Instrumentum laboris Synodu Biskupów o młodzieży

Rodzina, uprzywilejowany podmiot edukacji

181. Jeśli chodzi o związek między duszpasterstwem młodzieży a rodziną ważne będzie dla Synodu pogłębienie rozdziału VII „Amoris laetitia” poświęconego tematowi wychowania dzieci, który zasługuje na większą uwagę duszpasterską. Jest oczywiste, że „rodzina jest pierwszą szkołą wartości ludzkich, w której można się nauczyć dobrego korzystania z wolności” (AL 274). Sami młodzi ludzie, podczas spotkania przedsynodalnego jasno stwierdzili, że wśród miejsc, które pomagają w rozwoju ich osobowości, uprzywilejowaną pozycję zajmuje rodzina (por. RP 1). Kilka KE zdało sobie sprawę, że inwestowanie energii w dobre kształtowanie rodzin nie oznacza ujmowania sił z duszpasterstwa młodzieży. Zatem szczególna troska i zaangażowanie na rzecz młodych winny zdecydowanie otwierać się na duszpasterstwo rodziny.

182. Wiele KE prosi Synod o pogłębienie niezbędnej roli rodziny jako czynnika duszpasterskiego czynnego w towarzyszeniu i rozeznawaniu powołania swoich dzieci. Wiele innych prosi o pomoc w rozwijaniu towarzyszenia młodym ludziom w okresie narzeczeństwa, w bezpośrednim przygotowaniu do małżeństwa, a także w fazie następującej po celebracji sakramentu. Dane z KE pokazują panoramę bardzo kontrastujących sytuacji dotyczących roli rodziny w odniesieniu do tematu Synodu. Ogólnie rzecz biorąc w krajach najbardziej zlaicyzowanych, jak mówi jedna z KE „większość rodzin katolickich nie jest «czynnie», czy «celowo» zaangażowana w rozeznawanie powołania swoich dzieci, a niektóre są temu wręcz przeciwne”. Natomiast, w innych kontekstach, gdzie bardziej żywy jest wspólnotowy wymiar wiary, rodzina odgrywa rolę dynamiczną i aktywizującą.

Słuchając i prowadząc dialog z Panem

183. Wiele KE, przedstawiając swoje „najlepsze praktyki” podkreśliły słuchanie i dialog z Bogiem: dni skupienia, rekolekcje, chwile oderwania się od codziennej rutyny, pielgrzymki krajowe i diecezjalne, wspólne doświadczenia modlitwy. W różnych częściach świata bardzo atrakcyjne są sanktuaria, ośrodki duchowości i domy rekolekcyjne, gdzie istnieje wrażliwość na przyjmowanie i towarzyszenie młodzieży. Jedna z KE stwierdza: „Wiemy, że sukces nie pochodzi od nas samych, ale od Boga i staramy się pokazać młodym, że modlitwa jest dźwignią, która przemienia świat”. W czasach zamieszania wielu ludzi młodych zdaje sobie sprawę, że tylko modlitwa, cisza i kontemplacja oferują właściwy „horyzont transcendencji”, w ramach którego dojrzewają autentyczne decyzje. Dostrzegają, że tylko w obliczu Boga można zająć stanowisko zgodne z prawdą i stwierdzają, że „milczenie jest miejscem, w którym możemy usłyszeć głos Boga i rozpoznać Jego wolę względem nas” (RP 15).

184. W modlitwie, która czasami może być doświadczeniem „walki duchowej” (por. GE 159-165), udoskonalamy naszą wrażliwość na Ducha Świętego, uczymy się umiejętności rozumienia znaków czasu i czerpiemy siły do działania w taki sposób, aby Ewangelia mogła się ponownie dzisiaj ucieleśniać. Troszcząc się o życie duchowe zasmakowujemy wiary jako szczęśliwej osobistej relacji z Jezusem i jako dar, za który winniśmy być Jemu wdzięczni. Nie bez przyczyny życie kontemplacyjne budzi wśród młodzieży podziw i szacunek. Jest zatem oczywiste, że w duchowej jakości życia wspólnotowego istnieją wielkie szanse przybliżenia młodzieży do wiary i Kościoła, oraz towarzyszenia jej w rozeznawaniu powołaniowym.

W szkole słowa Bożego

185. Doświadczenia duszpasterskie o większej skuteczności ewangelizacyjnej i edukacyjnej przedstawiane przez wiele KE umieszczają w centrum współpracę z mocą słowa Bożego, w celu rozeznania powołania: Lectio divina, szkoły Słowa, katechezy biblijne, zgłębianie życia młodych obecnych w Biblii, korzystanie z narzędzi cyfrowych, ułatwiających dostęp do słowa Bożego - to praktyki odnoszące sukces wśród ludzi młodych. Dla wielu KE odnowienie duszpasterstwa musi obejmować wymiar biblijny. Dlatego proszą Synod o refleksję i propozycje. Na obszarach, na których znajdują się inne Kościoły lub wspólnoty chrześcijańskie, różne KE wskazują na wartość ekumeniczną Biblii, co może prowadzić do znacznych zbieżności i wspólnych projektów duszpasterskich.

186. Już Benedykt XVI, jako owoc Synodu na temat Słowa Bożego, zwrócił się do całego Kościoła, apelując o „intensywniejsze «duszpasterstwo biblijne», nie jako jedną z form duszpasterstwa, lecz jako biblijną animację całego duszpasterstwa” (VD 73). Psalmista stwierdzając, że „Twoje słowo jest lampą dla moich stóp i światłem na mojej ścieżce” (Ps 119,105), pyta: „Jak młodzieniec zachowa ścieżkę swą w czystości? - Przestrzegając słów Twoich” (Ps 119, 9).

Smak i piękno liturgii

187. Jedna z KE stwierdza, że młodzi ludzie „nie przychodzą do Kościoła, aby znaleźć coś, co mogliby uzyskać gdzie indziej, ale dążą do autentycznego, a nawet radykalnego doświadczenia religijnego”. Wiele odpowiedzi na ankietę zwraca uwagę, że ludzie młodzi są wrażliwi na jakość liturgii. W prowokacyjny sposób RP mówi, że „chrześcijanie wyznają wiarą w Boga żywego, ale mimo to znajdujemy celebracje i wspólnoty, które zdają się być martwe” (RP 7). Jedna z KE zauważa na temat języka i jakości homilii, że „młodzi ludzie odczuwają brak harmonii z Kościołem”, i dodaje: „Wydaje się, że nie rozumiemy słownictwa, a zatem potrzeb młodych”. Cenne wskazówki na ten temat można znaleźć w EG 135-144.

188. Biorąc pod uwagę, że „wiara ma strukturę sakramentalną” (LF 40), niektóre KE proszą o dalsze rozwinięcie więzi genetycznej między wiarą, sakramentami a liturgią w budowaniu dróg duszpasterstwa młodzieży, począwszy od centralnego miejsca Eucharystii „źródle i zarazem szczycie całego życia chrześcijańskiego” (LG 11) oraz „źródle i szczycie całej ewangelizacji” (PO 5). Różne KE zapewniają, że tam gdzie jest właściwa troska o liturgię i ars celebrandi, tam zawsze jest znacząca liczba aktywnych i współuczestniczących ludzi młodych. Biorąc pod uwagę, że młodzi są bardziej wrażliwi na doświadczenia, niż idee, i bardziej na relacje, niż pojęcia, niektóre KE zauważyły, że celebracje eucharystyczne i inne uroczystości liturgiczne - często uważane za punkt docelowy - mogą stać się miejscem i okazją do ponownego pierwszego przepowiadania ludziom młodym. KE niektórych krajów zaświadczają o skuteczności „duszpasterstwa ministrantów”, aby umożliwić młodym zasmakowanie ducha liturgii. Jednak warto zastanowić się, w jaki sposób zapewnić odpowiednią formację liturgiczną wszystkim młodym.

189. Zasługuje również na uwagę temat pobożności ludowej, która w różnych kontekstach oferuje młodym uprzywilejowany przystęp do wiary, zarówno dlatego, że jest ona związana z tradycjami kulturowymi i lokalnymi, a także dlatego, że docenia język ciała i emocji - elementów, którym czasami trudno znaleźć miejsce w liturgii.

Karmienie wiary w katechezie

190. Wychodząc z tematu Synodu różne KE postawiły pytanie o programy katechetyczne aktualnie obowiązujące we wspólnocie chrześcijańskiej. Katecheza nie zawsze cieszy się wśród młodych ludzi dobrą opinią, ponieważ przypomina wielu z nich „program obowiązkowy, a nie wybrany w dzieciństwie” (QoL). Zwracając uwagę na konieczną i naturalną ciągłość troski duszpasterskiej o młodzież, niektóre KE proszą o ponowne przemyślenie ogólnych programów oferty katechetycznej, sprawdzając jej aktualność dla nowych pokoleń.

191. Jedna z DV zachęca do unikania przeciwstawiania sobie katechezy eksperymentalnej i merytorycznej, ponieważ należy pamiętać, że doświadczenie wiary jest już otwartością poznawczą na prawdę i procesem interioryzacji treści wiary prowadzącym do życiodajnego spotkania z Chrystusem. W tej wzajemnej dynamice wspólnota kościelna odgrywa niezastąpioną rolę pośrednictwa.

192. Niektóre KE i sami młodzi doradzają, aby iść w katechezie „drogą piękna”, doceniając ogromne bogactwo artystyczne i architektoniczne Kościoła, autentyczny kontakt z Bożym stworzeniem i zachwytem liturgią Kościoła we wszystkich jej formach i obrzędach. Istnieją udane doświadczenia katechezy z młodymi. Zazwyczaj przedstawiają się jako empiryczne pielgrzymowanie żywego spotkania z Chrystusem, które staje się źródłem dynamicznej jedności między prawdą Ewangelii, a własnym doświadczeniem życia. W ten sposób tworzą się warunki dla rozwoju silnej wiary, która wyraża się konkretnie w zaangażowaniu misyjnym.

193. W niektórych kontekstach katecheza odbywa się w ramach programu szkolnego, a zatem nauczanie religii ma wielkie znaczenie dla dojrzewania powołaniowego młodych. To wszystko zachęca Synod do refleksji nad relacjami między szkołą a wspólnotą chrześcijańską w kategoriach przymierza edukacyjnego.

Towarzyszyć młodym ku bezinteresownemu darowi z siebie

194. Liczne doświadczenia przedstawione w części końcowej kwestionariusza DP odnoszą się do praktyk, w których młodym ludziom towarzyszy logika „wiary w działaniu”, realizowana w służbie miłosierdzia. Kościół, który służy jest dojrzałym Kościołem, który przyciąga młodych, ponieważ świadczy o swoim powołaniu do naśladowania Chrystusa, który „będąc bogaty, dla was stał się ubogim” (2 Kor 8,9). W odpowiedziach wielu KE dobrze zrozumiano i rozwinięto związek podkreślony w różnych punktach DP między doświadczeniami bezinteresownej służby, a rozeznaniem powołania. Młodzi ludzie podkreślają, że „lata służby spędzane w ruchach i stowarzyszeniach charytatywnych dają młodym ludziom doświadczenie misji i przestrzeń, w której mogą dokonać rozeznania” (RP 15). W QoL znajduje się wiele świadectw młodych ludzi, którzy ponownie odkryli życie wiary poprzez doświadczenia służby i kontakt z „Kościołem, który służy”. Z drugiej strony Kościół będzie w stanie odnowić swój dynamizm służby, konfrontując się z wymaganiami młodych ludzi, którzy dążą do tego, by styl był przejrzysty, bezinteresowny i pozbawiony opiekuńczości. Podsumowując, pewna DV zachęca do krzewienia odnowionej „kultury bezinteresowności”.

195. Dla wielu młodych „wolontariat międzynarodowy” daje możliwość pogodzenia wrażliwości na solidarność, z pragnieniem podróżowania i odkrywania innych kultur i nieznanych światów: jest to również miejsce spotkań i pracy z młodzieżą oddaloną od Kościoła i niewierzącymi. „Wolontariat misyjny”, otoczony troską i rozwinięty w wielu krajach oraz przez wiele instytutów męskich i żeńskich życia konsekrowanego jest szczególnym darem, który Kościół może zaoferować wszystkim młodym: przygotowanie, towarzyszenie doświadczeniu misyjnemu, a także myślenie o nim w perspektywie powołaniowej jest dla ludzi młodych doskonałym miejscem rozeznania powołania.