Instrumentum laboris Synodu Biskupów o młodzieży

151. Szczególnie jest ważne dla uniwersytetów, wydziałów i instytutów katolickich - ale podobnie dla wszystkich szkół i uniwersytetów katolickich – uwzględnienie pewnych kryteriów przewodnich: duchowa, egzystencjalna, intelektualna kontemplacja kerygmatu; szeroko zakrojony dialog; interdyscyplinarność realizowana mądrze i kreatywnie; pilna potrzeba „działania w sieci” (por. VG 4).

Ekonomia, praca i troska o wspólny dom

W poszukiwaniu nowych modeli rozwoju

152. Towarzyszenie ku pełnej dojrzałości człowieka obejmuje wymiar troski o wspólny dom. Wymaga to także od Kościoła i jego instytucji przyjęcia perspektywy zrównoważonego rozwoju i krzewienia wynikających stąd stylów życia, oprócz zwalczania dominującego redukcjonizmu (paradygmat technokratyczny, bałwochwalstwo zysku itp.). Laudato si’ zachęca nas do ufnego przekonania, że nawrócenie ekologiczne jest możliwe. By zrodzić trwały dynamizm, musi ono obejmować nie tylko decyzje indywidualne, ale także wspólnotowe i społeczne, w tym formy nacisku na przywódców politycznych. Właśnie z tego względu wkład ludzi młodych jest niezbędny, jak stwierdza jedna z afrykańskich KE: „Wielu odpowiedzialnych w Kościele dostrzega dynamizm młodych ludzi w naszym kraju, ich odpowiedzialne zaangażowanie w działania Kościoła i rozwój społeczny”. Promowanie zrównoważonego rozwoju wymaga zachęcania młodych ludzi do wykorzystywania w tym ich bogactwa intelektualnego, w różnych dyscyplinach, jakie studiują oraz stosownego ukierunkowywania swych późniejszych wyborów zawodowych.

153. Kluczowe znaczenie ma specyficzny wkład, jaki może wnieść Kościół w wypracowanie takiej duchowości, która umiałaby uznać wartość małych gestów i mogła zainspirować decyzje według logiki odmiennej od kultury odrzucenia. Jak przypomina Papież Franciszek: „W edukacji ekologicznej ważną rolę do odegrania mają wszystkie wspólnoty chrześcijańskie. Mam również nadzieję, że w naszych seminariach i zakonnych domach formacyjnych będzie miało miejsce wychowanie do odpowiedzialnej ascezy, do naznaczonego wdzięcznością podziwiania świata, do wrażliwości na kruchość ubogich i środowiska” (LS 214).

Praca w obliczu innowacji technologicznych

154. Procesy innowacji oraz przenikania technologii cyfrowych i informatycznych do świata produkcji rodzą zjawisko globalnie znane jako „Przemysł 4.0”, co odbija się również na świecie pracy. Wspólnoty chrześcijańskie powinny w większym stopniu zastanawiać się nad tymi aspektami w swoim zaangażowaniu edukacyjnym oraz towarzyszeniu młodzieży. W sytuacji ciągłych zmian, niemożności nakreślenia dzisiaj profilu umiejętności, które będą potrzebne jutro, oraz zagrożenia, że ci, którzy nie potrafią się przystosować, zostaną odcięci, formacja i towarzyszenie zawodowe jawią się jako obszary odpowiedzialności, aby talenty wszystkich ludzi młodych mogły się wyrazić i nikt nie był pozostawiony w tyle lub uważany za bezużytecznego. Należy dążyć do tego, aby rozwój umiejętności zawodowych i zdolności nadawania sensu swojej pracy oraz obrona prawa wszystkich do godnej pracy, dotrzymywały kroku innowacjom technologicznym. Młodsze pokolenia niosą ze sobą takie podejście do rzeczywistości, które może przynieść istotny wkład do humanizacji pracy: styl współpracy, kultura szacunku dla różnic i ich integrowania, umiejętności pracy zespołowej, osiągnięcie równowagi pomiędzy pracą a innymi wymiarami życia.

Współdziałanie w tworzeniu miejsc pracy dla wszystkich

155. Promocja nowego modelu gospodarczego musi wspierać rozwój tych alternatyw, które spontanicznie powstają na peryferiach oraz wśród grup, których dotykają konsekwencje kultury odrzucenia, ale które zachowują zatracone gdzie indziej wartości i praktyki solidarności. Wspieranie tych doświadczeń, umożliwiając tworzenie miejsc pracy, zwłaszcza dla młodych ludzi, szczególnie tam, gdzie bezrobocie wśród młodzieży jest największe, wymaga przede wszystkim poszukiwania zasobów. Jak wynika z niektórych otrzymanych spostrzeżeń, w niektórych krajach ludzie proszą Kościół, by znalazł sposoby uczestniczenia w tym poszukiwaniu, poprzez kreatywne wykorzystanie swoich zasobów artystycznych i nieruchomości, aby je dowartościować poprzez inicjatywy i projekty prowadzone przez ludzi młodych, a więc by uczynić je „generatywnymi” w kategoriach społecznych, poza prostym zyskiem ekonomicznym.

W obrębie kultur młodzieżowych

Formowanie do aktywnej postawy obywatelskiej i do polityki

156. Niektóre KE zwracają uwagę na wrażliwość młodych ludzi na kwestie etyki społecznej (wolność, sprawiedliwość, pokój, ekologia, gospodarka, polityka). Wymaga ona towarzyszenia, wspierania i zachęcania. Przykazanie miłości ma z natury wartość społeczną, która obejmuje preferencyjną opcję na rzecz ubogich i zaangażowanie na rzecz budowania społeczeństwa mniej skorumpowanego, a bardziej sprawiedliwego. Zaangażowanie społeczne i polityczne stanowi, przynajmniej dla niektórych, prawdziwe powołanie, a jego dojrzewanie wymaga również towarzyszenia z perspektywy duchowej. W każdym razie żadne rozeznanie powołaniowe nie może skupiać się jedynie na poszukiwaniu swojego miejsca w świecie, bez twórczego rozważenia specyficznego wkładu, jaki każdy z nas ma wnieść do dobra wspólnego.

157. Wielu ludzi młodych poprzez zaangażowanie społeczne stawia sobie pytania i odkrywa (lub odkrywa na nowo) zainteresowanie wiarą chrześcijańską. Ponadto ich zaangażowanie na rzecz sprawiedliwości i ubogich jest okazją do spotkań i dialogu z niewierzącymi i ludźmi wyznającymi inne religie. Wiele KE praktykuje lub poszukuje nowych sposobów formowania w zakresie zaangażowania obywatelskiego, społecznego i politycznego, w szczególności poprzez pobudzanie udziału i odpowiedzialności młodych oraz debaty między rówieśnikami. Trzeba podkreślić znaczenie niektórych elementów: podnoszenie umiejętności zawodowych i programów kształcenia ludzi młodych, stwarzanie możliwości przywództwa; oferowanie konkretnych doświadczeń posługi i kontaktów z ubogimi oraz ze środowiskami społecznymi, innymi niż środowisko pochodzenia, w tym doświadczeń międzynarodowych oraz troski o środowisko naturalne i przyrodę; dostarczenie podstaw do odczytania i oceny kontekstu, zaczynając od lepszego zrozumienia nauki społecznej Kościoła - której wartość podkreśla także RP (por. RP 3) – oraz ekologii integralnej; sprzyjanie dojrzewaniu duchowości sprawiedliwości, doceniając pomoc, jaką oferuje Biblia dla interpretacji procesów społecznych; wspieranie procesów zmiany stylu życia, które podejmują temat znaczenia codziennych gestów, nie tracąc z oczu wymiaru strukturalnego i instytucjonalnego.

158. Ponadto młodzi ludzie są zazwyczaj bardzo wyczuleni na walkę z korupcją i na kwestię dyskryminacji. W szczególności RP stwierdza z przekonaniem, że „Kościół może odegrać istotną rolę w zapewnieniu, aby ci młodzi ludzie nie byli wykluczeni, ale czuli się zaakceptowani” (RP 5), wskazując jako pierwszy obszar zaangażowania krzewienie godności kobiet. Społeczeństwa coraz bardziej wielokulturowe, naznaczone zjawiskami migracyjnymi lub obecnością mniejszości etnicznych, kulturowych czy religijnych wymagają przygotowania programów pomagających zwalczać uprzedzenia i przezwyciężać różne formy dyskryminacji rasowej lub kastowej.

159. Proces przedsynodalny, w odniesieniu do zaangażowania społecznego i obywatelskiego podkreślił również pewne obszary na które należy zwrócić uwagę. Pierwszym są młodzi ludzie włączeni do sił zbrojnych i policji. Należy im pomóc w przyswojeniu sobie pewnych wartości i integracji wymiaru służby społeczeństwu, wynikającego z ich funkcji, które szczególnie uwypuklają niektóre okoliczności (misje pokojowe, klęski żywiołowe, itd.). Drugim obszarem są ludzie młodzi, którzy w pełnym wymiarze poświęcają się służbie. Na świecie przyjmuje ona różne nazwy (służba cywilna, rok przerwy, rok wolontariatu społecznego itp.). Jak podkreśla RP, jest to często także czas rozeznania swej przyszłości (por. RP 15). Należy unikać zagrożenia traktowania ludzi młodych zaangażowanych w te doświadczenia, jako taniej siły roboczej, której powierzono zadania, których nikt nie chce, lub nie może wypełniać.

Uczenie zajmowania się światem cyfrowym

160. Niektóre KE jak i RP uznają potrzebę zajęcia się kwestią towarzyszenia świadomemu korzystaniu z technologii cyfrowych. RP zasugerowało sposób: „Po pierwsze, angażując się w dialog z młodymi ludźmi, Kościół powinien pogłębić swoje rozumienie technologii, aby pomóc nam rozpoznać, jak z niej korzystać. Ponadto Kościół powinien postrzegać technologię - w szczególności internet - za podatny grunt dla nowej ewangelizacji. [...] Po drugie, Kościół powinien stawić czoła powszechnemu kryzysowi pornografii, nie lekceważąc nadużyć w internecie i cyberprzemocy oraz ich niezwykle poważnych konsekwencji dla naszego człowieczeństwa” (RP 4).

161. Wiele KE uznaje potencjał internetu jako narzędzia kontaktu duszpasterskiego, a także kierownictwa powołaniowego, zwłaszcza tam, gdy z różnych powodów Kościołowi trudno dotrzeć do młodzieży za pomocą innych środków. W tym sensie umiejętności „tubylców cyfrowych” należy docenić również w Kościele. Jednakże nie zaakceptowano dotychczas w pełni faktu, że media społecznościowe i świat cyfrowy są nie tylko narzędziami, które należy stosować w duszpasterstwie, ani nie stanowią rzeczywistości wirtualnej w przeciwieństwie do świata realnego, ale stanowią miejsce życia, z właściwą sobie kulturą, która domaga się ewangelizacji. Pomyślmy tylko o dziedzinie „gier wideo”, która w niektórych krajach stanowi wielkie wyzwanie dla społeczeństwa i dla Kościoła, ponieważ kształtuje u młodych ludzi wątpliwą wizję człowieka i świata, zachęcającą do stylu relacji opartym na przemocy.

Muzyka między wewnętrznością a afirmacją tożsamości

162. Spośród wszystkich języków artystycznych muzyka jest szczególnie związana z wymiarem słuchania i życia wewnętrznego. Jej wpływ na sferę emocjonalną może stanowić okazję do kształtowania rozeznania. Co więcej, wybór słuchanych gatunków i muzyków jest jednym z elementów określających tożsamość, zwłaszcza społeczną, młodych ludzi. Otwiera się przestrzeń dla produkcji muzycznej, która pomagałaby w rozwoju duchowości. Istnieje również potrzeba pielęgnowania śpiewu i muzyki w ramach życia wspólnotowego i drogi wiary, tak jak ma to już miejsce w niektórych kontekstach. Niektórych młodych pociąga jakość muzyki różnych tradycji chrześcijańskich (takich jak chorał gregoriański, monastycyzm prawosławny czy Gospel). Czasami jednak propozycje naśladujące bardziej komercyjne współczesne języki muzyczne nie sprzyjają skupianiu i słuchaniu wewnętrznemu. Niektóre KE wskazują, że propozycje innych wyznań i religii są atrakcyjne dla młodych ludzi, w tym katolików, dzięki prostszemu i bardziej bezpośredniemu językowi, dzięki „muzyce żywej i wysokiej jakości”.

163. Szczególną uwagę należy zwrócić także na wielkie wydarzenia muzyczne: należy promować okazje do odkrywania autentycznie świątecznej i socjalizującej wartości muzyki, począwszy od produkcji uznawanych przez samych młodych za dobre. Światowe Dni Młodzieży i ważne wydarzenia krajowe lub regionalne mogą stanowić propozycję alternatywnego sposobu pojmowania wielkich wydarzeń, włączając muzykę w program kościelnego spotkania ludzi młodych.

Sport i rywalizacja

164. Biorąc pod uwagę wpływ sportu, wiele KE sugeruje potrzebę docenienia go z perspektywy edukacyjnej i duszpasterskiej. Troska o ciało i jego zdyscyplinowanie, dynamizm drużyny, podkreślający współpracę, wartość uczciwości i poszanowania reguł w grze, znaczenie ducha poświęcenia, wielkoduszności, poczucie przynależności, pasja, kreatywność, czynią ze sportu obiecującą szansę edukacyjną, aby podjąć prawdziwy proces integracji osoby. Sukces i porażka wyzwalają dynamikę emocjonalną, która może stać się miejscem wprawiania się w rozeznawaniu. Aby tak się stało, konieczne jest, aby młodym ludziom proponowano doświadczenia zdrowej rywalizacji, unikające pragnienia sukcesu za wszelką cenę i pozwalające przekształcić trud treningu w okazję do kształtowania dojrzałości wewnętrznej. Dlatego potrzebne są kluby sportowe - a dotyczy to w szczególności tych, które związane są z Kościołem - postanawiające być w pełni autentycznymi wspólnotami wychowawczymi, a nie tylko ośrodkami świadczącymi usługi. Z tego powodu fundamentalne znaczenie ma wspieranie świadomości roli wychowawczej trenerów, personelu technicznego i menedżerów, dbając o ich formację stałą. Poza sferą ścisłego współzawodnictwa, należałoby pomyśleć o nowych konfiguracjach miejsc edukacyjnych, które przyczyniały by się do umocnienia wzajemnego szacunku, struktury społecznej i więzi wspólnotowych, zwłaszcza w sytuacjach międzykulturowych.

Przyjaźń i towarzyszenie rówieśnikom

165. Ważne jest uznanie grupy rówieśniczej za narzędzie emancypacji z kontekstu rodzinnego, konsolidacji tożsamości oraz rozwoju umiejętności nawiązywania relacji. Najważniejsze są szanse na rozwój w przyjaźni, podczas wspólnego spędzania chwil czasu wolnego czy wakacji, a także okazji pozwalających młodym, by stali się opiekunami swoich rówieśników lub młodszych dzieci, odkrywając piękno odpowiedzialności i zadowolenia wypływającego ze służenia innym. Więź wspólnoty, dzielenie się ideami, łatwość w utożsamianiu się i komunikowaniu z innymi są podstawą sukcesu inicjatyw edukacji rówieśniczej i tworzonych przez nie „centrów kształcenia”. Są one szczególnie użyteczne, gdy dotyczą kwestii, w których słowo dorosłych byłoby bardziej dalekie, mniej wiarygodne (seksualność, zapobieganie nałogom itp.) a zatem mniej zdolne do wytworzenia zmiany zachowania.