Laïcité do lamusa

Pochodzący z Francji sekretarz Kongregacji Edukacji Katolickiej obszernie odwołuje się do najnowszej analizy problemu, opracowanej przez Jürgena Habermasa, niemieckiego socjologa i twórcę tzw. szkoły frankfurckiej. Za punkt odniesienia bierze natomiast doświadczenia swojej ojczyzny, a także sukces wizyty Benedykta XVI w Wielkiej Brytanii, a w szczególności jego przemówienia o roli religii w społeczeństwie, wygłoszonego w londyńskim Westminster Hall.

Abp Bruguès zauważa, że kondycja laickości zmienia się w świecie bardzo szybko. Jeszcze dwadzieścia lat temu nikt nie mógł się spodziewać takiego obrotu rzeczy. Obok sekularyzacji pojawił się bowiem w świecie drugi nurt, całkiem mu przeciwny, polegający na dowartościowaniu roli religii. Wpływają na to trzy zjawiska. Po pierwsze, ekspansja misyjna wielkich religii w ich najbardziej ortodoksyjnych czy konserwatywnych postaciach. Chodzi tu zarówno o islam, jak i chrześcijaństwo, czego przykładem są wspólnoty zielonoświątkowe. Drugim zjawiskiem jest ewolucja samych religii, opowiadanie się za opcjami bardziej fundamentalistycznymi. Trzecią tendencją jest przenikanie religii i odniesień do tradycji religijnej do dyskursu politycznego. Od tego zjawiska nie uchroniła się nawet Francja, czego najbardziej znamiennym przykładem jest wystąpienie prezydenta Nicolasa Sarkozy’ego w bazylice laterańskiej w 2007 r. Było ono, jak podkreśla abp Bruguès, wyraźnym zerwaniem z dotychczasową formą francuskiej laickości.

Zdaniem sekretarza watykańskiej dykasterii edukacyjnej pojęcie świeckości państwa będzie ewoluowało w kierunku modelu amerykańskiego, gdzie istnieje co prawda jasny rozdział państwa od religii na poziomie prawa, ale liderzy polityczni swobodnie odwołują się do sfery religijnej. Jak przewiduje abp Bruguès, we Francji tendencja ta napotka na silny opór ze strony oświeceniowych fundamentalistów. W jego przełamywaniu pomoże jednak na pewno coraz silniejsza obecność tam wspólnoty muzułmańskiej.