Instrumentum laboris Synodu Biskupów o młodzieży

„Troska o młodzież nie jest dodatkowym zajęciem Kościoła, ale istotną częścią jego powołania i misji w dziejach” – przypomina dokument.

46. Szczególnie delikatne są sytuacje nieletnich pozbawionych opieki dorosłego członka rodziny i tych, którzy przybywają do obcego kraju w zaawansowanym wieku szkolnym (por. Franciszek, Orędzie na Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy 2017: „Imigranci niepełnoletni, bezbronni i pozbawieni głosu”, 8 września 2016 r.). Wielu z nich grozi, że staną się ofiarami handlu ludźmi, a niektórzy dosłownie rozpływają się w powietrzu. Należy do tego dodać młodzież drugiej generacji, która doświadcza trudności w zakresie określenia swojej tożsamości i pośrednictwa między kulturami, do których należą, szczególnie gdy istnieje duża przepaść społeczna i kulturowa między krajem wyjazdu a krajem przyjazdu.

47. Jak podkreśla wiele KE, migracja ludzi młodych jest zubożeniem kapitału ludzkiego, przedsiębiorczości i odwagi w krajach pochodzenia i stanowi zagrożenie dla ich zrównoważonego rozwoju. Z drugiej strony dla społeczeństw i Kościołów, które je przyjmują, jest to ogromny potencjał przemiany, ale muszą temu towarzyszyć odpowiednie i dalekosiężne programy. W związku z tym jednak, młodzi uczestnicy RP wyrażają przestrogę, która powinna skłonić nas do zastanowienia: „Nie ma jeszcze wiążącej zgody w kwestii przyjmowania migrantów i uchodźców, czy też przyczyn migracji, pomimo uznania powszechnego imperatywu zatroszczenia się o godność każdej osoby ludzkiej” (RP 2). Pamiętając o tych, którzy emigrują, nie wolno nam zapominać o wielu młodych ludziach, którzy nadal żyją w warunkach wojny lub niestabilności politycznej. Młodzi uczestnicy RP, poczuli się jednak zobowiązani do stwierdzenia, że „pomimo wielu konfliktów i okresowych wybuchów przemocy, młodzi ludzie nadal żywią nadzieję” (RP 3).

Różne formy dyskryminacji

48. Międzynarodowe badania podkreślają, że wielu młodych zmaga się z nierównościami i dyskryminacją ze względu na płeć, klasę społeczną, wyznanie, orientację seksualną, położenie geograficzne, niepełnosprawności lub pochodzenie etniczne. Jest to temat, na który ludzie młodzi są bardzo wrażliwi i co do którego RP wyraziło się z wielką jasnością: „Rasizm, w różnym stopniu, dotyka młodych w różnych częściach świata” (RP 2). To samo zjawisko jest zgłaszane przez liczne KE. Szczególną uwagę RP zwróciło na formy dyskryminacji młodych kobiet, nawet w środowisku kościelnym: „Powszechnym problemem w społeczeństwie jest to, że kobiety nie zawsze mają równe szanse. Odnosi się to także do Kościoła” (RP 5). Dlatego młodzi pytają „gdzie kobiety mogą się realizować w Kościele i społeczeństwie?” (RP 5), mając świadomość, że „Kościół może podjeść do tych problemów w szczerej debacie i z otwartością na różne idee i doświadczenia” (RP 5). Wreszcie młodzi ludzie zwracają uwagę na utrzymującą się dyskryminację religijną, zwłaszcza przeciwko chrześcijanom. Odnosi się to zarówno do tych sytuacji, w których stanowią oni mniejszość i są narażeni na przemoc oraz presję większości, domagającej się ich nawrócenia, jak i w sytuacjach wysokiej sekularyzacji (por. RP 2).

Choroba, cierpienie i wykluczenie

49. Liczne KE i RP nie ukrywają, że wielu młodych musi zmagać się z następstwami wydarzeń traumatycznych lub z różnymi postaciami chorób, cierpienia i niepełnosprawności. Liczą także na akceptację i wsparcie Kościoła, czego potrzebują również ich rodziny. W szczególności w krajach o wysokim poziomie życia są coraz bardziej popularne, zwłaszcza wśród ludzi młodych, formy dyskomfortu psychicznego, depresji, chorób psychicznych i zaburzeń odżywiania, związanych z uczuciem głębokiego smutku lub niemożności znalezienia się w społeczeństwie. Istnieją kraje, w których samobójstwo jest główną przyczyną śmierci w grupie wiekowej od 15 do 44 lat.

50. Wiele KE, z różnych regionów z wielkim zaniepokojeniem wskazuje na rozprzestrzenianie się wśród młodych, a nawet bardzo młodych osób nadużywania i różnego rodzaju uzależnienia (od narkotyków tradycyjnych i syntetycznych, alkoholu, uzależnienia od gier hazardowych i od internetu, pornografii itp.), a także zachowań odbiegających od normy (znęcanie się, przemoc, wykorzystywanie seksualne). Dla Papieża Franciszka jest jasne, że w wielu przypadkach te formy uzależnienia nie są wynikiem ulegania wadzie, ale skutkiem dynamiki wykluczenia: „Istnieje cały światowy zestaw narkotyków, niszczący to pokolenie młodych, przeznaczone na odrzucenie!” (Przemówienie do Papieskiej Komisji dla Ameryki Łacińskiej, 28 lutego 2014 r.). Ujawnia się w tym wszystkim nie tylko kruchość tych, którzy dopuszczają się tych czynów, ale także ofiar, rodzin i społeczeństwa jako całości. Nadużycia i nałogi, podobnie jak reagowanie przemocą lub dewiacje w obliczu sprzeczności społeczeństwa, są jednym z powodów, które wiodą młodych ludzi, nawet nieletnich, do więzienia. Biorąc pod uwagę trudności systemu penitencjarnego, by zapewnić szanse resocjalizacji społecznej, istnieje poważne niebezpieczeństwo, że uwięzienie młodych ludzi z niską społeczną szkodliwością czynu może ich włączyć w krąg przestępczości, z którego ciężko się wydostać, jak ukazuje wysoki procent recydywy. Wiadomo również, że pozbawienie wolności, w wyniku uprzedzeń i dyskryminacji, w nieproporcjonalny sposób dotyka członków niektórych grup etnicznych i społecznych.

ROZDZIAŁ IV WYZWANIA ANTROPOLOGICZNE I KULTUROWE

51. Społeczeństwa i kultury naszych czasów, chociaż w różnych formach, są naznaczone przez pewne pytania kluczowe. Ich nieustanne pojawianie się pozwala nam je uznać za oznaki przemiany epoki, w której żyjemy na poziomie antropologicznym i kulturowym. Młodzi będący strażnikami i sejsmografami każdej epoki, postrzegają je bardziej niż inni, jako źródło nowych szans oraz bezprecedensowych zagrożeń. Niektórzy analitycy mówią o „metamorfozie” ludzkiej kondycji, która stanowi ogromne wyzwanie dla wszystkich, a szczególnie dla młodych, na drodze budowania solidnej tożsamości.

Ciało, uczuciowość i seksualność

52. Pierwsze pytanie kluczowe dotyczy cielesności i wielu jej aspektów. Zawsze ciało znajdujące się na styku natury z kulturą, sygnalizuje i strzeże poczucie naszej ograniczoności jako stworzeń i jest darem, który należy przyjąć z radością i wdzięcznością. Rozwój badań i technologii biomedycznych rodzi odmienną koncepcję ciała. Perspektywy coraz śmielszej integracji między ciałem a maszyną, między obwodami neuronowymi a elektronicznymi, których ikoną jest cyborg sprzyjają technokratycznemu podejściu do cielesności, także z punktu widzenia kontroli dynamizmów biologicznych. W związku z tym należy zauważyć, że na dawczynie komórek jajowych i matki zastępcze najchętniej wybiera się kobiety młode. Poza ocenami czysto etycznymi innowacje te nie mogą nie mieć wpływu na koncepcję ciała i tego, czego nie wolno z nim uczynić. Niektórzy wskazują na trudności młodego pokolenia w pogodzeniu się z wymiarem swojej stworzoności. W niektórych kontekstach należy również zauważyć rozprzestrzenianie się fascynacji doświadczeniami ekstremalnymi, aż po zagrożenia dla życia, jako okazję do uznania społecznego lub eksperymentowania z silnymi emocjami. Ponadto przedwczesna seksualność, rozwiązłość seksualna, pornografia cyfrowa, pokazywanie swojego ciała online i turystyka seksualna zagrażają oszpeceniem piękna i głębi życia uczuciowego i seksualnego.

53. W środowisku kościelnym dostrzegane jest znaczenie ciała, uczuciowości i seksualności, ale często nie udaje się uczynić je osią procesu wychowawczego i dojrzewania wiary, odkrywając i doceniając znaczenie różnicy płci i dynamiki powołaniowej właściwej męskości i kobiecości. Badania socjologiczne pokazują, że wielu młodych katolików nie podąża za wskazaniami moralności seksualnej Kościoła. Żaden KE nie oferuje rozwiązań ani recept, ale wiele jest zdania, że „kwestię seksualności należy omawiać bardziej otwarcie i bez uprzedzeń”. RP podkreśla, że nauczanie Kościoła dotyczące kwestii kontrowersyjnych, takich jak „antykoncepcja, aborcja, homoseksualizm, kohabitacja, małżeństwo” (RP 5) są źródłem debaty wśród młodych ludzi, zarówno w obrębie Kościoła, jak i w społeczeństwie. Są młodzi katolicy, którzy znajdują w naukach Kościoła źródło radości i życzą sobie, aby „nie tylko mocno się ich trzymał, pomimo ich niepopularności, ale głosił je, nauczając ich z większą głębią” (RP 5). Natomiast ci, którzy ich nie podzielają, wyrażają chęć dalszego bycia częścią Kościoła i domagają się większej jasności pod tym względem. W związku z tym RP prosi odpowiedzialnych Kościoła, aby „zmierzyli się z konkretnymi tematami kontrowersyjnymi, takimi jak homoseksualizm i kwestie gender, o których młodzi ludzie już dyskutują swobodnie i bez tematów tabu” (RP 11).

Nowe paradygmaty poznawcze i poszukiwanie prawdy

54. W różnym stopniu intensywności wiele krajów na świecie zmaga się ze zjawiskiem fake news, a mianowicie niekontrolowanym rozpowszechnianiem fałszywych wiadomości za pośrednictwem mediów (cyfrowych i nie tyko) oraz rosnącą trudnością, aby odróżnić je od wiadomości prawdziwych. Zdaje się, że w debacie publicznej prawda i siła argumentacji utraciły zdolność perswazji. Dlatego wymyślono termin „post-prawda”. Jak wskazuje jedna z KE, „w sieciach społecznościowych i mediach cyfrowych nie istnieje hierarchia prawdy”.

55. Młodzi ludzie są szczególnie narażeni na ten klimat, z uwagi na ich nawyki komunikatywne i potrzeby towarzyszenia im, aby nie byli zdezorientowani. W świecie post-prawdy wyrażenie „Chrystus jest Prawdą, która czyni Kościół różnym od jakiejkolwiek innej grupy świeckiej, z którą moglibyśmy się utożsamiać” (RP 11), którego używa RP, ma w ostateczności nieuchronnie inne znaczenie niż w epokach wcześniejszych. Nie jest to kwestia wyrzeczenia się najcenniejszej specyfiki chrześcijaństwa, aby dostosować się do ducha świata. Nie o to proszą młodzi. Trzeba jednak znaleźć sposób na przekazanie orędzia chrześcijańskiego w zmienionych warunkach kulturowych. Zgodnie z biblijną tradycją, dobrze uznać, że prawda ma podstawę relacyjną: człowiek odkrywa prawdę w momencie, w którym jej doświadcza ze strony Boga, jedynego naprawdę wiarygodnego i godnego zaufania. Ta prawda domaga się świadectwa i wcielania w życie, a nie tylko argumentacji i dowodzenia. Jest tego świadoma młodzież uczestnicząca w RP: „Historie ludzi, którzy należą do Kościoła to skuteczne drogi ewangelizacji, ponieważ o doświadczeniach osobistych nie można dyskutować” (RP 15).

56. Trzeba dziś zdawać sobie sprawę, że sposób w jaki funkcjonują media cyfrowe oraz konieczność wyboru, którym z niezliczonych ofert informacji umożliwić dostęp, oznacza, że coraz więcej osób ma kontakt tylko z tymi, którzy myślą w ten sam sposób. Również grupom, instytucjom i stowarzyszeniom kościelnym grozi, że zamienią się w obwody zamknięte (por. GE 115).

Antropologiczne skutki świata cyfrowego

57. Z antropologicznego punktu widzenia, wtargnięcie technologii cyfrowej zaczyna mieć bardzo głęboki wpływ na pojęcie czasu i przestrzeni, na postrzeganie siebie, innych i świata, na sposób komunikowania się, uczenia się, zdobywania informacji. Takie podejście do rzeczywistości, które daje pierwszeństwo obrazowi względem słuchania i czytania, zmienia sposób uczenia się i rozwój zmysłu krytycznego. W przyszłości będzie ono także musiało wpływać na sposoby przekazywania wiary oparte na słuchaniu Słowa Bożego i czytaniu Pisma Świętego. Z odpowiedzi KE jasno wynika, że niewielu zdaje sobie w pełni sprawę z dokonującego się przeobrażenia.

58. Powierzchowne używanie mediów cyfrowych naraża ludzi na izolację, która może nawet stać się skrajna. Zjawisko to jest znane pod japońskim określeniem hikikomori i oddziałuje na coraz większą liczbę ludzi młodych w wielu krajach, zwłaszcza w Azji. Innym zagrożeniem jest chronienie się w złudnym i bezwartościowym szczęściu, które rodzi formy uzależnienia. Są tego świadomi młodzi uczestnicy RP: „Często ludzie młodzi mają skłonność do oddzielania swoich zachowań on-line, od zachowań off-line. Konieczne jest zapewnienie młodzieży formacji odnośnie do sposobu przeżywania swojego życia cyfrowego. Relacje on-line mogą stać się nieludzkie. Przestrzenie cyfrowe sprawiają, że jesteśmy ślepi na słabości drugiego i uniemożliwiają nam introspekcję [analizę własnych subiektywnych stanów psychicznych, myśli i przemyśleń]. Problemy takie jak pornografia zniekształcają percepcję ludzkiej seksualności przez ludzi młodych. Zastosowana w ten sposób technologia tworzy zwodniczą rzeczywistość równoległą, która pomija ludzką godność. Inne zagrożenia to: utrata tożsamości związana z nieprawidłowym wyobrażeniem osoby, wirtualna konstrukcja osobowości i utrata zakorzenienia społecznego. Ponadto zagrożenia na dłuższą metę obejmują: utratę pamięci, kultury i kreatywności w obliczu natychmiastowego dostępu do informacji i utratę koncentracji w związku z fragmentacją. Ponadto istnieje kultura i dyktatura pozorów” (RP 4).

Rozczarowanie instytucjami i nowe formy uczestnictwa

59. Inną cechą, obecną u wielu współczesnych społeczeństw, jest słabość instytucji i spadek zaufania, jakim darzą je ludzie. Dotyczy to także Kościoła. Odpowiedzi na QoL pokazują, że tylko niewielka część ludzi młodych (16,7%) uważa, że mają możliwość wpływania na życie publiczne swojego kraju: nie, że nie chcą, ale mają ograniczone możliwości i przestrzenie. Młodzi ludzie bardzo potępiają brak rzetelnego przywództwa na różnych poziomach, zarówno w środowisku cywilnym, jak i kościelnym. Szczególnie widoczna jest słabość wynikająca z rozprzestrzeniania się korupcji. Instytucje powinny troszczyć się o dobro wspólne, a gdy niektórym udaje się nagiąć je dla własnych interesów, doznają dramatycznej erozji wiarygodności. Właśnie dlatego korupcja jest plagą, która podważa fundamenty wielu społeczeństw. Wyzwanie sprawiedliwości społecznej wymaga koniecznie budowania sprawiedliwych instytucji, służących ludzkiej godności w sensie integralnym.

60. Rozczarowanie instytucjami może być jednak korzystne, jeżeli otwiera się na uczestnictwo, a ludzie podejmują więcej odpowiedzialności, nie pozostając więźniami sceptycyzmu. Wiele KE wskazuje, że w kontekście niepewności i obaw o przyszłość młodzi ludzie nie wiążą się już z instytucjami jako takimi, ale z ludźmi, którzy przekazują w nich wartości poprzez świadectwo swojego życia. Zarówno na poziomie osobistym jak i instytucjonalnym konsekwencja i autentyczność są podstawowymi czynnikami wiarygodności.

«« | « | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | » | »»
Wiara_wesprzyj_750x300_2019.jpg