KOŚCIÓŁ ANDRZEJA, BRATA PIOTRA

Masowy odpływ Greków sprawił, że dzisiaj jest na terenie Istambułu zaledwie 6 tysięcy wiernych Kościoła grecko-prawosławnego*, w tym około 100 duchownych, z których większość mieszka w siedzibie Patriarchatu. Tutaj mają swoją siedzibę najwyższe władze Kościoła: Tron Ekumeniczny, Święty Synod Wielkiego Kościoła (12 hierarchów), Wielki Wikariat (któremu podlegają sprawy archiepiskopii Konstantynopola) i Naczelny Sekretariat (zajmujący się sprawami metropolii i Kościołów autonomicznych). Po zamknięciu przez władze tureckie Akademii Teologicznej w Halki, Patriarchat nie dysponuje żadnym seminarium duchownym, a władze rygorystycznie przestrzegają przepisu, zabraniającego wykonywania funkcji religijnych przez duchownych iiie posiadających tureckiego obywatelstwa.

Formalnie jurysdykcji Patriarchatu Ekumenicznego podlega w Turcji archie-piskopia Konstantynopola (patriarchat i 8 biskupstw tytularnych, 37 parafii, 58 kościołów i kaplic) oraz 4 metropolie: Chalcedon (10 parafii), Derkos (5 parafii), Prinkipio (4 parafie) i Imbros (11 parafii). Jurysdykcja Patriarchatu nie ogranicza się jednak tylko do Turcji. Podlegają mu: Autonomiczny Kościół Krety, Helleńskie arcybiskup-stwo Ameryki Północnej i Południowej, archiepiskopia Nowej Zelandii i Australii, egzarchaty w Europie Zachodniej.

Patriarchat dysponuje ważnym ośrodkiem teologicznym i ekumenicznym w Chambesy koło Genewy i sprawuje opiekę nad słynnym centrum życia monastycznego prawosławia, górą Atos.

W pierwszym tysiącleciu chrześcijaństwa wytworzyła się tradycja pięciu wielkich Kościołów partykularnych, uszeregowanych po Soborze Nicejskim w następującej kolejności: Rzym, Konstantynopol, Aleksandria, Antiochia, Jerozolima. Po schizmie wschodniej Konstantynopol przejął honory pierwszeństwa, wzmacniając jeszcze bardziej swój prymat jurysdykcji w okresie bizantyjskim.

Trzy pozostałe patriarchaty wschodnie osłabione zostały poważnie w wyniku spotkania z podwójnym zagrożeniem, jakim był monofizytyzm i islam. Upadek znaczenia Konstantynopola rozpoczął się od stopniowego usamodzielniania się Cerkwii Moskiewskiej, zakończonego obaleniem patriarchatu przez Piotra Wielkiego i przejściem faktycznej władzy religijnej w ręce carów. Już w XVI w. pojawiło się w Moskwie określenie „Trzeci Rzym". W tym czasie Konstantynopol znajdował się już w rękach Turków. Po przywróceniu patriarchatu w Moskwie po Rewolucji Październikowej ogłoszono autokefalię Kościoła Rosyjskiego.