Odrodzony z popiołów

Apostoł Narodów był rzymskim obywatelem, stąd oszczędzono mu haniebnej śmierci na krzyżu. Tradycja głosi, że zginął za czasów Nerona. Zapewne kilka lat po sławnym pożarze, o którego wzniecenie oskarżeni zostali chrześcijanie. Możliwe, że jego męczeństwo miało miejsce w 67. roku n.e. Jednak źródła nie są co do tego zgodne. Być może zginął jeszcze przed prześladowaniami, jakie rozpętał Neron. Pochodzący z piątego wieku dokument „Akta Piotra i Pawła” oraz list Grzegorza Wielkiego potwierdzają hipotezę, że Paweł zginął w 56 roku n.e. w miejscowości zwanej wówczas Aquae Salviae – poza granicami Rzymu.

Bazylika trzech cesarzy

Ciało świętego pochowała święta Lucyna w grobie oddalonym o około 2 kilometry przy Drodze Ostyjskiej. Stanęła tam niewielka kapliczka. W czasach Konstantyna Wielkiego zbudowano na tym miejscu niewielki kościół, który wkrótce zastąpiła wielka bazylika. Jej budowa trwała między 386 a 440 rokiem. Nazwano ją Bazyliką trzech cesarzy, budowano ją bowiem za panowania władców: Teodozjusza I, Arkadiusza i Walentyniana II. Do czasu wybudowania Bazyliki świętego Piotra była to największa chrześcijańska świątynia w Rzymie. Wierni przybywali tu ze wszystkich stron.

Za wielkim murem

Problem w tym, że stała za Murem Aureliana (stąd też nazwa). Umocnienia te powstały dwa wieki po śmierci Apostoła Narodów w reakcji na najazd Alanów (268 rok n.e.). Budowę rozpoczął jeden z najwybitniejszych władców III wieku Lucjusz Domicjusz Aurelian w 272 roku n.e. Długi na 19 kilometrów, wysoki na 6 do 8 metrów mur powstawał przez dziesięć lat. Budowę dokończył w 282 roku cesarz Probus. W odróżnieniu od murów republikańskich ta ściana była zrobiona z betonu. Z zewnątrz mur był okładany cegłą. Szczyt umocniono blankami. Co 30 metrów stanęły kwadratowe wieże, w których umieszczone były machiny miotające pociski. W murze zbudowano pomieszczenia służące jako magazyny, wyposażono go w 18 bram i 116... latryn.

Najeżdżający stolicę imperium barbarzyńcy bezlitośnie pustoszyli bazylikę. Dopiero w XI wieku opat Hildebrand, który później został cesarzem Grzegorzem VII, przywrócił kościołowi pierwotny splendor. Bazylika przetrwała w tym stanie do 1823 roku.