"Wstańcie, chodźmy!"

Istotnym doświadczeniem biskupiej kolegialności dla metropolity krakowskiego stał się Sobór Watykański II. Wymienione w książce imiona poznanych wtedy przyjaciół są znakomite: abp Raymond Marie Tchidimbo, kard. Hyacinthe Thiandoum, kard. Paul Zoungrana, kard. Gabriel-Maria Garrone, o. Henri de Lubac, kard. Alfred Bengsch, ks. Joseph Ratzinger, który miał stać się w przyszłości jego najbliższym współpracownikiem. Spotkania z tymi ludźmi Autor określa jako “spotkania wzajemnego umocnienia”.

I krótka wzmianka, jakby sygnał, że jest problem: jakieś miejsce w budowanej przez biskupa wspólnocie (“również o nich biskup nie może zapomnieć”) mają i ci, którzy odeszli od kapłaństwa.

Największym skarbem, którym dysponuje biskup, są sakramenty. Biskup - pisze Jan Paweł II - musi nie tylko celebrować wielkie Msze, udzielać bierzmowania i święceń, ale także chrzcić dzieci, spowiadać, odwiedzać chorych, błogosławić małżeństwa. Poświęcone temu dwie stroniczki w książce stanowią zapis wieloletniego doświadczenia.

Choćby spowiadanie. Jako duszpasterz akademicki co roku zapraszałem arcybiskupa na spowiedź rekolekcyjną. Zawsze był. W czarnej sutannie, wchodził do kościoła z ulicy, siadał w pierwszym wolnym konfesjonale i, nierozpoznany, spowiadał jak inni.

Biskup ma przewodniczyć modlitwie wiernych, ma głosić słowo Boże. Osobiście. Żadne środki przekazu nie zastąpią obecności. Wiedział to jako krakowski metropolita, wie jako papież. Opracowując kalendarium jego życia, nieraz byłem zaskoczony intensywnością tej obecności, często w jednym dniu, w miejscach tak odległych jak Paryż i Pcim.