Ziemia Święta przed pielgrzymką Benedykta XVI

Watykan – Izrael

Stolica Apostolska nawiązała oficjalne stosunki dyplomatyczne z Izraelem 15 czerwca 1994 r., w następstwie podpisania 30 grudnia 1993 r. tzw. „Układu podstawowego”. Do tego czasu Stolica Apostolska nie uznawała formalnie państwa Izrael, aczkolwiek pozostawała z nim w kontaktach roboczych.

Po powstaniu żydowskiego państwa, w maju 1948 r. Watykan interesował się przede wszystkim statusem Jerozolimy. Pius XII wydał w tym roku dwa dokumenty, w których domagał się poddania Jerozolimy pod zarząd międzynarodowy i swobodnego dostępu do miasta wiernych różnych wyznań chrześcijańskich. Z kolei w czerwcu 1967 r., zaraz po zakończeniu tzw. „wojny sześciodniowej”, w rezultacie której Izrael objął kontrolą całe miasto, Paweł VI ponownie domagał się „szczególnego statusu” dla Jerozolimy, którego gwarantem miałaby być wspólnota międzynarodowa.
Mimo braku oficjalnych stosunków, Paweł VI odbył na początku stycznia 1964 r. podróż do Ziemi Świętej (zarazem pierwszą zagraniczną), odwiedzając Izrael i Jordanię oraz Jerozolimę (podzieloną wtedy między oba państwa). Kolejnymi, ważnymi kontaktami izraelsko-watykańskimi była wizyta premier Goldy Meir u Pawła VI w 1973 r., a potem udział oficjalnej delegacji izraelskiej w inauguracji pontyfikatu Jana Pawła II w 1978 r.

Krokiem milowym stało się utworzenie w 1992 r. komisji dwustronnej między Stolicą Apostolską a Izraelem i rozpoczęcie negocjacji, w wyniku których zawarty został w końcu 1993 r. „Układ podstawowy” (ma rangę konkordatu). Otworzył on drogę do nawiązania w 1994 r. pełnych stosunków między obu krajami. Swoją misję dyplomatyczną rozpoczął pierwszy nuncjusz; został nim abp Andrea Cordero Lanza di Montezemolo.

Od kilkunastu lat Stolica Apostolska dąży do konsekwentnego wypełniania przez Izrael postanowień „Układu podstawowego”. Układ ten, bowiem, nie ma jeszcze w Izraelu skutków prawnych, ponieważ nie zostało dotąd przyjęte ustawodawstwo wprowadzające w życie jego zapisy. Od dziesięciu lat toczą się rokowania w ramach stałej komisji dwustronnej, mające na celu rozwiązanie szeregu spornych zagadnień, w tym przede wszystkim potwierdzenia prawa Kościoła do jego miejsc kultu i utrzymania zwolnień podatkowych w zakresie nieruchomości, działalności medycznej, charytatywnej i oświatowej.

Strona kościelna oczekuje, że wizyta Benedykta XVI w Izraelu i spotkania z przywódcami izraelskimi przyspieszą rozwiązanie spornych kwestii w duchu zagwarantowania swobody i warunków materialnych dla działalności Kościoła w Ziemi Świętej.

Jak wszystkie aspekty tutejszej rzeczywistości, także sytuacja i pozycja nuncjusza apostolskiego w Ziemi Świętej jest specyficzna. Benedykt XVI mianował 21 stycznia 2006 r. abp. Antonia Franco nuncjuszem apostolskim – trzecim z kolei – w Izraelu i na Cyprze oraz delegatem apostolskim w Jerozolimie i Palestynie. Poprzedni, wieloletni nuncjusz abp Pietro Sambi dał się poznać jako świetny organizator pielgrzymki do Ziemi Świętej Jana Pawła II w marcu 2000 r., a potem musiał sprostać wyzwaniu dyplomatycznemu i moralnemu, jakim była, także dla Kościoła w Ziemi Świętej, palestyńska intifada i zbrojny konflikt izraelsko-palestyński.

Co ciekawe, reprezentant papieża mieszkający w skromnej rezydencji przy franciszkańskim kościele pw. św. Piotra w Tel Awiwie-Jaffie jest nuncjuszem apostolskim, zaś w Jerozolimie, gdzie rezyduje na Górze Oliwnej, we wschodniej, arabskiej części miasta, jest delegatem apostolskim Jerozolimy i Palestyny. Sam nuncjusz Sambi, znany z dużego poczucia humoru, zawsze pytał, w którym miejscu, na autostradzie z Tel Awiwu do Jerozolimy, nuncjusz staje się delegatem?