Ziemia Święta przed pielgrzymką Benedykta XVI

Kustodia Ziemi Świętej

Obecność zakonu franciszkańskiego w Ziemi Świętej datuje się od czasów św. Franciszka z Asyżu. Formalnie, Kustodia Ziemi Świętej, „perła prowincji franciszkańskich” została utworzona w 1342 r. Przez ponad sześć wieków była w istocie jedynym przedstawicielstwem Kościoła katolickiego na tym terenie, a franciszkanie jedynymi katolickimi księżmi, aż do restytucji w 1847 r. przez papieża Piusa IX łacińskiego patriarchatu Jerozolimy.

Franciszkańska Kustodia Ziemi Świętej obejmuje terytorium Izraela, Autonomii Palestyńskiej, Libanu, Syrii, Jordanii, Egiptu oraz wyspy: Cypr i Rodos. Bracia mniejsi są kustoszami kilkudziesięciu „miejsc świętych” i sanktuariów, przy których są klasztory, prowadzą 29 parafii, szkoły, ośrodki naukowe, duszpasterskie i charytatywne. Obecnie w Kustodii pracuje około 300 zakonników (ojców i braci) z ponad trzydziestu krajów, wśród nich jest blisko 20 Polaków.

Franciszkanie są kustoszami najważniejszych sanktuariów (Nazaret, Betlejem, kilka w Jerozolimie, Góra Tabor, Kana Galilejska, Ain Karem, nad Jeziorem Galilejskim). Tam, gdzie nie są obecnie (na skutek różnych zawirowań historycznych) właścicielami tych miejsc, są ich współkustoszami.

Jednym z najważniejszych zadań zakonu „braci mniejszych” było trwanie (nierzadko heroiczne, wręcz męczeńskie) przy „miejscach świętych”, oraz zbieranie środków i staranie o wykupienie „miejsc świętych” z rąk muzułmanów. Kustodia była – do 1551 r. – właścicielem Wieczernika. Po wypędzeniu, w połowie XVI w., franciszkanów z sanktuarium i klasztoru na Syjonie, muzułmanie urządzili tam meczet, przejęty z kolei w 1948 r. przez administrację izraelską. Do dzisiaj Kustosz Ziemi Świętej nosi tytuł Gwardiana Świętego Syjonu, a franciszkanie liczą, że Wieczernik powróci do prawowitych właścicieli.

„Status quo”

Stosunki własności, stan posiadania i użytkowania „miejsc świętych” przez różne kościoły reguluje sułtański firman (dekret) z 1757 r. Ustanowiony wówczas i obowiązujący do dziś, sprawia wiele kłopotów, szczególnie w najważniejszych sanktuariach, przede wszystkim w bazylice Bożego Grobu-Zmartwychwstania w Jerozolimie i w bazylice Narodzenia Pańskiego w Betlejem. Poszczególne części świątyń należą bowiem do różnych kościołów, określony jest też szczegółowo porządek nabożeństw i zakres odpowiedzialności (za godziny liturgii, przebieg procesji, porządek sprzątania, lampy oliwne, swoje sprzęty, itd.) Przykładowo, obecnie właścicielami kaplicy Grobu Jezusa są prawosławni, którzy w nocy odprawiają tam eucharystię, po nich Ormianie, a od świtu do rana franciszkanie. W innych porach katolicy mogą odprawiać Msze święte i inne liturgie tylko w należącej do franciszkanów pobliskiej kaplicy Najświętszego Sakramentu. Każdy z kościołów ma wyznaczona porę procesji w bazylice.