Pontyfikat duszpasterskiej reformy Kościoła

Jego działaniom przyświecał jeden zasadniczy cel: tak zreformować wspólnotę Kościoła, aby mogła skuteczniej pełnić swoją misję w obliczu nowej, trudnej i pełnej wyzwań epoki, w którą wchodzi dziś świat. Reformy te znalazły odzwierciedlenie w  programie synodu o synodalności.

Priorytet Kościoła misyjnego

Od samego początku swej posługi Franciszek apelował o Kościół znacznie bardziej misyjny. Podkreślał, że obecnie żyjemy nie tyle w „epoce zmian” co  w obliczu  zupełnie nowej epoki, która stawia całkiem nowe wymagania i wymaga od Kościoła olbrzymiego wysiłku misyjnego. Osią jego pontyfikatu  była chęć obudzenia w Kościele nowych sił, zdolnych do wyjścia ku tym wszystkim, dla których wiara traci sens i coraz bardziej się oddalają. W swej programowej adhortacji „Evangelii gaudium” tłumaczył, że dziś nie wystarczy być „uczniem Chrystusa”, ale należy być „uczniem-misjonarzem”.

Kościół musi przejść wewnętrzną metamorfozę

Franciszek był świadom, że współczesny Kościół musi przejść głęboką wewnętrzną metamorfozę, gdyż bez niej grozi mu uwiąd i niezdolność do twórczej obecności wobec nowych wyzwań jakie przed nim stają. Dlatego od pierwszych dni pontyfikatu apelował o  „duszpasterskie nawrócenie”, co stało się jednym z haseł kluczy jego pontyfikatu. Rozumiał je jako przejście od „duszpasterstwa zachowawczego” do znacznie bardziej otwartego i  misyjnego. Podkreślał, że dokonać tego winny wszelkie kościelne struktury – poczynając od Kurii Rzymskiej a kończąc na każdej diecezji, parafii czy klasztorze.
Był głęboko przekonany, że reformy - i to zasadniczej - wymaga sposób głoszenia Ewangelii dzisiejszemu człowiekowi. Chodziło mu o nowy sposób przekazu  orędzia Jezusa, tak aby był je w stanie usłyszeć każdy człowiek zagubiony, rozczarowany czy odchodzący - słowem człowiek współczesnej epoki, żyjący w szybko zmieniającym się otoczeniu kulturowym.

„Marzę o Kościele misyjnym, zdolnym przemienić wszystko, aby zwyczaje, style, rozkład zajęć, język i wszystkie struktury kościelne stały się odpowiednim kanałem bardziej do ewangelizowania dzisiejszego świata niż do zachowania stanu rzeczy” – wyznał w swym programowym dokumencie, adhortacji Evangelii gaudium.

Kościół wychodzący na peryferie

Zgodnie z posoborową  zasadą „nowej ewangelizacji” Franciszek  powtarzał nieustannie, że nie można czekać aż ludzie przyjdą, ale trzeba ich szukać wychodząc na „egzystencjalne peryferie” świata. Zresztą sam dawał temu  świadectwo. W swoich podróżach apostolskich odwiedzał zazwyczaj nie wielkie centra religii, kultury i polityki, ale miejsc uznawane za peryferyjne. Z pierwszą pielgrzymką pojechał na włoska wyspę Lampedusę, aby pokazać swą solidarność z przebywającymi tam uchodźcami.

Kościół szpitalem polowym

Kościół – podkreślał Franciszek - ma być „szpitalem polowym” dla wszystkich zranionych, pogubionych i szukających sensu, miejscem otwartym na każdego oraz środowiskiem, gdzie ludzkość może leczyć swe rany. Dla Franciszka Miłosierdzie Boże było centralną prawdą chrześcijańskiego przesłania. Był przekonany, że dzisiejszy świat w sposób szczególny go potrzebuje. Dlatego 2016 rok ogłosił Nadzwyczajnym Rokiem Świętym Miłosierdzia. I wraz z młodzieżą z całego świata przeszedł przez bramę miłosierdzia w krakowskich Łagiewnikach.

Kościół młody i dla młodych

Młodzież dla Franciszka - obok rodziny -  była jedną z tych przestrzeni, w które najsilniej winien zaangażować się Kościół. Uważał, że Kościół powinien pomagać młodym w odnalezieniu sensu życia, a z kolei młodzi mogą wzbogacić Kościół o swój dynamizm i uchronić go od starzenia się. Dlatego w adhortacji apostolskiej „Christus vivit” apelował o „Kościół, który winien być młodym i dla młodych”. Podkreślał, że właśnie dzięki młodym Kościół może odnowić swój zapał i energię.