Kościół wobec judaizmu – nowe kompendium dokumentów watykańskich

Pracę pod redakcją kard. Grzegorza Rysia i prof. Sławomira Jacka Żurka z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego przedstawiono podczas sesji naukowej w Wyższym Seminarium Duchownym w Łodzi. Wydarzenie zorganizowano w przededniu 60. rocznicy wydania Nostra aetate.

Marzenia Nostra aetae

Kard. Grzegorz Ryś, metropolita łódzki i przewodniczący Komitetu KEP ds. Dialogu z Judaizmem, powiedział w rozmowie z Heschel Center News, że w rocznicę publikacji Nostra aetate towarzyszą mu dwa marzenia. „Pierwsze marzenie to marzenie nawrócenia – żebyśmy zaczęli żyć w sposób poważny soborem. (…) Nostra aetate, choć najkrótsza z deklaracji, stanowi jedno z jego najmocniejszych wyzwań” – mówił kardynał.

Drugim marzeniem – jak dodał metropolita łódzki – jest pogłębianie relacji z judaizmem. „Nie chodzi tylko o wspólne dziedzictwo biblijne, ale o to, żeby korzeń był żywy. Jak korzeń nie jest zywy, to już nikogo nie karmi. Żywym korzeniem jest judaizm żyjący dzisiaj” – powiedział kard. Ryś.

Hierarcha zwrócił uwagę, że tezy Nostra aetate – iż Żydzi nie są narodem przeklętym, nie odpowiadają za śmierć Jezusa, a antysemityzm jest złem – „są dziś powszechnie podzielane, ale problemem jest to, co z nich konkretnie wynika w życiu wierzących”.

Antysemityzm jako grzech, judaizm jako partner

Prof. Sławomir Jacek Żurek z KUL, współredaktor tomu, przypomniał, że wspólny mianownik tych dokumentów wyznacza sama deklaracja Nostra aetate. „Była ona punktem zwrotnym w relacjach chrześcijańsko-żydowskich. Kościół po wielu latach błędnych interpretacji z całą mocą podkreśla miejsce, z którego się wywodzi – pień starożytnego Izraela” – mówił kierownik Pracownik Literatury Polsko-Żydowskiej KUL.

Jak dodał, kolejne dokumenty Stolicy Apostolskiej z ostatnich dekad „definiują fakt, że antysemityzm jest grzechem i że ktoś, kto uważa się za katolika, nie może przyjąć takiej postawy”.

Prof. Żurek wskazał, że przełomem był dokument Pamiętamy. Refleksje nad Szoah. To pierwszy tekst Kościoła wprost odnoszący się do Zagłady Żydów. „Ale w tym dokumencie wielu elementów brakuje. Nasze komentarze do tych dokumentów mają charakter krytyczny. Nie tylko przedstawiamy treść i znaczenie tych dokumentów, ale także próbujemy pokazać kierunek na przyszłość. (…) Kościół powinien odnieść się do takiej rzeczywistości jak Izrael oraz zastanowić się nad tym, jakie znaczenie miała Zagłada nie tylko historycznie, ale teologicznie i eklezjalnie” – zauważył prof. Żurek.

Zdaniem badacza z KUL, najważniejszy z nowszych dokumentów pochodzi z roku 2015.

„Po raz pierwszy Stolica Apostolska podkreśliła, że Kościół nie ma żadnej misji instytucjonalnej wobec Żydów. Judaizm jest religią autonomiczną, przeznaczoną dla narodu wybranego, by prowadzić go do zbawienia” – podkreślił prof. Żurek.

Od nieufności do braterstwa

Publikacja „Kościół katolicki wobec Żydów i judaizmu” obejmuje dokumenty z lat 1965–2015 – od Pawła VI po Franciszka – wraz z komentarzami m.in. ks. prof. Andrzeja Perzyńskiego, ks. prof. Mirosława Wróbla, ks. prof. Alfreda Wierzbickiego i prof. Sławomira Jacka Żurka.

Publikacja, jak podkreślają redaktorzy, pokazuje drogę Kościoła od czasów nieufności do wspólnoty braterstwa i dialogu z judaizmem.

Heschel Center News