Papieże a Afryka - przegląd wzajemnych kontaktów

Apostolskie pielgrzymowanie papieża Wojtyły stanowiło ważną część jego posługi duszpasterskiej i nauczania. Każdy z tych wyjazdów miał oczywiście własne oblicze i specyfikę, ale można się pokusić o pewne uogólnienia. Przede wszystkim więc było to podkreślanie afrykańskiego charakteru tamtejszego Kościoła, jego zakorzenienia się w miejscowych warunkach geograficznych, etnicznych, historycznych i innych, a także jego burzliwego rozwoju na tym kontynencie. Ojciec Święty przy różnych okazjach składał hołd zarówno misjonarzom europejskim i z innych części świata, jak i miejscowym kapłanom, siostrom zakonnym i świeckim katechistom za ich wkład w rozwój wiary w tej części świata.

Ważną częścią programu każdej podróży do Afryki były sprawy dialogu międzywyznaniowego, a zwłaszcza międzyreligijnego. Chodzi przede wszystkim o spotkanie chrześcijaństwa z islamem. To właśnie w Afryce, a dokładniej w Casablance w Maroku Ojciec Święty wygłosił 19 sierpnia 1985 r. słynne przemówienie do młodych muzułmanów o wspólnych korzeniach i zadaniach obu wielkich religii we współczesnym świecie, z wielkim entuzjazmem przyjęte przez jego słuchaczy.

Ale Afryka to nie tylko sprawy wiary i Kościoła, to również – niestety – liczne napięcia, wojny i inne konflikty zbrojne, i to w znacznej części niesłychanie krwawe. W nauczaniu papieskim nie mogło więc także zabraknąć odniesienia do spraw politycznych i społecznych. Przy różnych okazjach Jan Paweł II nawoływał zwaśnione strony do pokoju, przebaczenia i pojednania. Nie zawsze przynosiło to pożądany skutek. W niespełna 4 lata po papieskiej wizycie w Rwandzie doszło do ludobójczej wojny domowej między plemionami Hutu i Tutsi. Ojciec Święty bardzo boleśnie przeżywał tamte wydarzenia i podejmował wiele inicjatyw, mających na celu zakończenie przelewu krwi.

Już podczas pierwszego pobytu na Czarnym Lądzie Jan Paweł II konsekrował 4 maja 1980 r. w Kinszasie 8 biskupów. Ponadto czterokrotnie wprost na Czarnym Lądzie wynosił na ołtarze miejscowych świadków wiary: 15 sierpnia 1985 w Kinszasie ogłosił błogosławioną siostrę Marię Klementynę (Anuarite Nengapete; 1939-64), męczennicę wojny domowej w Kongu (b. belgijskim), 15 września 1988 w stolicy Lesoto – Maseru beatyfikował kapłana francuskiego, ale działającego w Lesoto, Józefa Gérarda (1831-1914), 29 kwietnia 1989 w Antanariwo, stolicy Madagaskaru, ogłosił błogosławioną miejscową świecką Wiktorię Rasoamanarivo (1848-94) i 22 marca 1998 w nigeryjskiej Onitshy beatyfikował trapistę z tego kraju o. Cypriana Michała Iwene Tansiego (1903-64).

Afryka była również tym kontynentem, na którym Ojciec Święty podpisał swą posynodalną adhortację apostolską po raz pierwszy poza Rzymem – 15 września 1995 r. w stolicy Kamerunu, Jaunde ogłosił dokument „Ecclesia in Africa”, będący oficjalnym podsumowaniem Zgromadzenia Specjalnego Synodu Biskupów dla Afryki, który obradował w Watykanie w dniach 10 kwietnia-8 maja 1994 r. W ten sposób właśnie w Afryce papież zapoczątkował zwyczaj podpisywania adhortacji dotyczących Kościoła na jednym kontynencie (lub w kraju – Libanie) w jednym z państw danej części świata.