Śpiewajcie Panu pieśń nową

1. «Głoście wśród ludów, że Pan jest królem». To wezwanie z odczytanego przed chwilą Psalmu 96 [95] nadaje niejako ton całej pieśni. Należy ona bowiem do tak zwanych «Psalmów na cześć Pana-Króla», obejmujących Psalmy 96-99 oraz 47 i 93.

Mieliśmy już przedtem okazję napotkać i komentować Psalm 93, i wiemy, że główne miejsce w tych hymnach zajmuje majestatyczna postać Boga, który panuje nad całym światem i rządzi ludzkimi dziejami.

Także Psalm 96 wysławia zarówno Stwórcę świata, jak i Zbawiciela narodów: Bóg «tak utwierdził świat, że się nie zachwieje, będzie sprawiedliwie sądził ludy» (w. 10). Co więcej, czasownik przetłumaczony jako «sądzić», w rzeczywistości w oryginale hebrajskim znaczy «rządzić»: mamy zatem pewność, że nie jesteśmy zdani na tajemnicze siły chaosu lub przypadku, lecz od początku jesteśmy w rękach Władcy sprawiedliwego i miłosiernego.

2. Psalm rozpoczyna radosne wezwanie do chwalenia Boga — wezwanie otwierające natychmiast perspektywę uniwersalną: «śpiewaj Panu, ziemo cała» (w. 1). Wierni mają «głosić chwałę» Boga «wśród wszystkich narodów» oraz zwrócić się do «wszystkich ludów», aby «rozgłaszać Jego cuda» (w. 3). Co więcej, psalmista zwraca się do «rodzin narodów» (w. 7) i zachęca je, by głosiły chwałę Pana. Na koniec prosi wiernych, by rozpowiadali «wśród ludów, że Pan jest królem» (w. 10), i dodaje, że Pan «sądzi ludy» (w. 10) i «narody» (w. 13). Bardzo wymowne jest to uniwersalne otwarcie się niewielkiego narodu, znajdującego się pod presją wielkich imperiów. Ten naród wie, że Jego Pan jest Bogiem wszechświata i że «wszyscy bogowie pogan są tylko ułudą» (w. 5).

Psalm składa się z dwu zasadniczych obrazów. Pierwsza część (por. ww. 1-9) opisuje uroczyste objawienie się Pana «w Jego przybytku» (w. 6), to znaczy w świątyni syjońskiej. Poprzedzają je i towarzyszą mu pieśni i ofiarnicze obrzędy zgromadzenia wiernych. Coraz głośniej rozbrzmiewa chwała Boskiego majestatu: «Śpiewajcie Panu pieśń nową (...). Śpiewajcie (...), sławcie (...), głoście Jego zbawienie. (...) Głoście Jego chwałę (...), rozgłaszajcie cuda jego (...), oddajcie Panu chwałę i uznajcie Jego potęgę. Oddajcie Panu chwałę (...), przynieście dary (...). Oddajcie pokłon» (ww. 1-3. 7-9).

W obliczu Pana-Króla, który objawia swą chwałę w dziejach zbawienia, najważniejsza jest zatem pieśń adoracji, chwały i błogosławieństwa. Taka postawa powinna być również widoczna w naszej codziennej liturgii oraz w naszej codziennej modlitwie.

3. W środkowej części tej chóralnej pieśni znajdujemy krytykę bałwochwalstwa. Dzięki temu modlitwa jawi się jako droga do uzyskania nieskazitelnej wiary, zgodnie ze znaną zasadą: lex orandi, lex credendi — norma prawdziwej modlitwy jest również normą wiary, jest lekcją o Bożej prawdzie. Ją to właśnie można odkryć dzięki głębokiej komunii z Bogiem, która urzeczywistnia się w modlitwie.

Psalmista głosi: «Wielki jest Pan, godzien wszelkiej chwały, budzi trwogę najwyższą, większą niż inni bogowie. Bo wszyscy bogowie pogan są tylko ułudą, Pan zaś stworzył niebiosa» (ww. 4-5). Dzięki liturgii i modlitwie wiara zostaje oczyszczona z wszelkich wypaczeń, porzucamy bożków, którym w życiu codziennym zbyt łatwo poświęcamy część samych siebie, a lęk przed transcendentną sprawiedliwością Boga ustępuje miejsca żywemu doświadczeniu Jego miłości.

4. Przechodzimy teraz do drugiego obrazu, który rozpoczyna oświadczenie, że Pan jest królem (por. ww. 10--13). Teraz do pieśni włącza się wszechświat, razem ze swymi najbardziej tajemniczymi i mrocznymi elementami, takimi jak morze, zgodnie ze starożytną koncepcją biblijną: «Niech się radują niebiosa i ziemia weseli, niech szumi morze i wszystko, co je napełnia. Niech się cieszą pola i wszystko, co na nich rośnie, niech wszystkie drzewa w lasach wykrzykują z radości przed obliczem Pana, który już się zbliża, który już się zbliża, by osądzić ziemię» (ww. 11-13).

Jak stwierdzi św. Paweł, także stworzenie, wraz z człowiekiem, «z upragnieniem oczekuje (...), że również i ono zostanie wyzwolone z niewoli zepsucia, by uczestniczyć w wolności i chwale dzieci Bożych» (Rz 8, 19. 21).

Pragniemy teraz przedstawić chrześcijańską interpretację tego Psalmu, jakiej dokonali Ojcowie Kościoła, którzy widzieli w nim zapowiedź Wcielenia i Ukrzyżowania — znaku paradoksalnej królewskości Chrystusa.

5. I tak św. Grzegorz z Nazjanzu wplata kilka wyrażeń z Psalmu 96 w początek mowy wygłoszonej w Konstantynopolu na Boże Narodzenie 379 lub 380 r.: «Rodzi się Chrystus — oddawajcie Mu chwałę! Chrystus zstępuje z niebios — wyjdźcie Mu naprzeciw! Chrystus jest na ziemi — powstańcie! 'Śpiewaj Panu, ziemio cała' (w. 1) i — aby zespolić oba pojęcia — 'niech się radują niebiosa i ziemia weseli' (w. 11) z powodu Tego, który jest niebieski, ale potem stał się ziemski» (Omelie sulla natività, Discorso 38, 1, Roma 1983, s. 44).

W ten sposób misterium królewskości Boga objawia się we Wcieleniu. Co więcej, Ten, który króluje «stając się ziemskim», króluje właśnie przez upokorzenie na krzyżu. Wymowne jest, że wielu pisarzy starożytnych odczytywało wiersz 10 tego Psalmu z sugestywnym dopełnieniem chrystologicznym: «Pan królował z drzewa».

Dlatego już List Barnaby pouczał, że «królestwo Jezusa jest na krzyżu» (VIII, 5: I Padri Apostolici, Roma 1984, s. 198), a św. Justyn męczennik, przytaczając niemal w całości Psalm w swej Pierwszej Apologii, na zakończenie zachęcał wszystkie narody, by radowały się, bo «Pan królował z drzewa [Krzyża]» (Gli apologeti greci, Roma 1986, s. 121).

Na tym podłożu zrodził się hymn Vexilla regis chrześcijańskiego poety Wenancjusza Fortunato, który sławi Chrystusa królującego z wysokości krzyża, z tronu miłości, a nie władzy: Regnavit a ligno Deus. Jezus bowiem podczas swego ziemskiego życia ostrzegał: «(...) kto by między wami chciał się stać wielkim, niech będzie sługą waszym. A kto by chciał być pierwszym między wami, niech będzie niewolnikiem wszystkich. Bo i Syn Człowieczy nie przyszedł, aby Mu służono, lecz żeby służyć i dać swoje życie jako okup za wielu» (Mk 10, 43-45).