Warunki Pekinu, granice Watykanu

O optymizm w sprawie rychłej normalizacji stosunków trudno, zwłaszcza że Watykan rok temu nakreślił granice kompromisu zawężając sobie pole manewru, a Pekin żąda dalszych koncesji. Stolica Apostolska zdaje sobie doskonale sprawę, że cel jest bardzo odległy, jeśli w ogóle możliwy do osiągnięcia. Ale wie równocześnie, że uwikłanie Pekinu w dialog krępuje chińskim władzom ręce i nie pozwala na żadne gwałtowne ruchy wobec działającego w quasi-podziemiu Kościoła. Na razie ta nowa polityka Watykanu przynosi pewne sukcesy, choć jej skuteczność będzie można rozeznać po tym, co władze chińskie zrobią po olimpiadzie.

Dziś władze chińskie stawiają dwa główne warunki, od których uzależniają nawiązanie oficjalnych stosunków z Watykanem. Po pierwsze żądają przeniesienia nuncjatury apostolskiej z Tajwanu do Pekinu i zerwania stosunków Watykanu z Tajwanem. Po drugie chcą zaakceptowania, że zwierzchnikiem chińskiego Kościoła są władze państwowe. W 2005 r. ówczesny watykański sekretarz stanu kardynał Angelo Sodano powiedział odnośnie do pierwszego warunku, że „Watykan zrobiłby to nawet jutro”, gdyby Pekin zgodził się na niezależność Kościoła w Chinach.

Jednocześnie władze chińskie stosowały wobec Watykanu wiele szykan. Nie wypuszczały z kraju biskupów zapraszanych na watykańskie synody, ostro reagowały na spotkania Jana Pawła II, a potem Benedykta XVI z Dalajlamą. Do niespodziewanej histerii i fali prześladowań doszło, gdy polski papież w 2000 r. kanonizował 120 męczenników, którzy oddali życie za wiarę w Chinach. I to pomimo że ostatni z nich został zamęczony w 1930 roku, a więc żaden nie był ofiarą chińskich komunistów.

Niecały rok temu Benedykt XVI w liście do chińskich katolików nakreślił granicę kompromisu, na jaki Watykan gotów jest pójść z władzami chińskimi. W liczącym 20 punktów dokumencie papież cierpliwie zapewnia, że Kościół nie ma ambicji politycznych i jest lojalny wobec władz państwowych, ale nie może akceptować mieszania się państwa do spraw wiary i dyscypliny kościelnej. Wyjaśnia zasadę sukcesji apostolskiej, prymatu papieża, niezależności Konferencji Episkopatu Chin, a także dlaczego Watykan z tych zasad zrezygnować nie może. Z drugiej strony Benedykt XVI zaoferował Pekinowi współdecydowanie o nominacjach biskupich i obsadzie innych stanowisk w administracji kościelnej. Potwierdził też ważność sakramentów sprawowanych przez biskupów mianowanych bez mandatu Stolicy Apostolskiej. Na koniec papież unieważnił tzw. 8 punktów kardynała Tomko, czyli poufnego dokumentu z 1988 r. prefekta Kongregacji ds. Ewangelizacji Narodów. Tomko zabronił w nim koncelebrowania mszy św. z biskupami konsekrowanymi bez zgody papieża. W ten sposób papież stworzył warunki do zjednoczenia Kościoła patriotycznego z podziemnym.