Bp Polak: 1 proc. to jedna z możliwości

Pytany przez dziennikarzy o niedawne spotkanie z odpowiadającym w rządzie za sprawy kościelne ministrem administracji i cyfryzacji Michałem Bonim, biskup powiedział, że zarysowano tematy prac na najbliższe spotkanie Komisji Wspólnej. Są nimi polityka prorodzinna, stosunki państwo-Kościół i właśnie sprawy finansów w aspekcie Funduszu Kościelnego, jednak w ogólnym zarysie i jeszcze bez szczegółów.

Pytany, czy nie obawia się, że rząd zlikwiduje Fundusz Kościelny bez wiedzy i zgody Kościoła, sekretarz KEP odpowiedział, że byłoby to naruszeniem obowiązującego prawa z punktu widzenia konstytucji i konkordatu. Umowa ze Stolicą Apostolską w art. 27 stanowi, że „sprawy wymagające nowych lub dodatkowych rozwiązań będą regulowane na drodze nowych umów między Układającymi się Stronami albo uzgodnień między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej i Konferencją Episkopatu Polski upoważnioną do tego przez Stolicę Apostolską”.

Z kolei art. 25 Konstytucji RP stwierdza, że „stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi Kościołami oraz związkami wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami” (ust.5). A zatem nie jest możliwa jednostronna zmiana prawa, dotycząca Kościoła i innych związków wyznaniowych przez rząd lub Sejm, bez podpisania wcześniej umowy z tymi Kościołami.

Wobec tego - zdaniem bp. Polaka - istnieje konieczność rozmów Kościoła z rządem na temat uregulowania spraw finansowych związanych z Kościołem. Tym bardziej, że obowiązek taki zarówno na rząd, jak i na Kościół nakłada art. 22 Konkordatu, który brzmi: „Przyjmując za punkt wyjścia w sprawach finansowych instytucji i dóbr kościelnych oraz duchowieństwa obowiązujące ustawodawstwo polskie i przepisy kościelne, Układające się Strony stworzą specjalną komisję, która zajmie się koniecznymi zmianami. Nowa regulacja uwzględni potrzeby Kościoła, biorąc pod uwagę jego misję oraz dotychczasową praktykę życia kościelnego w Polsce”.

Dodał, że dziś żadna ze stron - ani państwo, ani Kościół - nie ma w tej sprawie ostatecznie wypracowanego stanowiska i mogą być rozważane różne warianty i możliwości. W każdym razie sprawa wymaga regulacji, gdyż Polska jest niemal jedynym krajem w Europie, gdzie sprawy te nie są rozwiązane ani na poziomie ustaw, ani na poziomie dodatkowej "umowy częściowej" ze Stolicą Apostolska. Ani ustawa o stosunku państwa do Kościoła katolickiego z 1989 r., ani Konkordat z 1993 r. nie regulują spraw finansowania Kościoła.

Biskup przypomniał także genezę powstania Funduszu Kościelnego utworzonego na mocy ustawy o dobrach martwej ręki z 1950 r., wskazując, że beneficjentami Funduszu są nie tyle sami księża z różnych Kościołów (w formie składki na ZUS), ile misjonarze i zakony kontemplacyjne.

Fundusz ten – w świetle ustawy o dobrach martwej ręki – miał być funduszem rekompensacyjnym, działającym w ten sposób, że za przejęte dobra Kościół otrzymuje pieniądze na konkretne cele. Nigdy nie zostało to zrealizowane. W okresie komunistycznym Fundusz służył głównie finansowaniu działalności wymierzonej przeciwko Kościołowi, m.in. przez wspomaganie księży-"patriotów". Jak wykazał w swych badaniach dr Zawiślak, na którego powoływał się bp Polak, środki z Funduszu w dwóch trzecich były przeznaczane na finansowanie walki z Kościołem. Dopiero po 1989 r. zasady działania Funduszu zostały zmienione, a większość jego wydatków obejmuje dopłaty do składek emerytalnych duchownych różnych wyznań. Jego budżet nie odnosi się w żaden sposób do wielkości dóbr zabranych Kościołowi, lecz stanowi wyłącznie wyraz uznaniowości ze strony państwa - podkreślił sekretarz episkopatu.