Późny wiek – nowe zaproszenie

Kto to powiedział, że zaawansowany wiek jest czasem schyłku, zaniku aktywności i smutnego czekania na odejście? Powiedzcie to Abrahamowi. On i Sara zbliżali się do setki, gdy otrzymali „dziecko obietnicy” – Izaaka. I wtedy dopiero w ich życiu „zaczęło się dziać”. Powiedzcie to Mojżeszowi, którego jako osiemdziesięciolatka Bóg oderwał od pasania owiec w Madianie i posłał z misją wyzwolenia ludu Izraela. Powiedzcie to Symeonowi i prorokini Annie, których w ostatnich dniach życia spotkało największe szczęście, gdy na własne oczy ujrzeli Mesjasza, „światło na oświecenie pogan i chwałę ludu Izraela”. Powiedzcie to wielu patriarchom i prorokom, którym późny wiek jedynie dodał doświadczenia i autorytetu, a których na pewno nie skłonił do abdykacji z życia.

Nieznani, a kochani

Bóg nikogo nie traktuje jak „mniej człowieka” na jakimkolwiek etapie życia. Jest Bogiem niespodzianek, zaskoczeń, nieoczekiwanych zwrotów akcji, które nieraz następują właśnie w latach późnych. Dał o tym świadectwo także sam papież Franciszek. „Ja też mogę zaświadczyć, że otrzymałem wezwanie, by zostać biskupem Rzymu, kiedy osiągnąłem, że tak powiem, wiek emerytalny i wyobrażałem sobie, że nie będę już mógł zrobić zbyt wiele nowego” – napisał w orędziu na czwartą niedzielę lipca, która odtąd będzie obchodzona w Kościele jako Światowy Dzień Dziadków i Osób Starszych. „Pan jest zawsze blisko nas – zawsze – z nowymi zaproszeniami, z nowymi słowami, ze swym pocieszeniem, zawsze blisko nas. Wiecie, że Pan jest wieczny i nigdy nie udaje się na emeryturę. Nigdy” – zapewnił papież w orędziu.

Wybór czwartej niedzieli lipca nie jest przypadkowy – dzień ten znajduje się w bliskości liturgicznego wspomnienia świętych Joachima i Anny, małżonków, którzy w swojej starości zostali dziadkami samego Boga, który przyjął ludzkie ciało.

Biblia nic o nich nie mówi, nie wiadomo więc, czy rzeczywiście nosili oni takie imiona, jakie przekazała tradycja. Niemniej tradycja ta sięga starożytności. Została spisana w tzw. Protoewangelii Jakuba, apokryficznym utworze z połowy II wieku po Chrystusie, jest więc czasowo nieodległa od czasów apostolskich. Z apokryfu dowiadujemy się, że Joachim i Anna byli zamożni, lecz – mimo hojnych ofiar i modlitw – przez długi czas pozostawali bezdzietni, co było źródłem ich wielkiego cierpienia. Pewnego dnia zbolały mężczyzna postanowił udać się na pustynię, gdzie rozbił namiot i pościł przez czterdzieści dni i nocy. „Nie zstąpię z góry ani aby jeść, ani aby pić, póki nie spojrzy na mnie Pan, Bóg mój, i będzie mi modlitwa pokarmem i napojem” – postanowił. W tym czasie także Anna zanosiła do Boga gorące modlitwy. „Stałam się przedmiotem obelg, zelżona, wyszydzono mnie i wygnano ze świątyni Pana, Boga mojego” – żaliła się.

Modlitwy małżonków zostały wysłuchane. Do obojga przyszedł anioł. „Anno, Anno. Wysłuchał Pan Bóg modlitwę twoją. Poczniesz i porodzisz, a potomstwo twoje będzie przepowiadane po całej ziemi” – usłyszała kobieta. Także Joachim usłyszał w nocy: „Wysłuchał Pan Bóg twoją natarczywą modlitwę”.

Papież, analizując ten fragment, zwraca się do osób starszych: „Pan nie przestaje posyłać aniołów, aby ukoić naszą samotność i powtarzać nam: »Ja jestem z tobą przez wszystkie dni«. Mówi to do Ciebie, mówi to do mnie, do wszystkich. I to jest istotą tego pierwszego Dnia, który pragnąłem, aby był obchodzony po raz pierwszy właśnie w tym roku, po długim czasie izolacji i wciąż powolnym odradzaniu się życia społecznego”. Franciszek wyraża w orędziu pragnienie, „aby każdego dziadka, każdą babcię, każdą osobę starszą – zwłaszcza tych spośród nas, którzy są najbardziej samotni – odwiedził anioł!”.

Tu nie ma emerytury

Tradycja apokryficzna mówi, że dziadkowie Jezusa mieszkali w Jerozolimie, niedaleko Sadzawki Owczej, której imponujące pozostałości ujawniły wykopaliska archeo- logiczne.

Miejsce to pokazywano już w IV wieku jako dom, w którym wychowywała się Maryja i z którego jako trzyletnia dziewczynka miała zostać przyprowadzona na służbę w świątyni. Jej rodzice mieli w ten sposób spełnić ślub, jaki uczynili w związku z narodzeniem się córki. Mała Maryja miała tam wraz z rówieśnicami zajmować się haftowaniem szat kapłańskich, trwać na modlitwie i czytaniu Pisma Świętego.

Według starożytnych świadectw już na przełomie IV i V wieku stał tam kościółek pod wezwaniem św. Joachima i św. Anny. Tam też, jak mówi jedna z tradycji, zostali pochowani. Według innej tradycji grób dziadków Zbawiciela znajduje się u podnóża Góry Oliwnej.

Kult Joachima i Anny musiał być wówczas bardzo żywy, o czym świadczy fakt, że cesarz Justynian w połowie VI wieku postawił w Konstantynopolu bazylikę ku ich czci. Zachowały się teksty kazań o dziadkach Jezusa, wygłaszanych przez tak znakomitych świętych Wschodu jak św. Epifaniusz czy św. Jan Damasceński.

Dziś w miejscu domniemanego rodzinnego domu Maryi wznosi się zbudowana przez krzyżowców romańska bazylika pod wezwaniem Świętych Joachima i Anny. To już trzeci kościół wzniesiony na tym miejscu.

W czasach późniejszych postać św. Joachima została nieco zapomniana na rzecz św. Anny, która wciąż jest patronką bardzo popularną. Jej dedykowane są liczne kościoły, często sanktuaryjne. Matka Maryi jest także uważana za patronkę szkół chrześcijańskich. Dlatego ku jej czci wzniesiono kościoły akademickie, np. w Krakowie czy w Warszawie. Powód jest oczywisty: ona była pierwszą wychowawczynią Maryi, a pośrednio także samego Jezusa. Zapewne to samo można powiedzieć o św. Joachimie.

Franciszek, wychodząc od nakazu misyjnego Jezusa, zwraca uwagę osób starszych, że to jest także ich szczególna rola. „Naszym powołaniem jest strzeżenie korzeni, przekazywanie wiary młodym i zaopiekowanie się najmniejszymi” – przypomina. Istotne jest, aby odbywało się to w kluczu głoszenia Dobrej Nowiny. Żadne okoliczności nie mogą przeszkodzić spełnieniu tego zadania, bo, jak mówi Ojciec Święty, „nie istnieje wiek emerytalny, jeśli chodzi o zadanie głoszenia Ewangelii, zadanie przekazywania tradycji wnukom. Trzeba wyruszyć w drogę i, przede wszystkim, wznieść się ponad swoje ograniczenia, aby podjąć coś nowego”.•