Jak państwa UE dofinansowują kościoły

W wielu krajach państwo wypłaca duchownym wynagrodzenia, w innych fiskus ściąga podatki na rzecz Kościołów. U nas Kościół utrzymuje się w 80 procentach z dobrowolnych ofiar, które gdzie indziej stanowią zazwyczaj tylko fragment jego budżetu.

Za standardy obowiązujące w większości krajów UE należy uznać:

1. Powszechne ulgi podatkowe dla podmiotów kościelnych, w 6 krajach także z działalności gospodarczej.

2. Duszpasterstwo w wojsku, więziennictwie i służbie zdrowia – koszty pokrywa wszędzie państwo.

3. Dofinansowanie w całości lub niemal w całości szkół wyznaniowych.

4. Środki państwowe na remonty kościelnych zabytków.

5. Lekcje religii w szkołach obowiązkowe lub dobrowolne, zawsze finansowane przez państwo.

6. Finansowanie działalności społecznej i w dziedzinie kultury instytucji kościelnych na równi z innymi ONG.

A oto przykłady konkretnych rozwiązań:

Austria

Kościoły i związki wyznaniowe w Austrii finansowane są z obowiązkowych składek wiernych oraz dotacji ze strony od państwa. Każdy dorosły wierny Kościoła katolickiego, Kościołów protestanckich oraz Kościoła starokatolickiego obowiązany jest do regularnego płacenia składki, niezależnie czy uczęszcza do kościoła czy nie. Decyzja o wysokości miesięcznej składki zależy od każdego związku wyznaniowego. Osoby uchylające się od płacenia należności na rzecz Kościoła ścigane są przez państwowy system sprawiedliwości.

Darowizny na rzecz Kościołów (pieniądze, nieruchomości oraz spadki) w całości wyłączone są od podatku od spadków i darowizn.

Szkoły katolickie bądź należące do uznanych związków wyznaniowych są dotowane przez państwo bądź landy, pod warunkiem, że realizują obowiązujący program nauczania. Państwo refunduje szkołom wyznaniowym pełne koszty zatrudnianego przez nie personelu.

Nauka religii w publicznych szkołach państwowych jest obowiązkowa, a koszty jej organizacji pokrywane są ze środków publicznych. W klasach szkolnych musi być wywieszony krzyż, o ile większość uczniów jest wyznania chrześcijańskiego.

Państwo pokrywa koszty funkcjonowania wydziałów teologii katolickiej i protestanckiej na państwowych uniwersytetach.

W siłach zbrojnych istnieje duszpasterstwo zarówno katolickie jak i protestanckie. Kapelani wojskowi są wybierani przez Kościoły za zgodą Ministerstwa Obrony. Koszty duszpasterstwa w siłach zbrojnych pokrywa Ministerstwo Obrony.

Państwo i Kościoły w Austrii zawarły porozumienia gwarantujące im rekompensaty finansowe za straty poniesione podczas okupacji nazistowskiej.

Anglia

W Anglii od czasów Henryka VIII i Aktu Supremacji (1534 r.) Kościołem państwowym jest Kościół anglikański. Najwyższym Zwierzchnikiem jest królowa. Jej zwierzchnictwu podlega też Kościół prezbiteriański Szkocji, mający analogiczny status.

W odróżnieniu od innych „państw wyznaniowych” Kościół anglikański nie jest utrzymywany przez państwo. Z budżetu finansowane jest natomiast utrzymanie zabytkowych obiektów. Kościół utrzymuje się tu ze swych olbrzymich majątków (beneficja), którymi zarządza w sposób autonomiczny.

Nauczanie religii jest obowiązkowe w szkołach utrzymywanych przez państwo. Budżet państwa pokrywa też niemal wszystkie koszty funkcjonowania szkół należących do Kościoła anglikańskiego. Kościół partycypuje wyłącznie w kosztach budowy szkoły bądź jej remontu, ale najwyżej do 15 %.

Poza Kościołem Anglii i prezbiteriańskim Kościołem Szkocji, inne Kościoły nie cieszą się prawami publicznymi. Funkcjonują jako stowarzyszenia. Utrzymują się z ofiar i darowizn.

Belgia

Kościół, w szczególności katolicki, w Królestwie Belgii traktowany jest jako istotna instytucja kultury narodowej. Konstytucja stanowi (art. 181), że wynagrodzenia i emerytury duchownych są finansowane przez państwo. Oprócz tego z budżetu państwa wypłacane są wynagrodzenia świeckim pracownikom kościelnym, traktowanym jako tzw. „słudzy kultu”. Natomiast lokalne samorządy mają obowiązek zapewnienia i pokrycia kosztów mieszkań osobom duchownym.

Bardzo rozwinięty jest system szkolnictwa katolickiego, którego personel wynagradzany jest przez państwo. 60 % belgijskich uczniów szkół średnich uczęszcza do szkół pozostających w sieci szkolnictwa katolickiego. Ta liczba sięga 75 % we Flandrii i jest jednocześnie najwyższym wskaźnikiem w Europie.

Obowiązujący w Belgii system oferuje także Kościołowi korzyści podatkowe: wyłączenie spod opodatkowania dochodów uzyskiwanych z własności budynków bądź ich części, w których odprawiane są nabożeństwa.

W szkołach państwowych obowiązkowe są zajęcia z religii lub etyki. Koszty zajęć pokrywa Ministerstwo Edukacji.

Czechy

W Czechach, mimo, że kraj ten należy do najbardziej zlaicyzowanych w Europie, Kościoły otrzymują znaczące wsparcie finansowe od państwa. Państwo wypłaca pensje duchownym należącym do zarejestrowanych związków wyznaniowych. Pokrywa też koszty remontów zabytkowych budynków kościelnych.

W Republice Czeskiej działa obecnie 88 szkół katolickich oraz 22 protestanckie. Większość kosztów funkcjonowania, przede wszystkim wynagrodzenia personelu, pokrywa państwo.
Nauczanie religii w szkołach publicznych ma charakter dobrowolny, a jej koszty pokrywa ministerstwo edukacji.

W roku 2009 Kościół katolicki w Republice Czeskiej otrzymał z budżetu państwa 902 798 000 Kč (35,5 mln euro) z czego na płace dla duchowieństwa wydał 824 711 000 Kč, na płace innych osób zatrudnionych w Kościele - 58 403 000 Kč, na utrzymanie majątku kościelnego 58 403 000 Kč, zaś na działalność kulturalną 1 644 000 Kč.
21 lat po upadku komunizmu – po wielu latach negocjacji – czeskie państwo zdecydowało się zwrócić Kościołom i gminom żydowskim zagrabiony przez komunistów majątek. Chodzi tu o 2,5 tys. budynków, 175 tys. hektarów lasów i 25 tys. hektarów ziemi. W przeważającej większości są to dobra Kościoła katolickiego.
Według zaproponowanego 13 stycznia 2012 r. rozporządzenia w naturze zwrócone zostanie 56 proc. majątku. Za resztę państwo będzie płacić przez 30 lat odszkodowanie w wysokości 2 mld koron rocznie, czyli równowartość ok. 340 mln złotych. Jednocześnie jednak, począwszy od roku 2013, państwo będzie stopniowo obniżać pensje osobom duchownym, aż do kompletnego wycofania się z finansowania Kościoła w 2030 r.

Sprawa restytucji ciągnie się w Czechach od 21 lat. O definitywne rozstrzygnięcie tej kwestii obok Kościołów zabiegali przedstawiciele władz lokalnych i samorządowych. Zaproponowane dziś przez rząd rozwiązanie, wcześniej zostało wynegocjowane ze stroną kościelną. Teraz trafi ono do parlamentu, gdzie najprawdopodobniej zostanie przyjęte. Premier Petr Nečas zagroził bowiem dymisją, gdyby któryś z koalicyjnych parlamentarzystów nie zaaprobował rządowego projektu.