Historia papieży

Papieże jako biskupi Rzymu byli poddawani szczególnym pokusom niemal od początków historii Kościoła. Pobożni chrześcijanie z Rzymu i okolic darowali ziemie i dobra „Świętemu Piotrowi, to znaczy Kościołowi rzymskiemu. Stąd stolica biskupia w tym mieście, nawet w trudnych czasach, stale odznaczała się bogactwem, co czyniło urząd atrakcyjnym miejscem dla niewłaściwych ludzi, którzy niekiedy otrzymywali prawo do jego sukcesji.

Co więcej, nieruchomości „Świętego Piotra” w końcu rozrosły się w Państwo Kościelne. Na jego terytorium, rozciągającym się od Neapolu na północny-wschód wzdłuż Półwyspu Apenińskiego aż do Wenecji, monarchą był papież. Wskutek tego jego polityczne obowiązki jako głowy państwa często odciągały go od religijnych powinności.

Sytuacja taka utrzymywała się od VIII wieku aż do lat 1860-1870, gdy tereny Państwa Kościelnego zostały skonfiskowane przez wojska włoskie i przyłączone do nowo powstałego Królestwa Włoch.

Przez większość okresu opisywanego w niniejszej książce papieże mieli znacząco inne zadania niż następcy św. Piotra w naszych czasach. Dzisiaj papieże spotykają się z biskupami (nie zawsze zresztą to robią), piszą encykliki (tak jest od przeszło 150 lat), przemawiają do tłumów i podróżują po całym świecie (co nie było możliwe przed erą pociągów, samolotów i samochodów).

Papieże wieków wcześniejszych inaczej pojmowali swą działalność. Do najważniejszych ich zadań należały: obrona grobów św. św. Piotra i Pawła przed profanacją; zapewnienie bazylikom i innym kościołom w Rzymie właściwego poziomu posług; opieka nad sierotami, wdowami i potrzebującymi w mieście; interwencje łagodzące doktrynalne spory między biskupami; obrona Rzymu i otaczających miasto terytoriów przed najeźdźcami (co oznaczało konieczność utrzymywania armii i floty); nakłanianie władców chrześcijańskich do organizowania krucjat; zarządzanie Rzymem, dbanie o zaopatrzenie miasta i o jego rozwój poprzez budowanie nowych kościołów, fontann i innych budynków użyteczności publicznej; rządzenie Państwem Kościelnym (co oznaczało bycie władcą oraz koronowanie królów i cesarzy).

Problemy powstające wskutek tego rodzaju obowiązków mogą spowodować u czytelnika wrażenie, jakoby papiestwo przechodziło od zażegnania jednego kryzysu do konieczności zmagania się z kolejnym. Należy jednak mieć stale w pamięci, że pisząc tę książkę, często przeskakiwałem długie okresy spokojnego sprawowania posługi przez biskupów Rzymu. Chociaż i te okresy są interesujące – gdyż zwyczajne sprawowanie urzędu rzadko było zwyczajne – to jednak z żalem musiałem je pominąć. Mam jednak nadzieję, że historia, którą opowiadam, mimo że tak znacznie okrojona, wystarczy, by wzbudzić w czytelniku pragnienie zagłębienia się w te jej okresy, które moja książka tylko sygnalizuje.

***

Powyższy tekst jest fragmentem książki "Historia papieży" autorstwa Johna W. O`Malley'a, wydanej nakładem wydawnictwa WAM.