Papiestwo na rzecz jedności Europy

W wywiadzie udzielonym autorom filmu "Bells of Europe" w 2012 r. wyraził opinię, że dzisiejsza Europa ma dwie dusze. Pierwsza z nich jest "abstrakcyjna, ahistoryczna, chce dominować nad wszystkim, bo uważa, że jest ponad kulturami", i chce "wyemancypować się ze wszystkich tradycji i wartości kulturowych na rzecz abstrakcyjnego racjonalizmu". Natomiast druga europejska dusza jest chrześcijańska i "otwiera się na wszystko co rozsądne, m. in. na wolność krytycznego myślenia". I to ona "pozostaje związana z korzeniami, które dały początek tej Europie i zbudowały ją na wielkich wartościach, wielkiej intuicji i wizji wiary chrześcijańskiej".

Potrzebny jest zatem głęboki rachunek sumienia co do stanu europejskiej kultury. Benedykt XVI mówił o tym podczas VI Europejskiego Dnia Świata Uniwersyteckiego konstatując, że cywilizacja zachodnia w dużej mierze zdradziła swoją ewangeliczną inspirację. Zadaniem chrześcijan w tym kontekście jest budowa cywilizacji miłości, która "nacechowana jest szacunkiem, pokojową i radosną koegzystencją odmienności w imię wspólnego programu, który winien być oparty na czterech filarach: miłości, prawdy, wolności i sprawiedliwości".

Wiosna chrześcijaństwa?

Benedykta XVI cechowała przy tym nadzieja na wiosnę chrześcijaństwa w Europie, której podstawowym motywem - jak mówił - jest głód transcendencji tkwiący w sercu każdego człowieka, nawet tego, który odchodzi od wiary. "Oczywiście na pewien czas można zapomnieć o Bogu - wyjaśniał w ślad za św. Augustynem - abstrahować od Niego, zajmować się czymś innym, ale Bóg nigdy nie zanika, a serce człowieka jest niespokojne, dopóki nie spocznie w Bogu". Drugim motywem nadziei dla Europy - zdaniem Benedykta XVI - jest fakt, że "Ewangelia Jezusa jest po prostu prawdziwa, a prawda się nie starzeje". Wreszcie trzecim motywem nadziei była dlań młodzież, której nie wystarczają ideologie ani też konsumpcjonizm, a która szukać będzie głębszych i trwałych wartości.

Istotnym instrumentem duszpasterskim służącym odnowie duchowej Europy, jest program nowej ewangelizacji, do którego Benedykt XVI przywiązywał szczególne znaczenie. Nowa ewangelizacja - podkreślał - ma być skierowana w szczególności do tych środowisk, regionów czy krajów, które ongiś zostały schrystianizowane a dziś coraz bardziej oddalają się od wiary. A więc Europa powinna być jej szczególnym podmiotem.

Franciszek - świeżość Ewangelii odpowiedzią na duchowy głód Europy

Choć papież Franciszek o Europie podczas pierwszego roku swych rządów powiedział niewiele, to skutki jego nauczania mogą okazać się znamienne dla Europy i przyszłości chrześcijaństwa na tym zsekularyzowanym kontynencie. Potrafi on bowiem ukazać przesłanie Ewangelii w sposób nowy i frapujący, odpowiadając na duchowy głód dzisiejszego świata - niosąc mu nadzieję i sens.

Papież Franciszek - jako doświadczony duszpasterz i jezuita znający świat - doskonale zdaje sobie sprawę z potężnego walca sekularyzacji, jaki przetacza się przez współczesny glob, a szczególnie przez Europę. W odpowiedzi na to nie zamierza "modernizować" Kościoła ale jest przekonany, że poważnej reformy wymaga sposób głoszenia Ewangelii. Podkreśla wciąż, że Kościół trzeba uczynić bardziej misyjnym, skuteczniej wychodzącym ku światu i jego biedom.

"Cywilizacja zachodnia przeżywa dziś kryzys podobny do tego, przez który przeszli uczniowie uciekający po śmierci Jezusa do Emaus" - mówił podczas swej podróży na Sardynię we wrześniu 2013 r. „Ci dwaj uczniowie niosą w sercu ból i dezorientację po śmierci Jezusa. Są zawiedzeni tym, jak się potoczyły rzeczy. Podobne odczucia widzimy również w naszej aktualnej sytuacji: zawód, rozwianie złudzeń z powodu kryzysu gospodarczo-finansowego, ale też ekologicznego, edukacyjnego, moralnego. Kryzys ten dotyczy teraźniejszości a także przyszłości historycznej i egzystencjalnej człowieka cywilizacji zachodniej” – wyjaśniał.

Mówiąc o współczesnym kryzysie Europy Franciszek przypomina, że nie przebiega on tylko w sferze religijnej i kulturowej ale i gospodarczej. Zdaniem papieża kryzys ten jest "następstwem wyboru systemu gospodarczego, który prowadzi do tragedii: systemu, którego ośrodkiem jest bożyszcze zwane pieniądzem”. System ten charakteryzuje się masowym bezrobociem, narastającą niesprawiedliwością i wykluczeniem ubogich. Dlatego wymaga głębokiej, rozumnej reformy, tak by "w centrum znaleźli się ludzie, jak tego chce Bóg". Wielu komentatorów przypuszcza, że sprawy społeczne będą zasadniczą osią przesłania, jakie Ojciec Święty wygłosi w Parlamencie Europejskim.

Jednym z wielkich tematów Franciszka - aczkolwiek jeszcze nie wyczerpanym - jest rodzina. Świadczy o tym m. in. zwołanie pierwszego podczas swego pontyfikatu Synodu Biskupów na ten właśnie temat i zaplanowanie jego obrad na dwa kolejne lata. Papież jest świadom, że kryzys kulturowy, w tym i kryzys wiary, jaki przeżywa dziś ludzkość jest ściśle związany z głębokim kryzysem rodziny, najsilniej zaznaczającym się w Europie. Dlatego odnowa rodziny znajdować się musi - wedle Franciszka - w samym centrum zainteresowania Kościoła.