Rok papieża Franciszka: rewolucja czy reforma?

Finanse watykańskie

Franciszek postanowił oczyścić i usprawnić kościelne finanse i administrację. W tym celu ustanowił najpierw Komisję ds. Organizacji Struktury Ekonomiczno-Administracyjnej Stolicy Apostolskiej, złożoną ze świeckich specjalistów w kwestiach prawnych, ekonomicznych, finansowych, administracyjnych (na czele z Josephem Zahrą). Ma ona wypracować rozwiązania w kwestii lepszego zarządzania finansami, nieruchomościami, przejrzystości przy zakupie dóbr i zamawianiu usług, zapobiegania marnotrawstwu środków itp. Do pomocy w dostosowaniu procedur rachunkowych do standardów międzynarodowych zatrudniono amerykańską firmę KPMG International.

Papież powołał też Komitet Bezpieczeństwa Finansowego, którego zadaniem jest koordynacja działalności instytucji Stolicy Apostolskiej i Państwa Watykańskiego w dziedzinie m.in. zapobiegania i przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy, o co był oskarżany IOR. Papież wzmocnił też funkcję nadzorczą i regulującą Urzędu Informacji Finansowej, kontynuując działania podejmowane jeszcze przez Benedykta XVI. Powstała też komisja ds. reformy IOR (na czele z kard. Raffaele Fariną).

W grudniu ub.r. Moneyval bardzo pozytywnie ocenił działania Stolicy Apostolskiej i Państwa Watykańskiego na rzecz walki z przestępstwami finansowymi. Powołany przez Radę Europy Specjalny Komitet Ekspertów ds. Oceny Środków Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy z uznaniem odniósł się do szerokiego wachlarza środków prawnych podjętych, by zapewnić przejrzystość funkcjonowania IOR. Eksperci Moneyval wyrazili też zadowolenie z przeprowadzenia dokładnej analizy operacji finansowych, które mogły budzić wątpliwości. To znak, że już zaczęły funkcjonować wprowadzone w Watykanie procedury kontrolne. Wskazano jednak, że wciąż istnieją pewne obszary, w których nie zostały jeszcze przeprowadzone wszystkie konieczne weryfikacje, zwłaszcza dotyczące IOR i Administracji Dóbr Stolicy Apostolskiej (APSA).

W końcu papież ustanowił Sekretariat ds. Gospodarczych (prefekt - kard. George Pell), który będzie miał władzę nad wszystkimi działaniami administracyjnymi i gospodarczymi Stolicy Apostolskiej i Państwa Watykańskiego, odpowiadając m.in. za przygotowanie ich rocznych budżetów, a także za planowanie finansowe. Jego rolą jest unowocześnienie procedur przez dostosowanie do obowiązujących w tych dziedzinach współczesnych standardów oraz poprawienie przejrzystości operacji finansowych. Np. te same osoby nie będą podejmowały decyzji budżetowych i prowadziły działań kontrolnych. Co kwartał poszczególne instytucje Stolicy Apostolskiej i Państwa Watykańskiego poddawane będą rewizji wydatków, aby zapewnić utrzymanie dyscypliny finansowej. Kard. Pell podkreśla, że Watykan dysponuje bardzo ograniczonymi środkami, a rolą Sekretariatu będzie ich jak najlepsze zagospodarowanie. Zdaniem watykanisty Johna Allena, wprowadzenie racjonalnych działań księgowych może doprowadzić do oszczędności rzędu dziesiątków milionów dolarów.

Sekretariat ma wdrażać dyrektywy nowo powołanej Rady ds. Gospodarczych (koordynator - kard. Reinhard Marx), składającej się z ośmiu kardynałów i siedmiu ekspertów świeckich. Będzie ona m.in. analizować sprawozdania z działalności gospodarczo-administracyjnej Stolicy Apostolskiej i Państwa Watykańskiego. Franciszek postanowił też utworzyć urząd audytora generalnego, uprawnionego do przeprowadzania audytów wszystkich tamtejszych instytucji. Zapowiedział również, że bankiem centralnym Watykanu będzie APSA. Kard. Marx zauważa, że ustanowienie tego swoistego „ministerstwa finansów” w Kurii Rzymskiej jest głęboką cezurą w historii Stolicy Apostolskiej. Jego zdaniem postępowanie z pieniędzmi w Watykanie będzie transparentne i odpowiadać międzynarodowym standardom. „Musimy to uporządkować, aby przejść do innych ważnych rzeczy. Papież wie, że od tego zależy wiarygodność Kościoła” - podkreśla niemiecki purpurat.

Warto zauważyć, że zarówno w przypadku Kurii, jak i watykańskich finansów papież powołuje paralelne instytucje doradcze i kontrolne, zewnętrzne w stosunku do dotychczasowych struktur i zależne tylko od niego. Zasadniczo mają one jednak charakter czasowy i po doprowadzeniu do końca swych prac po prostu znikną. Podobny los spotkał powołaną jeszcze przez Jana Pawła II Komisję ds. Studiowania Problemów Organizacyjnych i Gospodarczych Stolicy Apostolskiej, zastąpioną obecnie przez nową Radę ds. Gospodarczych.