Człowiek dialogu i "niepokorny" kardynał

Carlo Maria Martini urodził się 25 lutego 1927 w Turynie. Po ukończeniu jezuickiego Instytutu Społecznego w swym mieście rodzinnym wstąpił we wrześniu 1944 w Cuneo do Towarzystwa Jezusowego. Kształcił się m.in. na wydziale filozoficznym Kolegium „Aloisianum” w Gallarate i na wydziale teologicznym w Chieri koło Turynu oraz w Rzymie – na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim i w Papieskim Instytucie Biblijnym.

Święcenia kapłańskie przyjął 13 lipca 1952, po czym kontynuował studia w Rzymie i Turynie. W latach 1964-69 pracował też naukowo i duszpastersko w Wiecznym Mieście, m.in. ze Wspólnotą św. Idziego. W latach 1969-78 był rektorem Papieskiego „Biblicum”, 18 lipca 1978 został rektorem Gregorianum. W tym czasie był też jedynym katolickim członkiem Ekumenicznego Komitetu Przygotowania Greckiego Wydanie Nowego Testamentu. W 1978 głosił rekolekcje wielkopostne dla Pawła VI i Kurii Rzymskiej.

29 grudnia 1979 Jan Paweł II mianował go arcybiskupem-metropolitą Mediolanu i osobiście udzielił mu sakry 6 stycznia następnego roku w Watykanie. Na konsystorzu 2 lutego 1983 włączył go w skład Kolegium Kardynalskiego (m.in. wraz z prymasem Polski-seniorem kard. J. Glempem). W latach 1980-83 był członkiem Sekretariatu Synodu Biskupów.

Był bardzo twórczym i energicznym rządcą swej nowej archidiecezji. W ciągu ponad 20-letnich rządów w Mediolanie zainicjował dialog Kościoła ze społeczeństwem świeckim i w innych, bieżących sprawach. Pod jego kierunkiem zaczęła działać w archidiecezji Szkoła Słowa w celu zbliżenia świeckich do Pisma Świętego metodą „lectio divina”, czyli wspólnotowego czytania i rozważania tekstów biblijnych. Wprowadził też spotkania na tematy dotyczące wiary, nazywane Katedrą Niewierzących.

Jako hierarcha brał czynny udział w wielu ważnych wydarzeniach kościelnych zarówno we Włoszech, jak w Kościele powszechnym, m.in. w licznych zgromadzeniach Synodu Biskupów, a na Synodzie w 1983 był głównym relatorem. W latach 1987-93 był przewodniczącym Rady Konferencji Biskupich Europy (CCEE).

Wielokrotnie reprezentował Papieża jako jego osobisty wysłannik na różnych zgromadzeniach i uroczystościach kościelnych, np. na obchodach 100-lecia ewangelizacji Zambii w 1991, w IV konferencji ogólnej episkopatu Ameryki Łacińskiej w Santo Domingo w 1992 czy w obchodach 900. rocznicy śmierci św. Brunona, założyciela kartuzów w Serra San Bruno w 2001 r. Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku wielu komentatorów wymieniało go w gronie "papabili", czyli potencjalnych kandydatów na przyszłego papieża.

11 lipca 2002 Jan Paweł II przyjął jego rezygnację z kierowania archidiecezją mediolańską. Wcześniej jednak kardynał pożegnał się ze swymi wiernymi bardzo symboliczną pielgrzymką śladami Apostoła Pawła, którą odbył w czerwcu tegoż roku. Przez kilka następnych lat kard. Martini mieszkał w Jerozolimie, po czym w 2008 powrócił do Włoch, gdy okazało się, że cierpi na chorobę Parkinsona. Zamieszkał w kolegium „Aloisianum” w Gallarate koło Varese. 2 czerwca ciężko chorego hierarchę odwiedził Benedykt XVI podczas swego pobytu w Mediolanie z okazji odbywającego się tam Światowego Spotkania Rodzin.

Kardynał, uważany za wybitnego przedstawiciela „skrzydła postępowego” w Kościele, otrzymał wiele nagród kościelnych i świeckich, m.in. Księcia Asturii w zakresie nauk społecznych (2000) czy honorowe członkostwo Papieskiej Akademii Nauk Społecznych (również w 2000). W 1989 został doktorem honoris causa Papieskiego Uniwersytetu Salezjańskiego w Rzymie. W kwietniu 2005 wziął udział w konklawe, które wybrało Benedykta XVI.

Zmarł 31 sierpnia 2012 r. w Gallarate koło Varese we Włoszech.