Sede vacante – najważniejsze osoby

Kamerling, dziekan Kolegium Kardynalskiego, kardynał wikariusz Rzymu – kim są te osoby i jaka jest ich rola w czasie sede vacante, czyli okresie po śmierci lub rezygnacji papieża, gdy oczekiwany jest wybór jego następcy?

Kamerling

Pełna nazwa tego urzędu to kardynał kamerling Świętego Kościoła Rzymskiego. Słowo kamerling nawiązuje do takich urzędów dworskich jak szambelan, czy komornik. Kardynał kamerling kieruje jedną z najstarszych dykasterii Kurii Rzymskiej (Camera Apostolica). Camera opiekuje się i zarządza dobrami i doczesnymi prawami Stolicy Apostolskiej, gdy nie ma papieża.

To kamerling (jest nim obecnie kard. Kevin Farrell) poinformował świat o śmierci Franciszka. To on również wieczorem, w dniu śmierci Franciszka, przewodniczył obrzędowi oficjalnego stwierdzenia jego zgonu.

W okresie sede vacante, to herb kardynała kamerlinga staje się godłem Stolicy Apostolskiej. Co ciekawe, zamiast papieskiej tiary nad godłem tym widnieje zwieńczony krzyżem parasol.

Kardynał kamerling opieczętowuje pokoje papieskie i jego pracownię. Niszczy też pierścień rybaka (sygnet papieża z jego własnym imieniem i wizerunkiem św. Piotra) oraz ołowianą pieczęć papieską.

Rolą kamerlinga jest też oficjalne zawiadomienie o zgonie papieża kardynała wikariusza Rzymu i dziekana Kolegium Kardynalskiego.

Dziekan Kolegium Kardynalskiego

To pierwsza osoba w hierarchii kardynałów. Jest nim obecnie liczący 91 lat kard. Giovanni Battista Re. Dziekana wybierają spośród swego grona kardynałowie biskupi – na 5-letnią kadencję.

Dziekan zgodnie z prawem kanonicznym zobowiązany jest do stałego zamieszkania w Rzymie.

Zadaniem dziekana Kolegium Kardynalskiego jest oficjalne poinformowanie kardynałów o śmierci papieża i zwołanie ich do Rzymu, przewodniczenie pogrzebowi papieskiemu oraz Mszy św. Pro eligendo Pontifice (Mszy św. sprawowanej w intencji wyboru nowego papieża, rano w dniu konklawe, przed jego rozpoczęciem). Dziekan Kolegium Kardynalskiego przewodniczy też kongregacjom generalnym kardynałów, które odbywają się w czasie sede vacante.

O ile Dziekan nie ukończy 80. roku życia, przewodniczy również samemu konklawe. Tym razem konklawe, z uwagi na wiek kard. Re, będzie przewodniczył kard. Pietro Parolin, sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej pod rządami Franciszka i najstarszy kardynał biskup spośród kardynałów biskupów poniżej 80. roku życia (nie chodzi o wiek, ale o to, który spośród kardynałów został nim najwcześniej).

Dotychczasowy sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej

Kardynał sekretarz stanu to nieformalnie druga po papieżu osoba w hierarchii Kościoła Katolickiego. W momencie rozpoczęcia sede vacante traci swój urząd, nadal jednak pełni szereg istotnych funkcji związanych z zarządzaniem Kościołem. Dotychczasowy sekretarz stanu, kard. Pietro Parolin, przewodniczył drugiej Mszy św. żałobnej za zmarłego Ojca Świętego (w niedziele 27 kwietnia w drugim dniu Novemdiales). To on również będzie przewodniczył konklawe, które wybierze następcę Franciszka.

Kardynał wikariusz Rzymu

Papież jest biskupem Rzymu. W jego imieniu diecezją (poza terenem Państwa Watykańskiego) zarządza kardynał wikariusz Rzymu, który w momencie sede vacante nie traci swojej funkcji. Obecnie jest nim kard. Baldassare Reina. Będzie on przewodniczy trzeciej Mszy św. żałobnej za papieża Franciszka (w poniedziałek 28 kwietnia o godz. 17.00), gdy w bazylice watykańskiej zgromadzi się diecezja rzymska.

Kardynał wikariusz Państwa Watykańskiego

W imieniu papieża zarządza tą częścią diecezji, która znajduje się na terenie Państwa Watykańskiego i po śmierci Ojca Świętego również nie traci swojej funkcji. Kardynał Wikariusz Państwa Watykańskiego - obecnie jest nim kard. Mauro Gambetti OFM Conv. Pełni również funkcję archiprezbitera Bazyliki Św. Piotra w Watykanie. Kard. Gambetti będzie przewodniczył czwartej Mszy św. żałobnej za papieża Franciszka (we wtorek 29 kwietnia), gdy będą się za niego modliły kapituły bazylik papieskich.

Mistrz papieskich ceremonii liturgicznych

To jeden z najbliższych współpracowników papieża, odpowiadający za kształt papieskich liturgii, który pełni też określone funkcje w czasie sede vacante. Obecny jest w czasie stwierdzenia zgonu. To on przygotowuje papieski pogrzeb oraz Mszę Pro Eligendo Pontifice.

To on również wygłasza formułę „Extra omnes” (wszyscy na zewnątrz), po której drzwi Kapicy Sykstyńskiej zostają zamknięte i mogą w niej przebywać jedynie kardynałowie elektorzy i nieliczne osoby do tego uprawnione. Jedną z nich jest właśnie mistrz papieskich ceremonii, który, choć nie jest kardynałem, opuszcza to miejsce tylko na czas głosowań.

Ceremoniarz papieski po przyjęciu wyboru przez papieża elekta sporządza akt poświadczający tę decyzję oraz wybór imienia.

Obecnie mistrzem papieskich ceremonii liturgicznych jest abp Diego Ravelli.

Penitencjarz większy

To osoba stojąca na czele Penitencjarii Apostolskiej, najstarszej dykasterii watykańskiej – najwyższego sądu kościelnego Kościoła rzymskokatolickiego. Na czas sede vacante penitencjarz nie traci swojej funkcji. Obecnie jest nim kard. Angelo de Donatis.

Na podstawie: Ks. Przemysław Śliwiński, "Konklawe, tajemnice wyborów papieskich", Kraków, 2025.