Leon XIII – papież spraw społecznych

Swe stanowisko wobec różnych wydarzeń politycznych, społecznych, kulturalnych i innych, zarówno w Kościele, jak i w otaczającym go świecie, wyrażał najczęściej w encyklikach, których napisał najwięcej ze wszystkich jego poprzedników i – jak to wskazuje dotychczasowa historia Kościoła – również następców. Ogłosił ich łącznie 88 i były one po święcone najróżniejszym zagadnieniom, zarówno wewnątrzkościelnym, jak i dotyczącym różnych krajów czy całego świata.

Niewątpliwie jednym z najważniejszych dokumentów tego rodzaju była encyklika „Rerum novarum” z 15 maja 1891 – pierwsza oficjalna synteza nauki Kościoła katolickiego na tematy społeczne. Papież poddał w niej krytyce zarówno skrajny liberalizm ekonomiczny, prowadzący do wyzysku robotników jak i rodzący się wówczas marksizm, określany przez niego mianem kolektywizmu. Encyklika ta była wielki dokumentem Kościoła w obronie człowieka pracy. Pojawił się w niej m. in. postulat sprawiedliwej płacy rodzinnej oraz apel o współpracę pracodawców i pracobiorców. Przyszłość miała pokazać, że wiele propozycji i wniosków, do jakich doszedł w swym dokumencie Leon XIII, jeszcze do dziś zachowało aktualność.

Inną ważną dziedziną zainteresowań tego papieża była jedność Kościoła i jego aktywność na zewnątrz. Ojciec Święty zwracał uwagę np. na znaczenie znajomości Pisma Świętego: z datą 18 listopada 1893 ogłosił encyklikę „Providentissimus Deus” o potrzebie studiów biblijnych a w 1902 utworzył w tym celu Papieską Komisję Biblijną. Podkreślał też ważność poznawania i pogłębianie tomizmu, a samego św. Tomasza z Akwinu stawiał za wzór dla teologów i filozofów. Kilka dokumentów poświęcił masonerii, wskazując na jej nauczanie niezgodne z tym, co głosi Kościół.

Leon XIII uczynił z encyklik sposób porozumiewania się z episkopatami krajowymi – wystosował on kilkadziesiąt tego rodzaju dokumentów do biskupów na całym świecie, np. w Belgii, Hiszpanii, na Węgrzech, w Portugalii, Irlandii, Brazylii, USA, we Francji, Włoszech i w wielu innych krajach, a także w Ameryce Łacińskiej, Europie itd. Adresatami papieskich dokumentów byli też hierarchowie wschodnich Kościołów katolickich: melchickiego czy syryjskiego.

Z datą 19 marca 1894 ukazała się encyklika „Caritatis providentiaeque”, skierowana do biskupów polskich. Papież podkreślał w niej zasługi naszego narodu i Kościoła dla całego chrześcijaństwa. Wcześniej, w 1882 Leonowi XIII udało się doprowadzić do odrodzenia życia katolickiego na ziemiach zaboru rosyjskiego, a w rok później mianował 12 biskupów dla diecezji, które krócej lub dłużej były pozbawione pasterzy.

Papież Pecci potrafił zdobyć dla Kościoła katolickiego niemal powszechne uznanie na całym świecie a on sam uchodził za jedną z najbardziej wpływowych osobistości życia publicznego. Zmarł 20 lipca 1903 w wieku 93 lat jako jeden z najstarszych wiekiem papieży w dziejach Kościoła. Na krótko przed śmiercią, w marcu 1903 obchodził „srebrne gody” – 25-lecie sprawowania swego urzędu.

W tym roku mija 200 lat od urodzin tego papieża – z tej okazji 2 marca br., w dniu jego urodzin, w Kościele włoskim, a zwłaszcza w diecezji Anagni, gdzie przyszły Ojciec Święty przyszedł na świat, rozpoczęły się uroczystości jubileuszowe. Zakończy je właśnie wizyta Benedykta XVI w Carpineto Romano 5 września. W ramach obchodów w Papieskim Uniwersytecie Laterańskim odbyła się sesja naukowa, poświęcona temu papieżowi. Władze Carpineto przygotowały wystawę poświęconą ich wielkiemu rodakowi.