Papież o Szymonie Nowym Teologu

Drodzy bracia i siostry,
Dziś zatrzymamy się, by rozważyć postać wschodniego mnicha – Szymona Nowego Teologa, którego pisma wywarły znaczący wpływ na teologię i duchowość Wschodu, zwłaszcza gdy chodzi o doświadczenie mistycznego związku z Bogiem. Szymon Nowy Teolog urodził się w 949 w Galatai w Paflagonii (Azja Mniejsza), w szlacheckiej rodzinie tej prowincji. Jeszcze w młodości przeniósł się do Konstantynopola, by podjąć studia i wstąpić na służbę cesarza. Nie bardzo jednak pociągała go kariera publiczna, która go czekała i pod wpływem wewnętrznego oświecenia, jakiego doznawał, zaczął szukać osoby, która mogłaby pokierować nim w okresie pełnym wątpliwości i niepokojów, jaki przeżywał, i która pomogłaby mu czynić postępy na drodze jedności z Bogiem. Tego przewodnika duchowego znalazł w Szymonie Pobożnym (Eulabes), prostym mnichu z klasztoru w Studios w Konstantynopolu, który dał mu do przeczytania traktat „Prawo duchowe” Marka Mnicha. W tekście tym Szymon Nowy Teolog znalazł naukę, która zrobiło na nim ogromne wrażenie: „Jeśli szukasz uzdrowienia duchowego– przeczytał tam – zważaj na swoje sumienie. Rób wszystko, co ono ci podpowie, a znajdziesz to, co jest dla ciebie przydatne”. Od tej chwili – opowiada on sam – nigdy nie poszedł spać, zanim nie spytał się, czy sumienie nie ma mu czegoś do wyrzucenia.

Szymon wstąpił do klasztorów studytów, gdzie jednak jego przeżycia mistyczne i niezwykłe oddanie ojcu duchowemu przysporzyły mu trudności. Przeniósł się do małego klasztoru św. Mamasa, również w Konstantynopolu, którego przełożonym – igumenem – został trzy lata później. Prowadził tam intensywne poszukiwania duchowego związku z Chrystusem, co przyczyniło się do jego wielkiego autorytetu. Warto zauważyć, że nadany mu został przydomek „Nowy Teolog”, mimo iż tradycyjnie tytuł „Teologa” zastrzeżony był dla dwóch postaci: ewangelisty Jana i Grzegorza z Nazjanzu. Doświadczył niezrozumienia i wygnania, ale zrehabilitował go patriarcha Konstantynopola Sergiusz II.

Szymon Nowy Teolog spędził ostatni okres swego życia w klasztorze św. Maryny, gdzie napisał większą część swoich dzieł, zdobywając coraz większy rozgłos swoimi naukami i swoimi cudami. Zmarł 12 marca 1022 roku.

Najbardziej znany spośród jego uczniów – Niketas (Nikita) Stetatos, który zebrał i przepisał pisma Szymona, przygotował ich pośmiertne wydanie, a następnie spisał jego biografię. Dzieło Szymona obejmuje dziewięć tomów, podzielonych na Rozdziały teologiczne, gnostyczne i praktyczne, trzy tomy Katechez, skierowanych do mnichów, dwa tomy Traktatów teologicznych i etycznych oraz tom Hymnów. Nie można tez zapominać o licznych Listach. Wszystkie te dzieła znalazły ważne miejsce w tradycji wschodniej aż po nasze dni.

Szymon skupia swe rozważania na obecności Ducha Świętego wśród ochrzczonych i na świadomości tej duchowej rzeczywistości, jaką powinni oni z tego czerpać. Życie chrześcijańskie – podkreśla – to głęboka i osobista jedność z Bogiem, łaska Boża oświeca serce wierzącego i prowadzi go do mistycznego widzenia Pana. Idąc tym tokiem rozumowania, Szymon Nowy Teolog kładzie nacisk na fakt, że prawdziwe poznanie Boga bierze się nie z ksiąg, lecz z doświadczenia duchowego, z życia duchowego. Poznanie Boga rodzi się na drodze wewnętrznego oczyszczenia, które zaczyna się od nawrócenia serca, dzięki mocy wiary i miłości; następnie przez głęboką skruchę i szczery ból z powodu swych grzechów, aby osiągnąć więź z Chrystusem, źródłem radości i pokoju, gdy zostaliśmy zalani światłem Jego obecności w nas. Według Szymona takie doświadczenie łaski Bożej nie stanowi niezwykłego daru dla niektórych mistyków, lecz jest owocem Chrztu w życiu każdego, poważnie zaangażowanego wiernego.