Ukraiński tygiel

Podjęcie takiej decyzji oznaczałoby jednak otwarty konflikt z Moskwą, którego Konstantynopol chce uniknąć. Największą wspólnotą religijną na Ukrainie jest Kościół prawosławny, który przed podziałami stanowił część Patriarchatu Moskiewskiego. Większość prawosławnych parafii i biskupów pozostała pod jurysdykcją Patriarchatu Moskiewskiego. Moskwa, aby powstrzymać separatystyczne tendencje, obdarzyła strukturę kościelną na Ukrainie szeroką autonomią. Obecnie funkcjonuje ona pod nazwą Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego.

Na jego czele stoi metropolita Wołodymyr (Sobodan), z tytułem metropolity kijowskiego i całej Ukrainy. W zasięgu jego jurysdykcji znajduje się 7911 parafii i 105 klasztorów, w których pracuje 6568 duchownych. W ostatnich latach udało się umocnić wpływy tego Kościoła przede wszystkim w najbardziej zrusyfikowanych - południowym i wschodnim - regionach Ukrainy, na Krymie, w Zagłębiu Donieckim, na Zaporożu w rejonie Charkowa i Ługańska. Jego wierni najczęściej używają języka rosyjskiego, który także dominuje w życiu kościelnym.

Po powstaniu Ukrainy część hierarchii i duchowieństwa prawosławnego, przy znacznej pomocy ze strony polityków, a zwłaszcza pierwszego prezydenta Ukrainy Leonida Krawczuka, dokonała rozłamu w celu stworzenia samodzielnego ukraińskiego Kościoła prawosławnego. W 1993 r. powstał Patriarchat Kijowski, na którego czele stanął patriarcha Filaret (Denisenko), w czasach sowieckich egzarcha Ukrainy, podległy Moskwie i aktywnie wówczas zwalczający "ukraiński nacjonalizm". W 1995 r. Święty Synod Patriarchatu Moskiewskiego ekskomunikował Filareta z powodu skandali obyczajowych i finansowych.

Znana była także wieloletnia współpraca Filareta z KGB, czym zresztą specjalnie nie odróżniał się od pozostałych prawosławnych biskupów. Jednak główną przyczyną ekskomuniki były działania, jakie podjął, aby stworzyć ukraiński Kościół prawosławny. Patriarchat Kijowski dominuje na obszarze centralnej Ukrainy (rejon Kijowa, Winnicy, Kirowogradu, Czerkas), skupia w większości ludność wiejską, posługującą się na co dzień językiem ukraińskim. Kościół ten liczy 2178 parafii, 17 klasztorów oraz 1743 duchownych.