Polski cud w Afryce

Cud w Bouar

Wielki stadion zapełniony tańczącymi ludźmi. Są ich setki. Imam przekazuje sobie znak pokoju z chrześcijańskim kapłanem. Różnokolorowe stroje i suknie, spontaniczne wybuchy radości. To stadion w Bouar. A wokół miasta spalone muzułmańskie wioski. Bouar to naprawdę piękne miasto. Położone wśród potężnych głazów, jego malutkie domy wrastają w skałę i stapiają się z czerwoną ziemią. Pył, który unosi się z ziemi, powoduje, że światło nabiera rdzawego odblasku i wygląda jakby kładło się kolejnymi warstwami w powietrzu. Na kamieniach wymalowane są fragmenty psalmów bądź słowa wdzięczności wobec Bożej łaski. Ale to nie piękne położenie świadczy o wyjątkowości Bouar. Zaskakuje coś innego. Podczas gdy w drodze wciąż mijaliśmy ślady wojny, Bouar wydaje się relatywnie niezmienione. Nie zniszczono w tym mieście żadnego meczetu, znaczna część dzielnicy muzułmańskiej pozostała nietknięta. Więcej, jak się dowiaduję od imama Bouar, muzułmanie zaczynają tu wracać. Jak to możliwe? Reprezentant tutejszej społeczności muzułmanów nie ma wątpliwości. – To zasługa polskich misjonarzy – mówi mi. Wskazuje na dwie osoby najbardziej „zasłużone”– ks. Mirka Gucwę i wspomnianego już br.Piotra.

Mirek nie wygląda na herosa. To niski, łysawy mężczyzna. Dość niepozorny okularnik. Spędził w RŚA wiele lat. Jest wikariuszem diecezji w Bouar. Oszczędny w słowach, nie chce się chwalić. – Cały czas organizowaliśmy wspólne spotkania muzułmanów i chrześcijan, modlitwy, mieliśmy szczęście – mówi. Pytam go o los muzułmanów. – Gdy trzeba było, schroniliśmy część z nich u siebie, tak jak wcześniej chroniliśmy chrześcijan. Uniknęliśmy najgorszego, nie było pogromu – wspomina. Podobnie jak Piotr stwierdza: – To wszystko nie byłoby możliwe bez różańca i modlitwy klarysek mieszkających obok katedry w Bouar. Cały czas się modliły.

Z rozmów z mieszkańcami Bouar wyłania się bardziej szczegółowy i „praktyczny” obraz sytuacji. Jak więc udało się kilku polskim misjonarzom utrzymać pokój w mieście, podczas gdy reszta kraju tonęła we krwi? Po pierwsze dzięki misjonarskiemu radiu. Właściwie w każdej wiosce jest odbiornik, przy którym gromadzą się mieszkańcy, gdy chcą się dowiedzieć czegoś o sytuacji w kraju. W całym rejonie od Bouar do Ngaoundai słuchane jest katolickie, misjonarskie radio Siriri („pokój” w tutejszym języku). Przez cały okres konfliktu działało na pełnych obrotach, non stop nadając wezwania do pokoju, do braterstwa. Jest to zresztą i dziś jego rolą. Wciąż emituje wezwania do wspólnych modlitw, uspokojenia nastrojów, przypomina, że muzułmanin to brat. Odwiedziłem radio Siriri. Znajduje się ono na terenie kapucyńskiej misji w Bouar. Zajmuje trzy małe pokoiki.

Po drugie, podczas całego okresu okupowania przez Selekę tego terytorium polscy misjonarze stworzyli przy swoich misjach platformę kontaktowania się muzułmanów i chrześcijan. Nie bacząc na zagrożenie własnego życia, przy każdej bardziej zapalnej sytuacji jeździli do decydentów aktualnie dominującej na ich terenie bojówki, by uspokajać nastroje i reprezentować interesy tubylczej ludności. Animowali kilkadziesiąt grup wspólnotowych: młodzieży, kobiet, dzieci muzułmańskich i chrześcijańskich, w których wyznawcy obu tych religii spotykali się. Dzięki temu na terenach, gdzie działali polscy misjonarze, szczególnie w Bouar, obie wspólnoty religijne wciąż z sobą współpracowały – w przeciwieństwie do reszty kraju. Wciąż co miesiąc są wspólne duże modlitwy, w których biorą udział reprezentanci muzułmanów i chrześcijan, zarówno religijni, jak polityczni. Oczywiście dziś już w utrzymaniu spokoju pomaga ONZ. Jednak gdy było największe zagrożenie pogromami, nie było tu ich wojsk. Byli za to polscy misjonarze...

To nasz obowiązek...

W okolicy Ngaoundai (północno-zachodni kraniec kraju) spotykam Benedykta Pączkę. Ten niskiego wzrostu, wiecznie uśmiechnięty kapucyn odegrał ważną rolę kilka miesięcy temu. Ciągłą obecnością w mediach i niezgodą na zostawienie swoich ludzi w sytuacji zagrożenia zdołał wymusić wejście sił ONZ do wiosek, w których działała jego misja i grasowała Seleka. Wraz z nim i br. Piotrem jedziemy do jednej z wiosek zniszczonych przez selekowców. Kolejne opowieści o rozstrzelanych dzieciach, kobietach z poderżniętymi gardłami. Spalone domy, miejsca mordów, nie zostały odbudowane. Piotr i Benek stoją wśród gruzów. Krzyczą na ludzi, że muszą pamiętać nazwiska ofiar, nie wolno im zapomnieć. Że muszą zapisać nazwiska sprawców. Dla tamtejszych nie jest to oczywista sprawa. Przecież to normalne, że się ich zabija...

Republika Środkowoafrykańska to rzeczywistość będąca jednocześnie obrazem stagnacji (w biedzie, śmierci, chorobie), ale i pełnej płynności. Tutaj człowiekowi w każdej chwili można wszystko odebrać. Ta świadomość jest dominująca wśród ludzi, przestają się nawet buntować. I w ten świat wkraczają polscy misjonarze i misjonarki. Uczą, że są jednak rzeczy trwałe. I na poziomie wiary i wartości, wyrażone w osobie Zbawiciela i Jego zmartwychwstaniu. I na poziomie instytucji – misje, do których ludzie uciekają, gdy zaczynają płonąć miasteczka, a bandyci organizują masakry. Powstają kolejne sierocińce. Trwają misyjne szkoły, seminaria i szpitale, zawsze dla ludzi otwarte. Kościoły, do których co niedziela mogą przyjść i odśpiewać swoje „Alleluja”. To także Kościół bierze na siebie obowiązek animacji społecznej, tworzenia całej sieci kontaktów i grup, w których jednoczą się ludzie, by jakoś nawzajem sobie pomagać – od kółek różańcowych, przez legiony maryjne, po organizowane przez misjonarzy zespoły taneczne, muzyczne bądź sportowe. I tak przez dziesiątki lat.

Gdy pytałem naszych misjonarzy, dlaczego tam zostali, gdy wybuchła wojna, miałem wrażenie, że pytanie jest w ich perspektywie wręcz bezzasadne. Odwaga i poświęcenie były dla nich naturalne, istniały jako fundament samej decyzji wyjazdu i jej cel. Brat Andrzej stwierdził: – Przecież to mój obowiązek. Br. Piotr: – Przecież kocham tych ludzi. Ewelina, młodziutka, ładna blondynka, jedyna świecka Polka, która w najgorszym czasie została w RŚA: – Skoro tu przyjechałam, to się chyba na coś zdecydowałam… Benek Pączka: – Skoro tu jestem, to czemu mam uciekać? Ks. Marek, zmęczony, chory na cukrzycę, sam jeden kieruje seminarium niedaleko Bouar: – To może trochę jak Himalaje. Wiesz, nie da się przestać, chociaż bywa groźnie. Zresztą wojna wojną, ale trzeba naprawić most.