"Stanęliśmy wobec przeszkody nazwania krzywd"

Znak nadziei

„Cały dokument ma wydźwięk wyraźnie optymistyczny, płynący z naszej wiary w zmartwychwstanie Jezusa, który zwyciężył śmierć i dał nam nadzieję sięgającą poza grób i rzucił nowe światło na życie i nieśmiertelność” – przyznał arcybiskup.

„Radosnym znakiem nadziei - kontynuował - jest także fakt, że dziełu odnowy i treści przesłania od samego początku towarzyszy wspólna modlitwa wielu naszych wiernych, która niejednokrotnie wyprzedzała nasze wspólne działania. Także dokument kończy się modlitwą i prośbą o wstawiennictwo Najświętszej Bogarodzicy, której opiece zostało polecane dzieło pojednania naszych narodów i Kościołów.”

„Nie podpisujemy tego dokumentu ani dla poklasku, ani dla reklamy, nie dla historii nawet. Podpisujemy go w duchu posłuszeństwa Ewangelii i w poczuciu odpowiedzialności za aktualną sytuację współczesnego świata” – skonstatował abp Muszyński, odwołując się do słów przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski wypowiedzianych bezpośrednio po podpisaniu polsko-rosyjskiego przesłania.


Historyczna geneza dokumentu – budowanie relacji obu Kościołów

Abp Muszyński przedstawił również daleko sięgającą wstecz genezę Przesłania do Narodów Polski i Rosji. Przypomniał, że pierwszą okazją do nawiązania bezpośrednich kontaktów na szczeblu hierarchicznym miedzy Kościołem katolickim w Polsce a Rosyjskim Kościołem Prawosławnym były oficjalne obchody 1000-lecia chrztu Rusi organizowane w 1988 r. w Moskwie i Kijowie. Wówczas doszło do pierwszej wizyty w ZSRR Prymasa Polski kard. Józefa Glempa.

Później podróże prymasa na wschód stały się częstsze. Szczególnie ważne były wyjazdy w latach 1992 i 1999. Tę pierwszą podróż kard. Glemp odbył odwiedzając Kazachstan i Moskwę przy okazji spotykając się z patriarchą Aleksym II. W lipcu 1999 kard. Glemp przebywał na Syberii, a w Moskwie ponownie rozmawiał z patriarchą. Ponadto spotykał się w Warszawie z innymi hierarchami Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, gdy odwiedzali oni Polskę. 30 sierpnia 1989 przyjął metropolitę mińskiego Filareta, a 27 marca 2004 przebywającego z wizytą w Polsce ówczesnego przewodniczącego Wydziału Zewnętrznych Kontaktów Kościelnych Patriarchatu Moskiewskiego, metropolitę smoleńskiego i kaliningradzkiego Cyryla, dziś patriarchę. Istotnym tematem tych wszystkich rozmów była sytuacja Kościoła katolickiego się na terenach Federacji Rosyjskiej.
Inni przedstawiciele Episkopatu Polski spotkali się po raz pierwszy z metropolitą Cyrylem z okazji konsekracji katolickiej katedry p.w. Niepokalanego Poczęcia Matki Bożej w Moskwie 13 grudnia 1999 r. (kard. Franciszek Macharski, abp Damian Zimoń, abp Henryk Muszyński, biskupi: Tadeusz Pieronek, Piotr Libera, Edward Materski, Tadeusz Pikus, Stanisław Stefanek, Marian Kruszyłowicz, Ryszard Karpiński).

Bezpośrednie kontakty ze środowiskami prawosławnymi w Rosji budowała także archidiecezja gnieźnieńska. Okazją ku temu stały się Zjazdy Gnieźnieńskie od 2003 r. organizowane w formule międzynarodowych, ekumenicznych spotkań chrześcijan zatroskanych o przyszłe oblicze Europy. Zawsze była na nie zapraszana kilkunastoosobowa grupa prawosławnych Rosjan. We wrześniu 2005 r. na VI Zjazd Gnieźnieński „Europa dialogu” zaproszony został metropolita Cyryl. W jego zastępstwie przybył bp Hilarion (Ałfiejew) – wówczas prawosławny biskup Wiednia i Austrii, a od marca 2009 r. przewodniczący Wydziału Zewnętrznych Kontaktów Kościelnych Patriarchatu Moskiewskiego. W Gnieźnie zaapelował o powołanie wspólnego „ katolicko-prawosławnego” sojuszu w obliczu zagrożenia ze strony „walczącego ateizmu, relatywizmu i islamu". "Debata między chrześcijanami a ideologią sekularyzmu jest debatą o przyszłości Europy, ma ona charakter antropologiczny. Wspólnie możemy pomóc Europie w rozwiązywaniu wielu problemów" – przekonywał hierarcha prawosławny.