Papież Franciszek odwiedzi w dniach 24-29 lipca Kanadę. Jak sam powiedział, będzie to „pielgrzymka pokutna”. Rdzenni mieszkańcy i władze tego kraju oczekują, że Ojciec Święty ponowi – wyrażone już wiosną w Watykanie – przeprosiny za udział Kościoła katolickiego w systemie szkół rezydencjalnych (szkół z internatem) dla dzieci wywodzących się z Pierwszych Narodów, Metysów i Inuitów. W tych państwowych placówkach, prowadzonych przez Kościoły, dokonywano kulturowej asymilacji uczniów.

Szkoły rezydencjalne

W latach 1883-1998 ponad 150 tys. indiańskich dzieci zostało siłą odebranych rodzicom i musiało uczyć się w 130 państwowych szkołach zarządzanych przez Kościoły: katolicki (60 proc., z czego trzy czwarte prowadziły zgromadzenia zakonne) i protestanckie. Celem tego programu szkolnego było „zasymilowanie Indian ze społeczeństwem kanadyjskim”. Dzieci musiały przyjąć chrześcijaństwo i przestać używać swoich języków ojczystych. Żyły w ciężkich warunkach, wiele z nich było bitych, niedożywionych i często poniżanych słownie. Zdarzały się też przypadki przemocy seksualnej.

Już w 1991 roku kanadyjscy oblaci Maryi Niepokalanej, którzy zarządzali 40 takimi placówkami, wypowiedzieli słowa przeprosin za swój udział w prowadzeniu szkół rezydencjalnych. Złem nazwali nie tylko wszelkie nadużycia, ale sam fakt istnienia takich szkół. W 2009 roku papież Benedykt XVI spotkał się z grupą byłych uczniów, a słuchając ich opowieści, wyraził swoje współczucie i „osobisty ból”.

W 2008 roku rząd Kanady formalnie przeprosił Pierwsze Narody za system szkół rezydencjalnych, a sprawą zajęła się państwowa Komisja Prawdy i Pojednania. W ogłoszonym w 2015 roku raporcie ówczesną politykę władz wobec rdzennej ludności nazwano „ludobójstwem kulturowym”. Stwierdzono, że „działania te stanowiły część spójnej polityki, zmierzającej do wyeliminowania tubylców jako odmiennych ludów i zasymilowanie ich z głównym nurtem kanadyjskim wbrew ich woli”. Rząd pragnął „odciąć się od swych zobowiązań prawnych i finansowych wobec rdzennych mieszkańców oraz przejąć kontrolę nad ich ziemią i zasobami”. Uczniowie często mieszkali w domach źle zbudowanych, nieogrzewanych i pozbawionych urządzeń sanitarnych. Nierzadko nie mieli dostępu do odpowiedniej opieki lekarskiej. W sumie Komisja oceniła, że w okresie istnienia indiańskich szkół rezydencjalnych zmarło w nich około 6 tys. dzieci. Ich zwłoki rzadko odsyłano do ich domów, a najczęściej chowano je w bezimiennych grobach. Rządowy Projekt Dzieci Zaginione dokumentuje takie zgony i miejsca pochówku małych uczniów indiańskich – dotychczas ustalono i rozpoznano ponad 4100 ciał. Raport mówił o współwinie rządu i Kościołów za tę sytuację.

VATICANNEWS.VA DODANE 23.07.2022

Tylko prawda o historii Indian pomoże uleczyć rany

Szkoły rezydencjalne dla Indian to jeden z elementów kolonialnej ekspansji Kanady – przypomina prof. Bruti Liberati »

więcej »

W rozmowie z brytyjskim portalem BBC po ogłoszeniu raportu Joseph Maud powiedział, że w 1966 roku, gdy miał pięć lat, trafił do internatu w Pine Creek w prowincji Manitoba. Nauczyciele oczekiwali, że dzieci będą mówić wyłącznie po angielsku lub francusku, on jednak posługiwał się tylko swym ojczystym językiem odżibwe. Za karę wykręcano mu uszy i myto mu usta mydłem. Jednocześnie zaznaczył, że „największym bólem było dla niego oddzielenie od rodziców i krewnych”. Mówiąc o innych upokorzeniach, których zaznał w tamtych latach, opowiedział, że musiał klęczeć na betonowej podłodze kaplicy, ponieważ zakonnice powiedziały mu, że „jest to jedyny sposób, w jaki Bóg cię wysłucha”. „Klęcząc płakałem i myślałem: «Kiedy to się skończy? Niech ktoś mi pomoże»” – wspominał Maud. Innym razem, gdy zmoczył nocą łóżko, siostra wytarła mu twarz jego moczem. „To było bardzo poniżające i upokarzające, gdyż spałem w pokoju z 40 innymi dziećmi” – powiedział po latach dawny uczeń.

Współodpowiedzialność Kościoła

W zaleceniach Komisji zawarto wniosek, by papież przeprosił za udział Kościoła katolickiego w systemie szkół rezydencjalnych. Przekazał je Franciszkowi premier Justin Trudeau podczas wizyty w Watykanie w 2017 roku.

Gdy w maju 2021 roku na terenie zamkniętej w 1978 roku szkoły w Kamloops w prowincji Kolumbia Brytyjska odkryto w nieoznaczonych mogiłach szczątki 215 dzieci, Ministerstwo ds. Stosunków z Rdzenną Ludnością wezwało Kościół katolicki, aby przeprosił za sposób traktowania indiańskich dzieci w szkołach rezydencjalnych. Według dwojga kanadyjskich ministrów, odpowiedzialnych za kontakty rządu z Pierwszymi Narodami – Carolyn Bennett i Marka Millera – „Indianie chcą usłyszeć przeprosiny z ust samego papieża”. A premier Trudeau powiedział, że Kościół katolicki powinien wziąć odpowiedzialność za swoją rolę w prowadzeniu wielu z tych szkół. „Musimy poznać prawdę, zanim będziemy mogli rozmawiać o sprawiedliwości, uzdrowieniu i pojednaniu” – powiedział szef rządu.

Już dwa dni później, 6 czerwca, po niedzielnej modlitwie „Anioł Pański” w Watykanie Franciszek odniósł się do sprawy. „Z bólem śledzę doniesienia z Kanady o okropnym odkryciu szczątków dwustu piętnaściorga dzieci, uczniów Kamloops Indian Residential School w prowincji Kolumbia Brytyjska. Przyłączam się do biskupów kanadyjskich i całego Kościoła katolickiego w Kanadzie w wyrazach współczucia dla społeczeństwa kanadyjskiego, zbulwersowanego szokującą wiadomością. To smutne odkrycie jeszcze bardziej zwiększa naszą świadomość bólu i cierpienia czasów minionych. Władze polityczne i religijne Kanady będą nadal z determinacją współpracować, aby rzucić światło na to smutne wydarzenie i pokornie zaangażować się w drogę pojednania i uzdrowienia. Te trudne wydarzenia są mocnym wezwaniem dla wszystkich, aby odwrócić się od modelu kolonizatorskiego – a także dzisiejszych kolonizacji ideologicznych – i iść ramię w ramię w dialogu, wzajemnym szacunku i uznaniu praw i wartości kulturowych wszystkich córek i synów Kanady. Polecamy Panu dusze wszystkich dzieci, które zmarły w kanadyjskich szkołach z internatem i modlimy się za pogrążone w żałobie kanadyjskie rodziny i wspólnoty tubylcze” – powiedział papież.

Z czasem bezimienne mogiły znaleziono przy innych szkołach rezydencjalnych. Rząd przeznaczył 27 mln dolarów kanadyjskich (100 mln zł) na odkrycie grobów dzieci indiańskich. Natomiast Kościół katolicki w całej Kanadzie spotkał się z falą ataków. Spłonęło kilka kościołów, także protestanckich, a w Edmonton został zdewastowany pomnik św. Jana Pawła II – na jego cokole pojawiły się ślady rąk i stóp, odciśnięte w czerwonej farbie.