Papież ze Wschodu

„Kościoły milczenia”
Partie komunistyczne, przystępując po 1945 r. do tworzenia jednolitego modelu społeczno-polityczno-gospodarczego, odnosiły się do religii wrogo. Wynikało to z akceptacji marksistowsko-leninowskiego dogmatu o konieczności ateizacji społeczeństwa jako niezbędnego warunku przeprowadzenia głębokich reform społecznych.

Ateizm miał pełnić dwie funkcje. Miał być spoiwem ideologicznym wszystkich partii komunistycznych działających w Europie Wschodniej, a zarazem czynnikiem zniewolenia narodów, elementem obcego panowania, sprzecznym z dotychczasowymi tradycjami i narodową specyfiką.

Kolejni papieże starali się, w ramach swoich możliwości, nieść pomoc Kościołom za żelazną kurtyną. Pius XII publicznie deklarował solidarność z cierpiącymi. Protestował przeciwko represjom, wspierał działania zmierzające do stworzenia struktur Kościoła podziemnego. Niewiele jednak mógł zrobić w okresie najbardziej ostrej konfrontacji, tzw. zimnej wojny.

Jan XXIII oraz Paweł VI zmienili sposób postępowania wobec „Kościołów milczenia”, jak przyjęło się nazywać Kościoły w Europie Wschodniej. Korzystając z odprężenia na arenie międzynarodowej, starali się za pomocą działań dyplomatycznych ulżyć cierpieniom katolików na tym obszarze.