REDEMPTORIS MATER

PRZYPISY

[1] Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 52 i cały rozdz. VIII zatytułowany: „Błogosławiona Maryja Dziewica Boża Rodzicielka w tajemnicy Chrystusa i Kościoła”
[2] Wyrażenie „pełnia czasu” (πληρωμαα του χρονου) jest paralelne do wyrażeń pokrewnych z judaizmu czy to biblijnego (por. Rdz 29, 21; 1 Sm 7, 12; Tb 14, 5), czy pozabiblijnego, a zwłaszcza z Nowego Testamentu (por. Mk 1, 15; Łk 21, 24; J 7, 8; Ef 1, 10). Z formalnego punktu widzenia wskazuje ono nie tylko na zakończenie jakiegoś procesu chronologicznego, ale nade wszystko na moment dojrzałości czy wypełnienia się jakiegoś okresu szczególnie ważnego, gdyż skierowanego; ku zrealizowaniu jakiegoś oczekiwania, które nabiera przez to wymiaru eschatologicznego. Opierając się na Ga 4, 4 i kontekście, jest to przyjście Syna Bożego, które wyjawia, że czas niejako dopełnił swej miary; to znaczy okres wyznaczany w obietnicy danej Abrahamowi, a także przez Prawo przekazane przez Mojżesza, osiągnął swój szczyt w sensie, że Chrystus wypełnia teraz Boską obietnicę i przewyższa starożytne prawo
[3] Por. Mszał Rzymski, Prefacja z 8 grudnia na urocz. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny; Św. Ambroży, De Institutione Virginis, XV, 93-94: PL 16, 342; SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele, Lumen gentium, 68
[4] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 58
[5] PAWEŁ VI, Enc. Christi Matri (15 września 1966 r.): AAS 58 (1966) 745-749; Adhort. apost. Signum magnum (13 maja 1967 r.): AAS 59 (1967) 465-475; Adhort. apost. Marialis cultus (2 lutego 1974 r.): AAS 66 (1974) 113-168
[6] Stary Testament zapowiadał na wiele sposobów tajemnicę Maryi: por. Św. Jan Damasceński, Hom. In Dormitoinem I, 8-9: S. Ch. 80, 103-107
[7] Por. Insegnamenti di Giovanni Paolo II, VI/2 (1983) 225 n.; Pius IX, Bulla Ineggabilis Deus (8 grudnia 1854 r.): Pii IX P M. Acta, pars I, 597-599
[8] SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, 22
[9] Conciliorum Oecumenicorum Decreta, Bolonia 19733; 41-44; 59-62 (Denz. 250-264); por. Sobór Chalcedoński: dz. cyt., 84-87 (Denz. 300-303)
[10] SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, 22
[11] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 52
[12] Por. tamże, 58
[13] Tamże, 63; por. Św. Ambroży, Expos. Evang. Lucae, II, 7: CSEL 32/4, 45; De institutione Virginis, XIV, 88-89 PL, 16, 341
[14] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 64
[15] Tamże, 65
[16] „Odrzuć światło słońca, które oświeca świat: co się stanie z dniem? Odrzuć Maryję, tę gwiazdę morza, morza tak wielkiego i niezmierzonego, cóż pozostanie prócz gęstej mgły i cieni śmierci i nieprzeniknionych ciemności?”. Św. Bernard, In Nativitate B. Mariae Sermo - De aquaeductu, 6: S. Bernardi Opera, V 1968, 279; por. In laudibus Virginis Matris Homilia II, 17: wyd. cyt., IV, 1966, 34 n
[17] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 63
[18] Tamże, 63

[19] O przeznaczeniu Maryi: por. Św. Jan Damasceński, Hom. in Nativitatem, 7; 10: S. Ch. 80, 65; 73; Hom. In Dormitionem I, 3: S. Ch. 80, 85: „To Ona, bowiem, jest tą, która wybrana od pradawnych pokoleń, na moy przeznaczenia i dobroci Boga i Ojca, który Ciebie (= Słowo Boże) zrodził poza czasem bez opuszczenia siebie i bez zmiany, to Ona, która Ciebie zrodziła, swym ciałem, w ostatnich czasach (…)”
[20] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 55
[21] Wyrażenie to ma w tradycji patrystycznej obszerną i zróżnicowaną interpretację: por. Orygenes, In Lucam homiliae, VI, 7: S. Ch. 87, 148; Sewerian z Gabala, In mundi creationem, Oratio VI, 10: PG 56, 497 n.; Św. Jan Chryzostom (pseudo), In Annuntiationem Deiparae et contra Arium impium: PG 62, 765 n.; Bazyli z Saleucji, Oratio 39, In Sanctissimae Doiparae Annuntiationem, 5: PG 85, 441-446; Antypater z Bostry, Hom. II, In Snnctissimae Deiparae Annuntiationem, 3-11: PG 85, 1777-1783; Św. Sofroniusz Jerozolimski, Oratio II, In Sanctissimae Deiparae Annuntiationem, 17-19: PG 87/3, 3235-3240; Św. Jan Damasceński, Hom. in Dormitionem, I, 7: S. Ch. 80, 96-101; Św. Hieronim, Epistola 65, 9: PL. 22, 628; Św. Ambroży, Expos Evang. sec. Lucam, II, 9: CSEL, 32/4, 45 n.; Św. Augustyn, Sormo 291, 4-6: PL. 38, 1318 n.; Enchiridion, 36, 11: PL, 40, 250; Św. Piotr Chryzolog, Sermo 142: PL.52, 579 n.; Sermo 143: PL. 52, 583; Św. Fulgencjusz z Ruspy, Epistola 17, VI, 12: PL 65, 458; Św. Bernard, In laudibus Virginis Matris, Homilia III, 2-3; S. Bernardi Opera, IV, 1966, 36-38
[22] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 55
[23] Tamże, 53
[24] Por. PIUS IX, Bulla Ineffabilis Deus (8 grudnia 1854 r.): Pii IX P. M. Acta, pars I, 616; SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele, Lumen gentium, 53
[25] Por. ŚW. GERMAN KONST., In Annuntiationem SS. Deiparae Hom.: PG 98, 327 n.; Św. Andrzej z Krety, Canon in B. Mariae Natalem, 4: PG 97, 1321 n.; In Nativitatem B. Mariae, I: PG 97, 811 n.; Hom. In Dormitionem S. Mariae 1: PG 97, 1067 n
[26] Liturgia godzin, z 15 sierpnia, na urocz. Wniebowzięcia Najśw. Maryi Panny, Hymn z I i II Nieszporów; Św. Piotr Damian, Carmina et preces, XLVII: PL 145, 934
[27] Boska komedia, Raj, XXXIII, ; por. Liturgia godzin, Wspomnienie Najśw. Maryi Panny w sobotę, Hymn II z Modlitwy czytań
[28] Por. ŚW. AUGUSTYN, De Sancta Virginitate, III, 3: PL 40, 398; Sermo 25, 7: PL 46, 937 n
[29] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Objawieniu Bożym Dei Verbum, 5
[30] Jest to klasyczny temat wysunięty już przez św. Ireneusza: „I tak jak przez dziewicę nieposłuszną człowiek został uderzony i, strącony, umarł, tak również przez Dziewicę posłuszną słowu Bożemu, odrodzony człowiek za pośrednictwem życia otrzymał życie (…) Ponieważ było rzeczą godną i sprawiedliwą (…), by Ewa została »na nowo podjętar« w Maryi, aby Dziewica, która stała się orędowniczką dziewic, rozwiązała i zniszczyła dziewicze nieposłuszeństwo przez dziewicze posłuszeństwo”: Expositio doctrinae apostolicae, 33: S. Ch. 62, 83-86; por. również Adversus Haereses, V, 19, l: S. Ch. 153, 248-250
[31] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Objawieniu Bożym Dei Verbum, 5
[32] Tamże, 5 por. Konst. dogm. o Kościele, Lumen gentium, 56
[33] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 56
[34] Tamże, 56
[35] Por. tamże, 53; Św. Augustyn, De Sancta Virginitate, III, 3: PL, 40, 398; .Sermo 215, 4: PL 38, 1074; Sermo 196, I: PL. 38, 1019; De peccatorum meritis et remissione, I, 29, 57; PL 44, 142: Sermo 25, 7: PL 46, 937 n.; Św. Leon Wielki, Tractatus 21, de natale Domini, I: CCL138, 86
[36] Por. Droga na Górę Karmel, II, rozdz. 3, 4-6
[37] Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 58
[38] Tamże, 58
[39] Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Objawieniu Bożym Dei Verbum, 5
[40] O uczestnictwie, o „współcierpieniu” Maryi w śmierci Chrystusa: por. Św. Bernard, In Dominica infra octavam Assumptionis Sermo, 14: .S. Bernardi Opera, V, 1968, 273
[41] ŚW. IRENEUSZ, Adversus Haereses, III, 22, 4: S. Ch. 211, 438-444; por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele, Lumen gentium, 56, przypis 6
[42] Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 56 i Ojcowie tam cytowani w przypisach 8 i 9
[43] „Chrystus jest prawdą, Chrystus jest ciałem: Chrystus prawdą w umyśle Maryi, Chrystus ciałem w łonie Maryi”: Św. Augustyn, Sermo 25 (Sermos inediti), 7: PL, 46, 938
[44] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 60
[45] Tamże, 61
[46] Tamże, 62
[47]Znane są słowa Orygenesa, który tak pisze o obecności Maryi i Jana na Kalwarii: „Ewangelie są pierwocinami całego Pisma Świętego, a Ewangelia Janowa jest pierwszą wśród Ewangeli: nikt nie mógłby pojąć jej znaczenia, jeśliby nie złożył głowy na piersi Jezusa i nie otrzymał od Niego Maryi jako Matki”. Comm. in Ioan., 1, 6: PG 14, 31; por. Św. Ambroży, Expos. Evang. Lucae, X, 129-131: CSEL 32/4, 504
[48] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 54 i 53; ten ostatni tekst soborowy cytuje Św. Augustyna, De Sancta Viginitate, 6, PL 40, 399
[49] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 55
[50] Por. ŚW. LEON WIELKI, Tractatus 26 de natale Domini, 2: CCL 138, 126
[51] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 59
[52] ŚW. AUGUSTYN, De Civitate Dei, XVIII 51: CCL 48, 650
[53] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 8
[54] Tamże, 9
[55] Tamże, 9
[56] Tamże, 8
[57] Tamże, 9
[58] Tamże, 65
[59] Tamże, 59
[60] Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Objawieniu Bożym Dei Verbum, 5
[61] Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 63
[62] Por. tamże, 9
[63] Por. tamże, 65
[64] Tamże, 65
[65] Tamże, 65
[66] Por. tamże, 13
[67] Por. tamże, 13
[68] Por. tamże, 13
[69] Por. Mszał Rzymski, słowa konsekracji wina w Modlitwach Eucharystycznych
[70] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 1
[71] Tamże, 13
[72] Tamże, 15
[73] Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 1
[74] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 68, 69. O Najświętszej Maryi Pannie wspierającej jedność chrześcijan i o kulcie Maryi na Wschodzie, por. LEON XIII, Enc. Adiutricem populi (5 września 1895 r.): Acta Leonis, XV, 300-312
[75] Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio 20
[76] Por. tamże, 19
[77] Tamże, 14
[78] Tamże, 15
[79] Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 66
[80] SOBÓR CHALCEDOŃSKI, Definitio fidei: Conciliorum Oecumenicorum Decreta, Bolonia 1973³, 86 (Denz. 301)
[81] Por. Pochwała Maryi, który stanowi ciąg dalszy Psałterza etiopskiego i zawiera hymny i modlitwy do Maryi na każdy dzień tygodnia Por. także Księga Przymierza Miłosierdzia; należy podkreślić jak bardzo jest czczona Maryja w hymnologii i liturgii etiopskiej
[82] Por. ŚW. EFREM, Hymn de Nativitate: Scriptores Syrii, 82, CSCO, 186
[83] Por. ŚW. GRZEGORZ Z NAREK, Le livre de priéres, S. Ch., 78, 160-173; 428-432
[84] Por. Sobór Nicejski II: Conciliorum Oecumenicorum Decreta, Bolonia 19733 135-138 (Denz. 600-609)
[85] Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 59
[86] Por. SOBÓR WAT. II, Dekr. o ekumenizmie Unitatis redintegratio, 19
[87] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 8
[88] Tamże, 9
[89] Słowa Magnificat, jak wiadomo, zawierają liczne cytaty ze Starego Testamentu lub do nich nawiązują
[90] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Objawieniu Bożym Dei Verbum, 2
[91] Por. np. Św. Justyn, Dialogus cum Tryphone Iudaeo, 100: Otto II, 358; Św. Ireneusz, Adversus Haereses III, 22, 4: S. Ch. 211, 439-445; Tertulian, De Carne Christi, 17, 4-6: CCL 2, 904 n
[92] Por. ŚW. EPIFANIUSZ, Panarion, III, 2, Haer. 78, 18: PG 42, 727-730
[93] Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja o chrześcijańskiej wolności i wyzwoleniu (22 marca 1986 r.), 97
[94] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 60
[95] Tamże, 60
[96] Por. słowa o pośredniczce „ad Mediatorem” Św. Bernarda, In Dominica infra oct. Assumptionis Sermo, 2: S.Bernardi Opera, V, 1968, 263. Maryja jako czyste zwierciadło przekazuje Synowi całą chwałę i cześć, jakiej doznaje: I D., In Nativitate B. Mariae Sermo - De aquaeductu, 12: Wyd. cyt., 283
[97] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 62
[98] Tamże, 62
[99] Tamże, 61
[100] Tamże, 62
[101] Tamże, 61
[102] Tamże, 61
[103] Tamże, 62
[104] Tamże, 62
[105] Tamże, 62. Również w swojej modlitwie Kościół uznaje i czci „macierzyńskie zadanie” Maryi: zadanie „wstawiennictwa i przebaczania, orędownictwa i łaskawości, jednania i pokoju” (por. prefacja Mszy św. o Najśw. Maryi Pannie - Matce i Pośredniczce łask w Collectio Missarum de Beata Maria Virgine, wyd. typ. 1987, I, 120)
[106] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 62
[107] Tamże, 62; por. Św. Jan Damasceński, Hom. in Dormitionem, I, 11; II, 2, 14; III, 2: S. Ch. 80, 111 n.; 127-131; 157-161; 181-185; Św. Bernard, In Assumptione Beate Mariae Sermo, 1-2: S. Bernardi Opera, V, 1968, 228-238
[108] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 59; por. Pius XII, Konst. Ap. Munificentissimus Deus (1 listopada 1950 r.): AAS 42 (1950) 769-771; Św. Bernard ukazuje Maryję zanurzoną w blasku chwały Syna: In Dominica infra oct. Assumptions Sermo, 3: S. Bernardi Opera, V 1968, 263 n
[109] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 53
[110] Odnośnie do tego szczególnego aspektu pośrednictwa Maryi jako Tej, która wyprasza łaskawość u „Syna-Sędziego”, por. Św. Bernard, In Dominica infra oct. Assumptions Sermo, 1-2: S. Bernardi Opera, V, 1968, 262 n.; LEON XIII, Enc. Octobri mense (22 września 1891 r.): Acta Leonis, XI, 299-315
[111] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 55
[112] Tamże, 59
[113] Tamże, 36
[114] Tamże, 36
[115] Na temat Maryi Królowej, Por. Św. Jan Damasceński, Hom. in Nativitatem, 6; 12: Hom. In Dormitionem, I, 2, 12, 14; II, 11; III, 4: S. Ch. 80, 59 n.; 77 n.; 83 n.; 113 n.; 117; 151 n.; 189-193
[116] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 62
[117] Tamże, 63
[118] Tamże, 63
[119] Tamże, 66
[120] Por. ŚW. AMBROŻY, De Institutione Virginis, XIV 88-89: PL 16, 341; Św. Augustyn, Sermo 215, 4: PL 38, 1074; De Sancta Virginitate, II, 2; V, 5; VI, 6: PL 40, 397, 398-399; Sermo 191, II, 3: PL 38, 1010 n
[121] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 63
[122] Tamże, 64
[123] Tamże, 64
[124] Tamże, 64
[125] Tamże, 64
[126] Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Objawieniu Bożym Dei Verbum, 8; Św. Bonawentura, Comment. in Evang. Lucae, Ad Claras Aquas, VII, 53, n. 40, 68, n. 109
[127] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 64
[128] Tamże, 63
[129] Tamże, 63
[130] Jak wiadomo, w tekście greckim wyrażenie „ειζ τα ιδια” ma szersze znaczenie niż przyjęcie Maryi przez ucznia tylko w sensie mieszkania i gościnności w jego domu; określa raczej jakąś wspólntotę życia, która ustala się pomiędzy tymi dwiema osobami na mocy słów konającego Chrystusa: por. Św. Augustyn, In Ioan. Evang. tract. 3: CCL, 36, 659: „Wziął Ją ze sobą, nie do swych posiadłości, gdyż niczego nie miał na własność, ale pod swoją opiekę, którą sprawował z pełnym oddaniem”
[131] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 62
[132] Tamże, 63
[133] SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, 22
[134] Por. PAWEŁ VI, Przemówienie z dnia 21 listopada 1964 r.: AAS 56 (1964) 1015
[135] PAWEŁ VI, Credo populi Dei (30 czerwca 1968 r.), 15: AAS 60 (1968) 438 n
[136] Por. PAWEŁ VI, Przemówienie z dnia 21 listopada 1964 r.: AAS 56 (1964) 1015
[137] Tamże, 1016
[138] SOBÓR WAT. II, Konst. duszp. o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes, 37
[139] Por. ŚW. BERNARD, In Dominica infra oct. Assumptions Sermo: S. Bernardi Opera, V, 1968, 262-274
[140] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 65
[141] Por. Enc. Fulgens corona (8 września 1953 r.): AAS 45 (1953) 577-592. Pius X Encyklika Ad diem illum (2 lutego 1904 r.), z okazji 50-lecia dogmatu o Niepokalanym Poczęciu Najświętszej Maryi Panny, ogłosił kilkumiesięczny Nadzwyczajny Jubileusz: Pii X P.M. Acta, I, 147-166
[142] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 66-67
[143] Por. ŚW. LUDWIK MARIA GRIGNION DE MONTFORT, Traktat o prawdziwym nabożeństwie do Najświętszej Maryi Panny, wyd. II, Rosta (Turyn), n. 120, 91. Słusznie można obok tego Świętego postawić postać św. Alfonsa Marii de Liguori, którego dwusetna rocznica śmierci przypada w tym roku; por. wśród jego dzieł Uwielbienia Maryi
[144] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 69
[145] Homilia z dnia 1 stycznia 1987 r
[146] SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Kościele Lumen gentium, 69
[147] Por. SOBÓR WAT. II, Konst. dogm. o Objawieniu Bożym Dei Verbum 2: „Przez to zatem objawienie Bóg niewidzialny w nadmiarze swej miłości zwraca się do ludzi jak do przyjaciół i obcuje z nimi, aby ich zaprosić do wspólnoty z sobą i przyjąć ich do niej”