Kościół w kraju „na równiku”

Kościół tamtejszy przez kilka wieków miał twarz południowoeuropejską i śródziemnomorską. Zaczęła się to zmieniać po uzyskaniu przez tę ówczesną kolonię hiszpańską niepodległości 24 maja 1822 r. Z jednej strony przyspieszyło to proces autochtonizacji Kościoła, z drugiej jednak osłabiło ewangelizację tych ziem, gdyż miejscowi wierni nie byli jeszcze w stanie w pełni wziąć odpowiedzialności za swoją wiarę. Dodatkowym utrudnieniem były – u schyłku XIX w. i przez kilka dziesięcioleci XX w. – rządy (w Ekwadorze i w wielu innych państwach kontynentu południowoamerykańskiego) liberałów i masonów, jawnie wrogich Kościołowi.

Ostatecznie jednak wiara i Kościół przetrwały, stanowiąc dziś niepodważalną część tożsamości narodowej Ekwadorczyków.

Problemy i wyzwania

Tak jak w całej Ameryce Łacińskiej, również w tym państwie „na równiku” (el ecuador to po hiszpańsku po prostu równik) Kościół stoi w obliczu wielu wyzwań, problemów i trudności. Do najważniejszych z nich należą: niedostatek duchowieństwa i struktur parafialnych, co poważnie utrudnia i ogranicza ewangelizację i codzienną pracę duszpasterską, powszechne ubóstwo, korupcja i różne przejawy niesprawiedliwości społecznej, nasilające się zeświecczenie oraz konsumpcjonizm. Charakterystyczny dla Ekwadoru jest stosunkowo duży odsetek ludności tubylczej (Indian) w stosunku do ogółu mieszkańców. Żyje ona głównie w rejonach wiejskich i górskich, z dala od większych ośrodków miejskich i cywilizacyjnych, narażona na konflikty z wielkim obszarnikami i posiadaczami ziemskimi, którzy nieraz próbują powiększyć swe majątki właśnie kosztem "odwiecznych mieszkańców". Sprawa ta jest przedmiotem wielkiego zatroskania i zaangażowania Kościoła, którego liczni księża i biskupi występują w obronie Indian. Jednym z najbardziej znanych z nich był bp Leonidas Eduardo Proaño Villalba (1910-1988), zwany „biskupem Indian i ubogich”. Całe swoje życie kapłańskie i biskupie poświęcił on obronie praw kulturowych i terytorialnych oraz tożsamości tubylczej ludności swego kraju. Powtarzał, że jest synem ubogiej rodziny i poznał, „jak wszyscy biedacy, co znaczą niedostatek, głód i bieda”.

Biskup zasłynął z tego, że najpierw przekazał Indianom większość ziem należących do diecezji, a później przy różnych okazjach bronił tubylców przed atakami możnych, a także starał się włączać ubogich w życie publiczne i polityczne. W 2008 r. parlament Ekwadoru ogłosił go pośmiertnie biskupem Indian i ubogich „jako symbol narodowy i stały przykład dla wszystkich pokoleń, za jego walkę z uciskiem, wykluczeniem i marginalizacją w Ekwadorze oraz za jego całkowite oddanie w pracy na rzecz wolności, sprawiedliwości i solidarności w warunkach pokoju”.

Dziś Kościół w tym kraju „na równiku” jest aktywnym uczestnikiem życia publicznego i społecznego, wspierając słuszne i uprawnione dążenia mieszkańców do sprawiedliwości i godnego bytu, a jednocześnie wzywając do spokoju i sprzeciwiając się wszelkim przejawom przemocy. Po masowych demonstracjach antyrządowych w Guayaquil i Quito 10 i 11 czerwca br. przeciw zapowiedzianemu przez władze wzrostowi podatków i cen biskupi wydali oświadczenie, w którym wyrazili uznanie dla rządowej zapowiedzi rozpoczęcia dialogu ze społeczeństwem, potępiając jednocześnie wszelkie akty przemocy.

Kościół w liczbach

Spośród trzech krajów, które odwiedza Franciszek, Ekwador jest najmniejszy pod względem obszaru, a zarazem liczy najwięcej ludności. Zajmuje powierzchnię ok. 256,4 tys. km kw., ale mieszka tam ponad 15,5 mln osób, czyli niewiele mniej niż w Boliwii i Paragwaju razem wziętych. Wśród nich jest – według danych watykańskich – 13,8 mln katolików, co stanowi 87,4 proc. ogółu mieszkańców. Więcej katolików mieszka tylko w Paragwaju - ponad 93 proc. ludności. Ekwador ma także najwięcej biskupów – 52, oraz księży – 2198. Również sióstr zakonnych jest tu najwięcej - 4881, to znaczy więcej niż w obu pozostałych krajach razem wziętych. Kościół w Ekwadorze prowadzi 1023 przedszkola i szkoły podstawowe, do których uczęszcza prawie 284 tys. dzieci, 410 szkół średnich i ponadpodstawowych z ok. 169 tys. uczniów oraz 26 szkół wyższych i uczelni, w których uczy się ponad 103,6 tys. osób. Jest również obecny w służbie zdrowia i opiece społecznej, prowadząc m.in. 36 szpitali, 133 przychodnie i ambulatoria, 4 leprozoria, 56 domów starców, dla niepełnosprawnych i nieletnich, 167 sierocińców i przytułków, 32 poradnie rodzinne, 15 ośrodków specjalnych dla edukacji i reedukacji społecznej oraz 611 innych placówek z dziedziny charytatywnej i opiekuńczej.

Największa popularnością cieszą się wśród ekwadorskich katolików sanktuaria Najświętszego Serca Pana Jezusa i Nawiedzenia Matki Bożej w Quito oraz Narodzenia NMP, Miłosierdzia Bożego i św. Narcyzy od Jezusa w Guayaquil. Oba te miasta odwiedzi papież Franciszek.