Bartłomiej I już czeka w Jerozolimie

Na Międzynarodowym Lotnisku im. Ben Guriona w Tel Awiwie duchowego przywódcę ok. 300 mln prawosławnych powitali m.in. minister turystyki Izraela Uzi Landau, prawosławny patriarcha Jerozolim Teofil III oraz konsulowie generalni Grecji i Turcji w Jerozolimie. Prosto z lotniska patriarcha udał się od Bazyliki Zmartwychwstania (Grobu Pańskiego, według nazewnictwa katolickiego), gdzie odprawi nabożeństwo w intencji swego spotkania z Ojcem Świętym. Program papieskiej pielgrzymki do Ziemi Świętej przewiduje trzy spotkania zwierzchników dwóch wspólnot wyznaniowych, nawiązujące do podobnych wydarzeń z 1964 między ich poprzednikami: Pawłem VI a Atenagorasem. Po raz pierwszy obaj hierarchowie spotkają się jutro w siedzibie delegatury apostolskiej w Starym Mieście Jerozolimy i na zakończenie rozmowy podpiszą wspólną deklarację. Drugie spotkanie przewidziano w Bazylice Grobu Pańskiego, gdzie obaj patriarchowie (papież jest m.in. patriarchą Zachodu) odprawią nabożeństwo dziękczynne. I wreszcie trzeci raz spotkają się oni prywatnie 26 bm. w siedzibie Patriarchatu Jerozolimskiego na Górze Oliwnej.

Inicjatywa tego spotkania zrodziła się podczas uroczystości rozpoczęcia nowego pontyfikatu 19 marca 2013 w Watykanie. Aby okazać miłość chrześcijańską i wzajemny szacunek Bartłomiej I wziął osobiście udział w objęciu urzędu przez nowego papieża – jako pierwszy patriarcha Konstantynopola był obecny na inauguracji pontyfikatu biskupa Rzymu. I właśnie w prywatnej rozmowie po tamtej ceremonii obaj hierarchowie uzgodnili, że 50. rocznicę spotkania swych poprzedników w Ziemi Świętej uczczą własnym spotkaniem w Jerozolimie.

Tamto wydarzenie – w styczniu 1964 – było pierwszym spotkaniem zwierzchników Kościołów Rzymu i Konstantynopola po ponad 500 latach (po raz ostatni patriarcha przebywał na Zachodzie w 1439, na Soborze Florenckim, gdzie podpisał unię z Kościołem katolickim, odrzuconą jednak później przez Konstantynopol). Po tym historycznym spotkaniu innym ważnym wydarzeniem w stosunkach katolicko-prawosławnych było wzajemne zniesienie ekskomunik z 1054 na zakończenie Soboru Watykańskiego II w dniu 7 grudnia 1965.

Obecny patriarcha Bartłomiej I jest 269. następcą pierwszego biskupa Konstantynopola, za którego prawosławni uważają św. Andrzeja Apostoła, nazywanego przez nich Pierwszym Powołanym. Ma 74 lata, a swój urząd piastuje od 22 października 1991. W ostatnich latach jest znany zwłaszcza ze swego zaangażowania na rzecz ochrony środowiska naturalnego, toteż bywa nazywany „zielonym patriarchą”.

W świecie prawosławnym patriarcha ekumeniczny Konstantynopola zajmuje od początku pierwsze miejsce, z czym jednak nie wiąże się żadna rzeczywista ani prawna władza nad innymi Kościołami autokefalicznymi (niezależnymi). Chociaż tego honorowego prymatu formalnie nikt nie podważa, to jednak w praktyce niektóre Kościoły, przede wszystkim rosyjski, sprzeciwiają się wszelkim dążeniom Konstantynopola do jakiegokolwiek prymatu w świecie prawosławnym. Moskwa przy różnych okazjach podkreśla, że Bartłomiej, występując z jakimiś inicjatywami kościelnymi, reprezentuje wyłącznie siebie i swój Kościół lokalny. Wewnątrzprawosławne spory na tym tle są jedną z głównych przyczyn obecnego zastoju w dialogu teologicznym prawosławia z Kościołem katolickim.