Jak wybierano dawniej, jak się wybiera dziś?

W roku 1433 na - Soborze Powszechnym Bazylejskim uchwalono nowy regulamin wyboru papieża, który jednak nigdy nie wszedł w życie. 13 stycznia 1504 roku Juliusz II wydał dekret o zakazie świętokupstwa (symonii) przy wyborze papieża; w okresie średniowiecza wpływ symonii na życie Kościoła był bowiem ogromny.

Pewną reformę regulaminu wyboru papieża przeprowadził też Grzegorz XV, który bullą z 15 listopada 1621 roku wprowadził regułę tajnych wyborów za pomocą kartek do głosowania. W duchu ustaleń Grzegorza X regulamin wyborczy odnowił Paweł VI (1975), a po nim Jan Paweł II (konstytucja apostolska „Universi Dominici gregis” z 22 lutego 1996): konklawe winno się rozpocząć najwcześniej piętnastego, a najpóźniej dwudziestego dnia po śmierci papieża. Upoważnieni do wyboru są wszyscy kardynałowie, którzy nie ukończyli osiemdziesiątego roku życia (maksymalna liczba elektorów nie powinna jednak przekroczyć 120); każdy uczestnik musi pod przysięgą zobowiązać się do zachowania pełnej tajemnicy o konklawe. (Obowiązuje też zakaz korzystania z wszelkich aparatów nadawczych i odbiorczych, a także kamer filmowych, magnetofonów itp.).

Konklawe odbywa się w Kaplicy Sykstyńskiej, a kardynałowie-elektorzy będą mieszkać w wybudowanym na terenie Watykanu tzw. Domu Świętej Marty, a nie - jak dotąd - w doraźnie przygotowanych pomieszczeniach Pałacu Apostolskiego.

Wybór papieża odbywa się przez głosowanie za pomocą kartek: wymagana jest większość dwu trzecich, a w przypadku, gdyby liczba obecnych kardynałów nie mogła być podzielona na trzy równe części, do ważności wyboru jest wymagany jeden głos więcej. Jeżeli w ciągu trzech pierwszych dni nie osiągnie się żadnego wyniku, wybory zostaną zawieszone maksymalnie na jeden dzień (przerwa na modlitwę i swobodną rozmowę między głosującymi); to samo należy powtórzyć po kolejnych siedmiu turach głosowania, jeśli nie nastąpi wybór.

Następnie przystępuje się do kolejnej serii głosowań, po której - jeśli nie nastąpi rozstrzygnięcie - następuje kolejna przerwa na modlitwę i nowa seria głosowań.

Wreszcie kardynałowie gremialnie mogą zdecydować o dalszym sposobie działania: możliwa jest zgoda co do tego, by wyboru papieża dokonano absolutną większością głosów lub by wybór przeprowadzono między dwoma kandydatami, którzy w głosowaniu bezpośrednio poprzedzającym otrzymali największą liczbę głosów.

Po każdej turze wyborów palone są karty do głosowania (zgodnie z tradycją, dla ludzi zgromadzonych na placu św. Piotra znakiem wyboru papieża jest biały dym nad Kaplicą Sykstyńską. Jeśli głosowanie nie dało pozytywnych rezultatów, to do palonych kartek dodaje się wilgotne wióry - wtedy dym jest czarny).

Wskutek krótkotrwałości niektórych pontyfikatów czasami jednego roku wybierano papieży dwukrotnie: