Umiłowna Amazonia

Posynodalna adhortacja apostolska ojca świętego Franciszka "Querida Amazonia".

Przypisy

[1] Enc. Laudato si’ (24 maja 2015), 49: AAS 107 (2015), 866.

[2] Instrumentum laboris, 45.

[3] Ana Varela-Tafur, “Timareo”, w: Lo que no veo en visiones, Lima (1992).

[4] Jorge Vega Márquez, “Amazonia solitária”, w: Poesía obrera, Cobija-Pando - Bolivia (2009), 39.

[5] RED Eclesial Panamazónica (REPAM), Brasil, Síntesis del aporte al Sínodo, p. 120; por. Instrumentum laboris, 45.

[6] Przemówienie do młodzieży, Sao Paulo, Brazylia (10 maja 2007), 2: Insegnamenti III, 1 (2007), 808; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 7-8/2007, s. 18.

[7] Por. Alberto C. Araújo, “Imaginario amazónico”, w: Amazonia real: amazoniareal.com.br (29 stycznia 2014).

[8] Św. Paweł VI, Enc. Populorum progressio (26 marca 1967), 57: AAS 59 (1967), 285.

[9] ŚW. JAN PAWEŁ II, Przemówienie do uczestników VII Sesji Plenarnej Papieskiej Akademii Nauk Społecznych (27 kwietnia 2001), 4: AAS 93 (2001), 600; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 6/2001, s. 43.

[10] Por. Instrumentum laboris, 41.

[11] V OGÓLNA KONFERENCJA EPISKOPATÓW AMERYKI ŁACIŃSKIEJ I KARAIBÓW, Dokument z Aparecidy (29 czerwca 2007), 473.

[12] Ramón Iribertegui, El hombre y el caucho, Puerto Ayacucho: Vicariato Apostólico de Puerto Ayacucho (Venezuela), Monografia n.˚ 4, Caracas 1987, 307nn.

[13] Por. Amarílis Tupiassú, “Amazônia, das travessias lusitanas à literatura de até agora”, w: Estudos Avançados, vol. 19, n. 53, San Paolo (styczeń/kwiecień 2005): „W istocie, po zakończeniu pierwszej kolonizacji, Amazonia wciąż była regionem poddanym wiekowej chciwości, której obecnie nadaje się nową retorykę […] przez «czynniki cywilizacyjne», które nawet nie potrzebują personifikacji, aby prowokować i mnożyć nowe oblicza starej zagłady, teraz przez powolną śmierć”.

[14] Biskupi Amazionii Brazylijskiej, Carta al pueblo de Dios, Santarem - Brasil (6 lipca 2012).

[15] Św. Jan Paweł II, Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 1998, 3: AAS 90 (1998), 150; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 1/1998, s. 5.

[16] III Ogólna Konferencja Episkopatów Ameryki Łacińskiej i Karaibów, Documento de Puebla (23 marca 1979), 6.

[17] Instrumentum laboris, 6. Papież Paweł III, w Breve Veritatis ipse (2 czerwca 1537), potępił rasistowskie tezy, uznając godność osoby ludzkiej przedstawicieli ludów pierwotnych, bez względu na to czy są chrześcijanami, czy nie, uznał ich prawo do własności i zabronił redukowania ich do niewolnictwa. Stwierdzał: „Jako ludzie jak inni, […] nie mogą być absolutnie pozbawiani wolności i posiadania swoich dóbr, również ci, którzy pozostają poza wiarą w Jezusa Chrystusa”. To nauczanie zostało potwierdzone przez papieży: Grzegorza XIV, w Bulli Cum Sicuti (28 kwietnia 1591); Urbana VIII, w Bulli Commissum Nobis (2 kwietnia 1639); Benedykta XIV, w Bulli Immensa Pastorum Principis, zaadresowanej do Biskupów Brazylii (20 grudnia 1741); Grzegorza XVI, w Breve In Supremo (3 grudnia 1839); Leona XIII, w Liście do Biskupów Brazylii o niewolnictwie (5 maja 1888); Św. Jana Pawła II, w Orędziu do Indian Ameryki, Santo Domingo (13 października 1992), 2: Insegnamenti 15, 2 (1992), 341-347; L'Osservetore Romano, wyd. polskie, n. 12/1992, s. 34.

[18] Frederico Costa, Carta Pastoral (1909), wyd. Imprenta del gobierno del Estado de Amazonas, Manaus (1994), 83.

[19] Instrumentum laboris, 7.

[20] Przemówienie z okazji II Światowego Spotkania Przedstawicieli Ruchów Ludowych, Santa Cruz de la Sierra, Boliwia (9 lipca 2015): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 9/2015, s. 21.

[21] Przemówienie podczas spotkania z ludnością Amazonii, Puerto Maldonado – Peru (19 stycznia 2018): L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 2/2018, s. 24.

[22] Instrumentum laboris, 24.

[23] Yana Lucila Lema, w: Tamyahuan Shamakupani. Por. http://siwarmayu.com/es/yana-lucila-lema-6-poemas-de-tamyawan-shamukupani-con-la-lluvia-estoy-viviendo/.

[24] Konferencja Episkopatu Ekwadoru, Cuidemos nuestro planeta (20 kwietnia 2012), 3.

[25] N. 142: AAS 107 (2015), 904-905.

[26] N. 82.

[27] Tamże, 83.

[28] Adhort. apost. Evangelii gaudium (24 listopada 2013), 239: AAS 105 (2013), 1116.

[29] Tamże, 218: AAS 105 (2013), 1110.

[30] Tamże.

[31] Por. Instrumentum laboris, 57.

[32] Por. Evaristo De Miranda, Quando o Amazonas corria para o Pacífico, Petrópolis (2007), 83-93.

[33] Juan Carlos Galeano, “Paisajes”, w: Amazonia y otros poemas, Universidad Externado de Colombia, Bogotá (2011), 31.

[34] Javier Yglesias, “Llamado”, w: Revista peruana de literatura, n. 6 (czerwiec 2007), 31.

[35] Enc. Laudato si’ (24 maja 2015), 144: AAS 107 (2015), 905.

[36] Posynodalna adhort. apost. Christus vivit (25 marca 2019), 186.

[37] Tamże, 200.

[38] Przesłanie wideo przed Światowym Dniem Młodzieży Tubylczej, Soloy - Panamá (18 stycznia 2019).

[39] Mario Vargas Llosa, Prólogo de El Hablador, Madrid (8 października 2007).

[40] Posynodalna adhort. apost. Christus vivit (25 marca 2019), 195.

[41] Św. Jan Paweł II, Enc. Centesimus annus (1 maja 1991), 50: AAS 83 (1991), 856.

[42] V Ogólna Konferencja Episkopatów Ameryki Łacińskiej i Karaibów. Dokument z Aparecidy (29 czerwca 2007), 97.

[43] Przemówienie podczas spotkania z ludnością Amazonii, Puerto Maldonado – Peru (19 stycznia 2018): L’Osservatore Romano, wyd. polskie n. 2/2018, s. 24.

[44] Instrumentum laboris, 123 e.

[45] Enc. Laudato si’ (24 maja 2015), 144: AAS 107 (2015), 906.

[46] Por. Benedykt XVI, Enc. Caritas in veritate (29 czerwca 2009), 51: AAS 101 (2009), 687: „Przyroda, zwłaszcza w naszych czasach, jest tak bardzo włączona w procesy społeczne i kulturowe, że niemal nie stanowi już zmiennej niezależnej. Pustynnienie i zubożenie pod względem produkcyjnym niektórych obszarów uprawnych jest również skutkiem zubożenia zamieszkującej je ludności i jej zacofania”.

[47] Orędzie na Światowy Dzień Pokoju 2007, 8: Insegnamenti, II/2 (2006), 776.

[48] Enc. Laudato si’ (24 maja 2015), 16;91;117;138;240: AAS 107 (2015), 854; 884; 894; 903; 941.

[49] Dokument Bolivia: informe país. Consulta presinodal, 2019, 36; por. Instrumentum laboris, 23.

[50] Instrumentum laboris, 26.

[51] Enc. Laudato si’ (24 maja 2015), 146: AAS 107 (2015), 906.

[52] Documento con aportaciones al Sínodo de la Diócesis de San José del Guaviare y de la Arquidiócesis de Villavicencio y Granada (Colombia); por. Instrumentum laboris, 17.

[53] Euclides Da Cunha, Los Sertones (Os Sertões), Buenos Aires (1946), 65-66.

[54] Pablo Neruda, “Amazonas”, w: Canto General (1938), I, IV.

[55] REPAM, Dokument Eje de Fronteras. Preparación para el Sínodo de la Amazonia, Tabatinga - Brasil (13 lutego 2019), 3; por. Instrumentum laboris, 8 .

[56] Amadeu Thiago De Mello, Amazonas, patria da agua (http://letras-uruguay.espaciolatino. com/aaa/mello_thiago/amazonas_patria_da_agua.htm).

[57] Vinicius De Moraes, Para vivir un gran amor, Buenos Aires (2013), 166.

[58] Juan Carlos Galeano, “Los que creyeron”, w: Amazonia y otros poemas, Universidad Externado de Colombia, Bogotá (2011), 44.

59] Harald Sioli, A Amazônia, Petropolis (1985), 60.

[60] Św. Jan Paweł II, Przemówienie do uczestników Międzynarodowego Kongresu na temat zdrowia i ochrony środowiska (24 marca 1997), 2: Insegnamenti, XX, 1 (1997), 521.

[61] Enc. Laudato si’ (24 maja 2015), 34: AAS 107 (2015), 860.

[62] Por. tamże, 28 – 31: AAS 107 (2015), 858-859.

[63] Tamże, 38: AAS 107 (2015), 862.

[64] Por. V Ogólna Konferencja Episkopatów Ameryki Łacińskiej i Karaibów. Dokument z Aparecidy (29 czerwca 2007), 86.

[65] Enc. Laudato si’ (24 maja 2015), 38: AAS 107 (2015), 862.

[66] Por. Tamże, 144,187: AAS 107 (2015), 905-906; 921.

[67] Por. Tamże, 183: AAS 107 (2015), 920.

[68] Tamże, 53: AAS 107 (2015), 868.

[69] Por. Tamże, 49: AAS 107 (2015), 866.

[70] Dokument przygotowawczy do Zgromadzenia Specjalnego Synodu Biskupów dla regionów Panamazońskich, 8.

[71] Enc. Laudato si’ (24 maja 2015), 56: AAS 107 (2015), 869.

[72] Tamże, 59: AAS 107 (2015), 870.

[73] Tamże, 33: AAS 107 (2015), 860.

[74] Tamże, 220: AAS 107 (2015), 934.

[75] Tamże, 215: AAS 107 (2015), 932.

[76] Sui Yun, Cantos para el mendigo y el rey, Wiesbaden (2000).

[77] Enc. Laudato si’ (24 maja 2015), 100: AAS 107 (2015), 887.

[78] Tamże, 204: AAS 107 (2015), 928.

[79] Por.: Dokumenty z Santarem (1972) i Manaos (1997) w: Narodowa Konferencja Biskupów Brazylii, Desafío missionário. Documentos da Igreja na Amazônia, Brasilia (2014), 9-28 i 67-84.

[80] Adhort. apost. Evangelii gaudium, (24 listopada 2013), 220: AAS 105 (2013), 1110.

[81] Tamże, 164: AAS 105 (2013), 1088-1089.

[82] Tamże, 165: AAS 105 (2013), 1089.

[83] Tamże, 161: AAS 105 (2013), 1087.

[84] Tak to rozumie Sobór Watykański II w 44 numerze Konstytucji Gaudium et spes, który mówi: „Kościół, od początku swej historii, nauczył się wyrażać Nowinę Chrystusową przy pomocy pojęć i języka różnych ludów, a ponadto starał się objaśniać ją z pomocą mądrości filozofów w tym celu, aby w miarę możności dostosować Ewangelię czy to do zdolności rozumienia przez ogół, czy też do wymagań mędrców. I to właśnie dostosowywanie się w głoszeniu objawionego słowa powinno stać się prawidłem wszelkiej ewangelizacji. Tym bowiem sposobem rozbudza się w każdym narodzie zdolność wyrażania Chrystusowej Nowiny po swojemu, a zarazem sprzyja się żywemu obcowaniu Kościoła z różnymi kulturami”.

[85] Schreiben an das pilgernde Volk Gottes in Deutschland (29 czerwca 2019), 9.

[86] Por. Św. Wincenty z Lerynu, Commonitorium primum, cap. 23: PL 50, 668: «Ut annis scilicet consolidetur, dilatetur tempore, sublimetur aetate»

[87] Schreiben an das pilgernde Volk Gottes in Deutschland (29 czerwca 2019), 9. Por. wyrażenie przypisywane Gustawowi Mahlerowi: „tradycja jest gwarancją przyszłości, a nie strażnikiem popiołów”.

[88] Przemówienie do profesorów i studentów uniwersytetu w Coimbrze (15 maja 1982), 5: AAS 107 (1982), 346; L’Osservatore Romano, wyd. polskie 5/1982, s. 15; por. Przemówienie do uczestników Krajowego Kongresu Kościelnego Ruchu Zaangażowania Kulturalnego (16 stycznia 1982), 2: Insegnamenti, 5/1 (1982), 131.

[89] Orędzie do Indian Ameryki, Santo Domingo (12 października 1992), 6: Insegnamenti, 15/2 (1982), 346; L’Osservatore Romano, wyd. polskie, n. 12/1992, s. 34; Przemówienie do uczestników Krajowego Kongresu Kościelnego Ruchu Zaangażowania Kulturalnego(16 stycznia 1982), 2: Insegnamenti, 5/1 (1982), 131.

[90] Św. Jan Paweł II, Posynodalna adhort. apost. Vita consecrata (25 marca 1996), 98: AAS 88 (1996), 474-475.

[91] N. 115: AAS 105 (2013), 1068.

[92] Tamże, 116: AAS 105 (2013), 1068.

[93] Tamże.

[94] Tamże, 129: AAS 105 (2013), 1074.

[95] Tamże, 116: AAS 105 (2013), 1068.

[96] Tamże, 117: AAS 105 (2013), 1069.

[97] Tamże.

[98] Św. Jan Paweł II, Przemówienie do Papieskiej Rady ds. Kultury (17 stycznia 1987), 5: Insegnamenti 10/1 (1987), 125; Jan Paweł II, Orędzia, przesłania, przemówienia okolicznościowe, t. V, Kraków, 2008, s. 768.

[99] Adhort. apost. Evangelii gaudium (24 listopada 2013), 129: AAS 105 (2013), 1074.

[100] IV Ogólna Konferencja Episkopatów Ameryki Łacińskieji Karaibów, Documento de Santo Domingo (12-28 października 1992), 17.

[101] Adhort. apost. Evangelii gaudium (24 listopada 2013), 198: AAS 105 (2013), 1103.

[102] Cfr Vittorio Messori - Joseph Ratzinger, Rapporto sulla fede, Cinisello Balsamo 1985, 211-212.

[103] Adhort. apost. Evangelii gaudium (24 listopada 2013), 198; AAS 105 (2013), 1103.

[104] Pedro Casaldáliga, “Carta de navegar (Por el Tocantins amazónico)”, w: El tiempo y la espera, Santander 1986.

[105] Św. Tomasz z Akwinu tak to tłumaczy: “Na trzy bowiem sposoby Bóg jest obecny w rzeczach. Pierwszy jest wspólny wszystkim za pośrednictwem mocy, obecności i istoty; inny za pośrednictwem łaski w świętych; trzeci sposób jest wyjątkowy w Chrystusie i [dokonuje się] w unii [hipostatycznej]” (Ad Colossenses, II, 2: tł. Ireneusz Mikołajczyk, Piotr Roszak, Toruń 2012, s. 115).

[106] Enc. Laudato si’ (24 maja 2015), 235: AAS 107 (2015), 939.

[107] III Ogólna Konferencja Episkopatów Ameryki Łacińskiej i Karaibów, Documento de Puebla (23 marca 1979), 196.

[108] Adhort. apost. Evangelii gaudium (24 listopada 2013), 178: AAS 105 (2013), 1094.

[109] Sobór Watykański II, Konst. dogmat. Lumen gentium o Kościele, 11; por. Adhort. Apost. Gaudete et exsulalte (19 marca 2018), 10-11.

[110] Vicariatos Apostólicos De La Amazonia Peruana, “Segunda asamblea episcopal regional de la selva”, San Ramón - Perú (5 października 1973); w: Éxodo de la Iglesia en la Amazonia. Documentos pastorales de la Iglesia en la Amazonia peruana, Iquitos (1976), 121.

[111] Adhort. Apost. Evangelii gaudium, (24 listopada 2013), 123: AAS 105 (2013), 1071.

[112] Por. Adhort. apost. Gaudete et exsulalte (19 marca 2018), 126-127.

[113] Tamże, 32.

[114] Enc. Laudato si’ (24 maja 2015), 235: AAS 107 (2015), 939.

[115] Tamże.

[116] Tamże, 236: AAS 107 (2015), 940.

[117] Tamże.

[118] Tamże, 235: AAS 107 (2015), 939.

[119] Por. Konst. Sacrosanctum Concilium o świętej liturgii, 37-40.65.77.81.

[120] Na Synodzie pojawiła się propozycja opracowania „rytu amazońskiego”.

[121] Enc. Laudato si’ (24 maja 2015), 237: AAS 107 (2015), 940.

[122] Posynodalna adhort. apost. Amoris laetitia (19 marca 2016), 49: AAS 108 (2016), 331; por. Tamże, 305: AAS 108 (2016), 436-437.

[123] Por. tamże, 296, 308: AAS 108 (2016), 430-431; 438.

[124] V Ogólna Konferencja Episkopatów Ameryki Łacińskiej i Karaibów, Dokument z Aparecidy (29 czerwca 2007), 100, e.

[125] Por. Kongregacja Nauki Wiary, List Sacerdotium ministeriale do Biskupów Kościoła Katolickiego o niektórych zagadnieniach dotyczących szafarza Eucharystii (6 sierpnia 1983): AAS 75 (1983), 1001-1009.

[126] List apost. Mulieris dignitatem (15 sierpnia 1988), 27: AAS 80 (1988), 1718.

[127] Św. Tomasz z Akwinu, Summa Theologiae III, q. 8, a. 1, resp.

[128] Por. Sobór Watykański II, Dekret Presbyterorum ordinis, o posłudze i życiu kapłanów, 5; Św. Jan Paweł II, Enc. Ecclesia de Eucharistia (17 kwietnia 2003), 22: AAS 95 (2003), 448.

[129] Do kapłana należy także udzielanie sakramentu namaszczenia chorych, który jest ściśle związany z odpuszczeniem grzechów: „A jeśliby popełnił grzechy, będą mu odpuszczone” (Jk 5, 15).

[130] Katechizm Kościoła Katolickiego, 1396; Św. Jan Paweł II, Enc. Ecclesia de Eucharistia (17 kwietnia 2003), 26: AAS 95 (2003), 491; por. Henride Lubac, Meditation sur l´Eglise, Paris (1968), 101.

[131] Sobór Watykański II, Dekret Presbyterorum ordinis, o posłudze i życiu kapłanów, 6.

[132] Uderzające jest to, że w niektórych krajach dorzecza Amazonki jest więcej misjonarzy dla Europy lub Stanów Zjednoczonych, niż by pomagać swoim własnym Wikariatom Amazonii.

[133] Na Synodzie mówiono również o braku seminariów dla formacji kapłańskiej kandydatów z rdzennej ludności.

[134] Por. Sobór Watykański II, Konst.dogmat. Lumen gentium o Kościele, 3.

[135] Św. Paweł VI, Homilia, Uroczystość Bożego Ciała (17 czerwca 1965): Insegnamenti 3 (1965), 358.

[136] Możliwe jest, by biskup, z powodu braku kapłanów, dopuścił „do współudziału w trosce o pasterzowanie parafii diakona lub jakąś inną osobę nie mającą święceń kapłańskich, albo jakąś wspólnotę osób” (Kodeks Prawa Kanonicznego, 517 § 2).

[137] V Ogólna Konferencja Episkopatów Ameryki Łacińskiej i Karaibów, Dokument z Aparecidy (29 czerwca 2007), 178.

[138] Tamże, 475.

[139] Instrumentum laboris, 65.

[140] Tamże, 63.

[141] Tamże, 129, d, 2.

[142] Adhort. apost. Evangelii gaudium (24 listopada 2013), 228: AAS 105 (2013), 1113.

[143] Tamże, 226: AAS 105 (2013), 1112.

[144] Por. Sobór Watykański II, Dekl. Nostra aetate o stosunku Kościoła do religii niechrześcijańskich, 2.

[145] CELAM, III Simposio latinoamericano sobre Teología india, Ciudad de Guatemala (23-17 października 2006).

«« | « | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | » | »»
Wiara_wesprzyj_750x300_2019.jpg