Czy Papież może zrezygnować?

Kanon 332 paragraf 2 Kodeksu mówi, że "gdyby zdarzyło się ,że Biskup Rzymski zrzekłby się swego urzędu, to do ważności wymaga się, by zrzeczenie zostało dokonane w sposób wolny i było odpowiednio ujawnione; nie wymaga zaś niczyjego przyjęcia".

Przepis ten wprowadzono w 1983 r. wraz z innymi zmianami do Kodeksu Prawa Kanonicznego za pontyfikatu Jana Pawła II. Obok wakatu Kodeks wymienia także możliwość "przeszkód w działaniu stolicy rzymskiej". W takim przypadku zaleca w kanonie 335, aby postępować tak samo jak w przypadku wakatu. Kodeks nie wyjaśnia, kto i w jakim trybie stwierdza te "przeszkody w działaniu".

Najbardziej spektakularne zrzeczenie się z urzędu przez papieża miał o miejsce 13 grudnia 1294 r., gdy ustąpił wybrany pięć miesięcy wcześniej Celestyn V, który w dwa lata później zmarł, a w 1313 r. został ogłoszony świętym. W latach schizmy w Kościele, która zaczęła się po ustąpieniu Grzegorza XII w 1415 r., zanotowano kilka przypadków rezygnacji papieży i antypapieży.

W czasach współczesnych Pius XII i Paweł VI przygotowali na piśmie zrzeczenie się z urzędu. Pius XII chciał w ten sposób zabezpieczyć Kościół na wypadek, gdyby został uprowadzony przez wojska hitlerowskie. Paweł VI natomiast chciał zapobiec, aby w przypadku jego długiej i ciężkiej choroby Kościół nie pozostał bez kierownictwa. Oba tajnie przechowywane dokumenty nie zostały wprowadzone w życie.

O zrzeczeniu się urzędu decyduje sumienie papieża - tak zatytułował swój komentarz po ostatniej wypowiedzi kardynała Angelo Sodano rzymski korespondent niemieckojęzycznych agencji katolickich w Rzymie Johannes Schidelko. Przypomniał, że choć prawo kanoniczne przewiduje możliwość ustąpienia papieża, to jednak nawet teoretyczno-abstrakcyjne rozważania na ten temat uważane były dotychczas za nietakt. Temat ten poruszył jednak ostatnio sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej, a więc "osoba numer 2" w Watykanie. Zapytany, czy Jan Paweł II rozważa możliwość ustąpienia z urzędu, odpowiedział: "Pozostawmy to sumieniu papieża".

Wynika z tego wyraźnie - uważa Schidelko - że dla kard. Sodano jest nieprawdopodobne, aby papież chciał obecnie zrobić użytek z tej możliwości. "Jan Paweł II, jak nikt inny kocha Kościół, jest prowadzony przez Ducha Świętego, posiada cudowną mądrość i wie, co należy robić" - powiedział najbliższy współpracownik Jana Pawła II. Jednocześnie wyraził nadzieję, że obecny pontyfikat przekroczy urzędowanie na Stolicy Piotrowej bł. Piusa IX, który kierował Kościołem 31 lat i prawie 7 miesięcy. W przypadku Jana Pawła II byłby to 2010 rok. Ponadto 84-letni Papież Wojtyła nie jest najstarszym papieżem. Leon XIII zmarł w wieku 92 lat.