Wszyscy odpowiadamy za Europę

Dyrektor Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej w Lublinie wygłosił wykład pt. „Jan Paweł II – promotor europejskiej integracji”. Przypomniał w nim, że papież „zawsze apelował do Europejczyków - bądźcie sobą, dbajcie o swoją kulturę i tradycje, i zarazem bądźcie otwarci na świat”. „Była to też jego odpowiedź na charakterystyczny dla Europy pesymizm, na którym nie można budować przyszłości” - dodał. Prof. Kłoczowski wyraził przekonanie, że o roli jaką w integracji europejskiej odegrał Jan Paweł II więcej będą mogli powiedzieć historycy za 20-30 lat, po zbadaniu zasobów archiwów watykańskich, polskich i międzynarodowych.

Profesor podkreślił, że mówi jako historyk i jako świadek, gdyż ks. prof. Karol Wojtyła był jego kolegą uniwersyteckim i często rozmawiali w Lublinie, Krakowie, a później w Rzymie na tematy historyczne dotyczące Europy. „Stąd z osobistego doświadczenia wiem, co Ojciec Święty myślał na temat Europy, jak była mu bliska i jak wiele wiedział o jej problemach” – zaznaczył. Przypomniał, że Jan Paweł II był kontynuatorem europejskiej myśli Piusa XII, Jana XXIII i Pawła VI. Pierwszym papieżem po II wojnie światowej, który przygotował plan integracji naszego kontynentu był Pius XII. Wraz z nim rozpoczął się wielki ruch integracji europejskiej, na początku cały czas zagrożony przez blok państw komunistycznych pod rządami Stalina. „Pod koniec lat 40 XX. wieku byliśmy bardzo blisko olbrzymiego zagrożenia, jakim była realizacja planu Stalina opanowania całej Europy. Dzięki postawie USA i także zaangażowaniu Piusa XII, nie staliśmy się Europą stalinowską i na Zachodzie zaczęto realizować plan jedności europejskiej i euroatlantyckej” – przypomniał prelegent.

Podkreślił wielką rolę Piusa XII w jednoczeniu naszego kontynentu i przypomniał o postawie europejskiej lewicy niechętnej idei zjednoczenia nazywając ją „unią watykańską”, gdyż ojcowie zjednoczonej Europy Konrad Adenauer, Alcide de Gasperi i Robert Schumann byli chrześcijanami, a ich współpraca z Piusem XII była bardzo istotna w jednoczeniu kontynentu przy zachowaniu niezależności politycznej.

Prof. Kłoczowski przypomniał dalej o czasach odprężenia po śmierci Stalina i charyzmatycznej postaci Jana XXIII, który widział konieczność otwarcia na Europę wschodnią, co wynikało m.in. z jego dobrej znajomości Bułgarii, świata prawosławnego, a także nowego spojrzenia na świat komunistyczny, „nie w sensie doktrynalnym, lecz ludzkim”. „Kościół ma dostrzegać człowieka" – głosił Jan XXIII. Zaprezentował nowy styl papiestwa i był przekonany o potrzebie głębokiej reformy Kościoła i stąd zwołanie przez niego II Soboru Watykańskiego. Po papieżu Janie następuje Paweł VI – nastawiony bardzo proeuropejsko intelektualista, który doprowadza do końca Sobór i tym samym reformę Kościoła katolickiego. Ogłoszenie przez Pawła VI na Monte Cassino św. Benedykta patronem naszego kontynentu miało wymiar symboliczny dla jednoczącej się Europy. Po bratobójczej wojnie Monte Cassino staje się symbolem pokoju i nowego układu w Europie” – mówił.

Prof. Kłoczowski przypomniał o roli kard. Agostino Casarolego, sekretarza stanu Jana Pawła II, w kształtowaniu polityki wschodniej Watykanu i otwarcia się na kraje bloku komunistycznego. Przypomniał znaczenie konferencji bezpieczeństwa i współpracy w Europie w Helsinkach z 1975 r. i układu wtedy podpisanego, który w pewnym stopniu zbliżył świat komunistyczny i Zachód. Zaznaczył, że Jan Paweł II w stosunku do swoich poprzedników i pracowników Kurii Rzymskiej bardzo dobrze znał świat komunizmu. „Już od Piusa XII Kościół otwierał się na całą Europę i nie ograniczał się tylko do jej części zachodniej. To Paweł VI używał za francuskim prezydentem Charles`em de Gaullem określenia Europa od Atlantyku po Ural, nie w sensie politycznym, ale kulturowym. Jan Paweł II, papież - Słowianin, patrzył na dwie części Europy, a ich integracja była jego programem, co wypowiedział dobitnie podczas pierwszej wizyty w Polsce w przemówieniu w Gnieźnie w 1979 r. Już wtedy podkreślał chrześcijańskie korzenie podzielonego na dwa bloki kontynentu i wskazywał na potrzebę jedności Europy” – mówił prof. Kłoczowski.

Prelegent zwrócił uwagę, że Jan Paweł II budował także zaplecze intelektualne dla całej Europy poprzez organizowanie np. konferencji historycznych. „Wtedy kraje za żelazną kurtyną były jakby zapomniane i papież Polak przypominał, że korzenie chrześcijańskie są czynnikiem stanowiącym o tym, że Polska i kraje środkowo-europejskie mają pełne prawo bycia w jednej Europie” – mówił.