Historia konklawe

21 sierpnia 1241 zmarł papież Grzegorz IX. Kolegium kardynalskie składało się wówczas jedynie z 12 członków, z których dwu znajdowało się w niewoli cesarza; trudno też było uzgodnić politykę wobec niemieckiego cesarza Fryderyka II. W związku z tym nie można było oczekiwać, że osiągnie się większość dwu trzecich potrzebną do wyboru papieża. Wówczas doszło do pierwszego konklawe w historii: kardynałów zamknięto w południowo-wschodnim skrzydle Palatynu, by zmusić ich do szybszego uzgodnienia kandydata. Ale i to nie usunęło głębokich sprzeczności w kolegium kardynalskim. Dopiero 25 października 1241 pod naciskiem brutalnych gróźb dokonano wyboru Celestyna IV.

XIV Sobór Powszechny w Lyonie w 1274 miał doprowadzić do unii z Kościołem wschodnim, jak również przyczynić się do zwołania nowej wyprawy krzyżowej. Jego trzecim tematem była reforma Kościoła. W tym celu sobór wydał szereg dekretów reformatorskich, z których najważniejszym była konstytucja „Ubi periculum”. Regulowała ona wybór papieża i postanawiała, że po śmierci papieża przebywający w Kurii kardynałowie nie powinni czekać dłużej niż dziesięć dni na przybycie kardynałów spoza Rzymu. Potem muszą zamieszkać w pomieszczeniu odciętym od świata zewnętrznego i dokonać wyboru papieża. Podczas konklawe nie wolno się kontaktować ze światem zewnętrznym. Im bardziej przeciągać się będzie wybór, tym skromniejsze będą ich warunki życia; poza tym podczas sediswakancji kardynałowie tracili wszystkie swoje dochody. Nad dotrzymaniem tych ustaleń miał czuwać zarząd tego miasta, w którym konklawe się odbywa.

Aczkolwiek obecni na soborze w Lyonie kardynałowie sprzeciwiali się tym twardym postanowieniom, ojcowie soborowi nadali im moc prawną. Te przepisy o konklawe w swym istotnym zarysie zachowały ważność do dziś.

Interesujący będzie krótki przegląd czasu trwania niektórych konklawe. Do najdłuższych konklawe doszło przed Janem XXII, 1316 (trwało 2 1/4 roku); przed Wiktorem III, 1085/1086 (trwało 12 miesięcy); przed Mikołajem IV, 1288 (trwało 11 miesięcy); przed Klemensem V, 1305 (trwało również 11 miesięcy); przed Benedyktem XIV, 1740, i przed Mikołajem III, 1277; każde z tych konklawe trwało 6 miesięcy.

Za: Rudlof Fischer-Wollpert, Leksykon papieży, wyd. ZNAK