Pawłowym szlakiem z Janem Pawłem II... przez Syrię, Grecję i Maltę

Filippi
Wędrówkę po Grecji należy rozpocząć starożytnym rzymskim traktem, zwanym Via Egnatia, wiodącym przez północną krainę grecką - Macedonię. Droga ta łączyła starożytne Bizancjum z Rzymem - stolicą cesarstwa. Św. Łukasz, uczestnik II wyprawy misyjnej prowadzonej przez św. Pawła w Europie w latach 50-53, zanotował, że początki ewangelizacji na naszym kontynencie związane są z Filippi, gdzie wraz ze swoim domem została ochrzczona "pewna bojąca się Boga" kobieta o imieniu Lidia (por. Dz 16,12-15). Kolonię rzymską, jaką było miasto Filippi, zamieszkiwali urzędnicy rzymscy i weterani wojen oraz polityczni prozelici posiadający prawa obywateli rzymskich. Wśród ruin starożytnego teatru z II w. przed Chr. można oglądać płaskorzeźby żołnierzy i napisy łacińskie świadczące o tutejszych starożytnych mieszkańcach.

Przybyli oni do Filippi po zwycięstwie, jakie odnieśli tu Marek Antoniusz i Oktawian nad Brutusem i Kasjuszem w 42 r. przed Chr. Jak bardzo rozwinięty był tutaj kult pogański, mogą świadczyć wykopaliska archeologiczne, wskazujące na oddawaną cześć bóstwom greckim, trackim, małoazjatyckim i egipskim. Na miejscowym akropolu odkryto resztki sanktuariów Artemidy, Isis, Serapiosa i Harpokratesa. Rozległy teren wykopalisk archeologicznych w Filippi przecina dzisiaj droga (kierunek: północ-południe) zbudowana na starożytnym trakcie handlowym - Via Egnatia. Wśród ruin po świątyniach pogańskich, agorze greckiej i rzymskim forum oraz dobrze zachowanym teatrze, pozostały wyraźne ślady także pięciu bazylik wczesnochrześcijańskich z czasów bizantyjskich. Liczne krzyże rzeźbione na kapitelach kolumn, pochodzące z tych starożytnych kościołów, świadczą o życiu chrześcijan w tym mieście. Spotkanie Pawła z Lidią nad niewielką rzeczką Gaggitas, nazywaną również Angista lub Gangas, upamiętnia obecnie małe sanktuarium.

Z jednej strony rzeki, w cieniu drzew, postawiono ołtarz, zaś na drugim brzegu wybudowano maleńki amfiteatr, umożliwiający uczestnictwo w nabożeństwach odprawianych, jak za czasów Pawła, pod gołym niebem. W rzeczce urządzono baptysterium w kształcie krzyża. W pobliżu znajduje się prawosławna kaplica, w której baptysterium, witraże oraz ikony również upamiętniają opisane w Dziejach Apostolskich wydarzenie. Miejsce to leży zaledwie kilkaset metrów od ruin starożytnego miasta, w wiosce zwanej Taverna Lidii. Tam miał stać jej dom, w którym zamieszkiwali także Apostołowie. W Filippi Paweł był również oskarżony przed sędziami, biczowany i wtrącony do więzienia (por. Dz 16,19-40). Przypomina o tym miejsce, zwane "więzieniem Pawła". Jest to loch będący rzymską cysterną. Znajduje się on w pobliżu ruin olbrzymiej bazyliki, tuż przy drodze Via Egnatia. Do drugich odwiedzin Pawła w Filippi mogło dojść w trakcie III podróży misyjnej, około roku 55-56. Jak czytamy w 2 Kor 7,5-6, Paweł opuścił Efez i czekał w Macedonii na dobre wieści z Koryntu. Tym miejscem oczekiwania mogły być Filippi. Trzeci raz przybył Paweł do Filippi nieoczekiwanie, zmuszony zmienić trasę powrotną z III wyprawy misyjnej w 58 r. Zamiast płynąć z Koryntu (z Kenchr) do Palestyny, musiał wracać na północ, do Macedonii, i - jak czytamy w Dz 20,3-6 - zatrzymał się w Filippi.