Porządek w kościelnych finansach

Ponadto "działalność tej instytucji winna być corocznie poddawana zewnętrznemu audytowi". Natomiast Kurie Diecezjalne nie powinny prowadzić działalności gospodarczej.

Oprócz tego, "każda kościelna osoba prawna powinna mieć własną radę do spraw ekonomicznych, a ich członkowie powinni być biegli w sprawach ekonomicznych i prawnych". Zaleca się też, aby członkami rad ekonomicznych byli przede wszystkim kompetentni wierni świeccy. Instrukcja przypomina też o konieczności istnienia specjalnej rady ekonomicznej na terenie każdej parafii, co jest obecnie wymogiem prawa kościelnego, niezależnie od istnienia Parafialnej Rady Duszpasterskiej.

Każda kościelna osoba prawna winna posiadać dokładny i szczegółowy spis inwentarza rzeczy ruchomych i nieruchomych, a jego kopia winna być złożona w kurii diecezjalnej.

Z kolei "każda kościelna osoba prawna, która nie uzyskuje dochodów z działalności gospodarczej, powinna prowadzić wewnętrzną, zgodną z przyjętym wzorem w danej diecezji ewidencję księgowo-kasową. Dokumenty te winny corocznie podlegać kontroli".

Autorzy dokumentu ostrzegają również przed niebezpieczeństwami związanymi np. z ryzykownymi lokatami kościelnych funduszy. Dlatego "zabrania się bez uzyskania wcześniejszej pisemnej zgody biskupa diecezjalnego lokowania pieniędzy w instrumenty finansowe wysokiego ryzyka, np. akcje bądź udziały w funduszach inwestycyjnych".

3. "Umowy" to rozdział, w którym podkreślona zostaje konieczność zawierania pisemnych umów przez kościelne osoby prawne, zarówno jeśli chodzi o zatrudnianie pracowników, ich ubezpieczanie oraz prowadzenie działalności gospodarczej. Umowy te mają spełniać warunki prawa kościelnego i państwowego.

Podkreśla się zatem, że "kościelne osoby prawne i kościelne jednostki organizacyjne są zobowiązane w takim samym stopniu jak inni pracodawcy do przestrzegania Kodeksu Pracy, przepisów z zakresu ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, przepisów podatkowych, kształtowania stosunków pracy w aspekcie potrzeb rodziny, uczciwego traktowania pracowników, słusznego wynagrodzenia, szanowania równouprawnienia kobiet i mężczyzn, dialogu z pracownikami, a w wypadku redukcji miejsc pracy do przyznania pierwszeństwa podziałowi pracy przed likwidacją miejsc i zwolnieniami".

Natomiast "kościelne osoby prawne i kościelne jednostki organizacyjne biorąc udział w obiegu gospodarczym (...) muszą stosować się do wszystkich obowiązujących przepisów prawa kanonicznego i prawa polskiego oraz poddać się szczególnym kryteriom etycznym".

4. W rozdziale "Utrzymanie duchownych i osób konsekrowanych" omówione są szczegółowe zasady wynagradzania duchownych, korzystania przez duchownych z zabezpieczeń socjalnych, jak i sposobu wykorzystywania swych dochodów przez osoby duchowne.

Jeśli chodzi o zarobki duchownych, to – jak stwierdza Instrukcja: „Kościół zapewnia im utrzymanie, ale równocześnie zachęca do dobrowolnego ubóstwa i prostoty życia. Dlatego też duchowni, to co im zbywa, winni przeznaczyć na dobro Kościoła i dzieła miłości”.

Przypomina się, że "dochody duchownych - zarówno środki pieniężne, jak i w naturze (...) oraz ich zobowiązania wobec parafii i diecezji winny być szczegółowo określone w prawie partykularnym danej diecezji".

Zatem warunkami regulującymi wynagradzanie duchownych, którzy pełnią posługę duszpasterską winny być: poziom wykształcenia, okres pełnienia posługi, zajmowane stanowisko oraz "poziom materialny społeczeństwa". W tym ostatnim punkcie przypomina się, że "wynagrodzenie duchownych powinno kształtować się poniżej średniej krajowej, a stylem życia duchowni winni być bliscy przeciętnej, a raczej uboższej rodzinie".

Instrukcja postuluje też istnienie wewnątrzkościelnych systemów pomocy materialnej tym duchownym, którzy tego wymagają. "Zaleca się, by w każdej diecezji utworzyć instytucję o charakterze 'subsidium charitativum' dla stosownego zabezpieczenia socjalnego duchownych chorych, niepełnosprawnych czy emerytowanych".

Dokument zawiera ponadto bogaty aneks składający się z wzorów umów i innych dokumentów finansowych, z jakich powinny korzystać osoby odpowiedzialne za finanse, zatrudnianie pracowników bądź prowadzące kościelną działalność gospodarczą.

Idea uporządkowania finansów Kościoła w Polsce została przyjęta przed rokiem na spotkaniu biskupów diecezjalnych, jakie odbyło się na Jasnej Górze 25 sierpnia 2011 r. Chodziło w niej nie tylko o uporządkowanie finansów na styku z państwem, ale również na gruncie wewnątrzkościelnym, analogicznie jak to zostało zrobione w innych krajach po Soborze Watykańskim II i wprowadzeniu nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego. Idea ta została zdecydowanie wsparta przez nuncjusza apostolskiego abp. Celestino Migliore. W ślad za tym został powołany specjalny zespół pod przewodnictwem abp. Wiktora Skworca, składający się z przedstawicieli 14 polskich metropolii, ekonomów bądź prawników. Jednym z głównych ekspertów, współautorów dokumentu jest doskonały znawca tej tematyki, ks. prof. Dariusz Walencik z Uniwersytetu Opolskiego.