Rzadko się zdarza, by krótką papieską podróż na włoską prowincję dziennikarze śledzili z takim napięciem. Spekulacje wynikały z niespotykanego wcześniej skumulowania w czasie kilku ważnych wydarzeń: kreowania dwudziestu nowych kardynałów, pielgrzymki do grobu Celestyna V, który ustąpił z urzędu (gdy Benedykt XVI ogłosił swą rezygnację w 2013 r., mówiono, że złożenie paliusza na grobie tego papieża było pierwszą zapowiedzią jego rezygnacji) i dwudniowego nadzwyczajnego spotkania, w którym wzięło udział 197 z 229 kardynałów z całego świata. Media drążyły temat papieskiej rezygnacji, mimo że Franciszek, pytany o tę serię wydarzeń w Watykanie, wyraźnie stwierdził: „Nie mam zamiaru rezygnować, na razie nie”. W rozmowie z meksykańską telewizją dodał, że choć ma problemy z kolanem i czuje, że nie jest tak silny jak na początku pontyfikatu, ani razu nie przyszło mu do głowy, żeby złożyć urząd. Zastrzegł zarazem: „Jeśli będę widział, że nie daję rady, iż jestem przeszkodą, to wówczas liczę na pomoc w podjęciu decyzji o przejściu na emeryturę”. Franciszek podkreślił też, że istnieje konieczność prawnego uregulowania statusu papieża emeryta. Prace nad dokumentem na ten temat dobiegają końca.

Przegrany zwycięzca

Papieskiej pielgrzymki do stolicy Abruzji nie warto sprowadzać jedynie do modlitwy przy grobie „patrona papieskich rezygnacji”. Wracające do życia miasto, które przypomina wielki plac budowy, jest symbolem nadziei. Trzynaście lat temu zostało zrównane z ziemią przez potężne trzęsienie ziemi. Ogromne straty, które wyrządził kataklizm, papież zobaczył, odwiedzając m.in. wciąż remontowaną katedrę. – Oprócz podnoszenia z ruin materialnej infrastruktury trwa odbudowa wspólnoty eklezjalnej i obywatelskiej, ponieważ kataklizm spowodował pęknięcia w umysłach, sercach i relacjach – mówi kard. Giuseppe Petrocchi. Arcybiskup L’Aquili przypomina, że po raz pierwszy od 728 lat Franciszek otworzył Drzwi Święte „Odpustu Celestyńskiego” w bazylice Collemaggio, gdzie jest pochowany papież Celestyn, rozszerzając tym samym zasięg odpustu z wymiaru lokalnego na globalny, dotykający bolesnych ran dzisiejszego świata. Franciszek apelował, by czerpiąc z Bożego miłosierdzia, miasto stało się stolicą przebaczenia, pokoju i pojednania. Odwrócił też logikę patrzenia na pontyfikat Celestyna V, którego Dante nazywa „człowiekiem wielkiej odmowy”. Franciszek nazwał go człowiekiwem „na tak”, który wybrał drogę pokory, przez co okazał się prawdziwym zwycięzcą, chociaż może w oczach świata i współczesnych był przegrany. – Miarą człowieka nie jest miejsce, które zajmuje na drabinie społecznej tego świata – mówił. – Jest nią wolność, do której jest zdolny i którą w pełni objawia, gdy zajmuje ostatnie miejsce lub wybiera miejsce zarezerwowane dla niego na krzyżu – podkreślił. Wbrew obiegowym opiniom warto pamiętać, że Celestyn V nie był pierwszym i jedynym oprócz Benedykta XVI biskupem Rzymu, który ustąpił z urzędu.

Nadzwyczajny konsystorz

W ostatnich dniach sierpnia w Watykanie odbyły się dwa konsystorze: zwyczajny – poświęcony kreowaniu nowych członków kolegium, oraz pierwszy od siedmiu lat nadzwyczajny, który odbywa się wtedy, gdy przemawiają za tym szczególne potrzeby Kościoła. W czasie swego pontyfikatu Franciszek trzykrotnie wzywał w tym celu kardynałów do Rzymu (Benedykt XVI nigdy tego nie zrobił, Jan Paweł II sześciokrotnie). W 2014 roku poprosił kardynałów, aby wypowiedzieli się na temat rodziny, co poprzedziło ogłoszenie synodu biskupów poświęconego misji rodziny w świecie. Rok później spotkanie dotyczyło zapowiedzi reformy Kurii Rzymskiej, czego kardynałowie domagali się od przyszłego papieża na kongregacjach poprzedzających konklawe. Obecny konsystorz miał na celu zapoznanie kardynałów z wynikami tej reformy, które zawiera konstytucja apostolska Praedicate Evangelium. Uczestniczący w przygotowaniu zmian jezuita i kanonista Gianfranco Ghirlanda – jeden z nowych kardynałów – stwierdził, że „nie wystarczy wprowadzić nowe zasady. Muszą one być realizowane i wypełnione życiem”. Na debaty w grupach językowych i na posiedzeniu plenarnym przewidziano w ciągu dwóch dni ponad dwanaście godzin. Zwołanie konsystorza już po wejściu w życie reformującej Kurię Rzymską konstytucji spotkało się z zarzutem, że papież, wiele mówi o decentralizacji władzy w Kościele, a w istocie coraz bardziej ją centralizuje. Otwarte pozostaje pytanie, czy kardynałowie zażądają zmian w konstytucji.

Gdy zamykamy ten numer „Gościa”, nie wiadomo też, czy pojawił się temat modyfikacji norm dotyczących tzw. sede vacante, czyli sytuacji prawnej po śmierci czy rezygnacji papieża, a także reformy konklawe, zwłaszcza poprzedzających je kongregacji generalnych. Dotąd były to dyskusje wszystkich kardynałów za zamkniętymi drzwiami, teraz postuluje się spotkania w grupach językowych. Nierozstrzygnięta pozostaje też dyskusja nad rolą papieża, który zrezygnował z dalszego pełnienia posługi Piotrowej. Jest to sprawa kluczowa, biorąc pod uwagę postęp medycyny, który pozwala osobom z ciężkimi chorobami, takimi jak np. alzheimer, żyć przez wiele lat. Pytań w tej kwestii jest znacznie więcej, np. jaki tytuł ma przysługiwać papieżowi po rezygnacji, gdzie może mieszkać i kto ma zadbać o jego utrzymanie. •