Papieże i rasowe zniewolenie

Edward Kabiesz

GN 29/2021 |

publikacja 22.07.2021 00:00

Papież Eugeniusz IV już w 1435 roku zagroził ekskomuniką wszystkim, którzy „poddali niewoli” mieszkańców Wysp Kanaryjskich.

Grafika z 1874 roku przedstawiająca arabskich niewolników próbujących zbiec z brytyjskiego statku Royal Navy. istockphoto Grafika z 1874 roku przedstawiająca arabskich niewolników próbujących zbiec z brytyjskiego statku Royal Navy.

W pierwszym odcinku głośnego serialu „Kolej podziemna”, opowiadającego o losach niewolnicy z Południa Stanów Zjednoczonych, oglądamy makabryczne sceny egzekucji schwytanego przez łowcę niewolników uciekiniera z plantacji. W powieści Colsona Whiteheada, będącej podstawą scenariusza filmu, obraz kaźni, chociaż przejmujący, nie jest aż tak drastyczny jak w ekranizacji. W serialu widzimy zaproszonych przez właściciela plantacji sąsiadów, którzy przy suto zastawionych stołach ucztują przed jego rezydencją. W tym czasie w pobliżu powieszonego za ręce nad przygotowanym do rozpalenia stosem skatowanego uciekiniera stoją niewolnicy, a sadystyczny plantator cytuje słowa św. Pawła o konieczności posłuszeństwa swoim panom. Zanim podpali stos, przestrzega niewolników przed potępieniem i wiecznym ogniem, jaki grozi im za nieposłuszeństwo. W tym kontekście widz odnosi wrażenie, że przesłanie, by tak traktować niewolników, płynie z Biblii. To prawda, że św. Paweł akceptował niewolnictwo, wskazywał jednak, jak należy tych ludzi traktować, czego sam dał przykład w sprawie zbiegłego niewolnika Onezyma.

Dzisiaj coraz częściej pojawiają się głosy, że Kościół katolicki i papieże potępili niewolniczy proceder bardzo późno, bo dopiero pod koniec XIX w. Ksiądz John F. Maxwell w swojej popularnej pracy „Kościół i niewolnictwo” również twierdził, że Kościół katolicki nie skorygował swojego nauczania o moralnej legitymizacji niewolnictwa aż do czasu Soboru Watykańskiego II.

W Stanach Zjednoczonych, gdzie niewolnictwo miało podłoże rasowe, bo dotyczyło w zasadzie osób czarnoskórych, rasizm stał się obecnie jednym z najważniejszych tematów publicznego dyskursu. Prawdą jest, czego przykładem sprawa amerykańskich jezuitów, że niektóre zakony również miały niewolników. Czy jednak rzeczywiście, jak uważa Maxwell, papieże dopiero tak późno, kiedy już część państw zakazała handlu ludźmi, zareagowali na ten haniebny proceder?

Dostępne jest 24% treści. Chcesz więcej? Zaloguj się i rozpocznij subskrypcję.
Kup wydanie papierowe lub najnowsze e-wydanie.