„Ramiona” otwarte na świat

Enzo Romeo, Watykan. Wydawnictwo Bratni Zew

publikacja 20.07.2010 09:00

Kolumnada zaprojektowana przez Neapolitańczyka, Gian Lorenzo Berniniego, biegnie wzdłuż obwodu Placu Świętego Piotra, tworząc dwa rozpostarte ramiona gotowe objąć świat. Jest to chyba najbardziej odpowiednie architektoniczne wyobrażenie Kościoła oraz miejsca, które jest jego siedzibą: Watykanu.

„Ramiona” otwarte na świat Henryk Przondziono/Agencja GN Kolumnada Berniniego to chyba najbardziej odpowiednie architektoniczne wyobrażenie Kościoła. Otacza Plac św. Piotra, na którym odbędzie się 1 maja uroczysta Msza beatyfikacyjna sługi Bożego Jana Pawła II

Za zgodą i dzięki uprzejmości wydawnictwa "Bratni Zew" publikujemy fragment książki Enzo Romeo "Watykan". Książkę można wygrać w konkursie fotograficznym "Na papieskim szlaku". Więcej szczegółów TUTAJ

Kolumnada Berniniego, wzniesiona w latach 1657-1667, liczy 284 kolumny z trawertynu i 88 pilastrów, a zdobi ją 140 marmurowych figur przedstawiających świętych. Wszystko tchnie harmonią i okazałością: każdy posąg jest wysoki na trzy metry, a każda kolumna na 18 metrów i 60 centymetrów. Długość placu wynosi 340 metrów, a szerokość - 240 m.

Całość tworzy niesamowitą scenerię, chociaż 350 lat temu jej architekci nie mogli przewidzieć, że w dobie telewizji i wizualnych środków masowego przekazu stanie się wybornym tłem dla relacji na żywo z wielkich religijnych uroczystości. Kto widział pierwsze kolorowe reportaże filmowe z przebiegu Soboru Watykańskiego II, wyprodukowane na zlecenie Istituto Luce, pozostaje pod wrażeniem scenicznego efektu, jaki oferuje Plac Świętego Piotra. Procesja otwierająca sobór z dnia 11 października 1962 roku, posiedzenia ojców w bazylice, niezapomniana „mowa do księżyca” wygłoszona przez papieża Jana XXIII, podczas gdy plac rozświetlały tysiące zapalonych świec. Papież przemawiał z okna swojego gabinetu, ale wyjątkowy urok tego miejsca i bezchmurnej nocy nadały jego słowom niesamowitego wyrazu i przeszyły słuchających dreszczem emocji.

„Ramiona” otwarte na świat   Zresztą, tutaj nic nie znajduje się przez przypadek. Począwszy od obelisku, który wzbija się do nieba w samym centrum placu. Jest to monolit z czerwonego granitu, wysoki na 41 m i 23 cm, o wadze 312 ton. W roku 39 cesarz Kaligula kazał go przewieźć z egipskiego Heliopolis do Rzymu. Jak wieść głosi, wieńcząca go niegdyś kula zawierała rzekomo prochy Juliusza Cezara. Obelisk ustawiono w miejscu, które później stało się Cyrkiem Nerona, czyli miejscem, gdzie ukrzyżowano świętego Piotra. Nie jest to pierwszy lepszy symbol, lecz pomnik, w cieniu którego dokonało się męczeństwo zarówno Apostoła, jak i setek innych chrześcijan. Dlatego w roku 1586 papież Sykstus V postanowił ulokować go w centrum placu i zwieńczyć krzyżem z kutego żelaza, w którym umieszczono relikwię pochodzącą z prawdziwego Krzyża. Wówczas też obelisk opatrzono łacińskimi inskrypcjami: „Oto krzyż Pana, uciekajcie nieprzyjaciele, zwyciężył lew z plemienia Judy. Chrystus zwycięża, Chrystus króluje, Chrystus panuje, Chrystus broni lud swój od wszelkiego zła”. Architekt Domenico Fontana, który otrzymał zadanie przetransportowania go, stworzył skomplikowany system mechaniczny z pięcioma potężnymi dźwigniami i czterdziestoma siedmioma kołowrotami. Na trasie przewozu wyburzono domy i zrobiono wyłomy w murach. Przy przedsięwzięciu zatrudniono 900 ludzi i 140 koni. Z prawej i z lewej strony obelisku postawiono dwie monumentalne fontanny, a tryskająca z nich woda sięga 14 metrów wysokości. Wodę doprowadzano z Jeziora Bracciano akweduktem o długości około 25 km.
 

 

Prawdę powiedziawszy plac jest w stanie pomieścić nie więcej niż 50 tys. osób. Watykan zaś to najmniejsze państwo na świecie, o powierzchni 0,44 km2. Jego wymiary odpowiadają w przybliżeniu niezbyt rozległemu polu golfowemu. Przykładowo Republika San Marino jest 140 razy większa, zaś powierzchnia Księstwa Monaco, uznawanego za państewko liliputowe, jest większa trzy i pół raza. Maksymalna długość, licząc po osi biegnącej od początku kolumnady Berniniego do położonego na skraju ogrodów lądowiska dla helikopterów, wynosi 1045 m. Natomiast maksymalna szerokość, liczona od Auli Pawła VI po wejście do Muzeów Watykańskich, wynosi 850 metrów. Obwód całego terenu w kształcie trapezu liczy 3420 metrów. A mimo to jest to duchowa „stolica” dla około miliarda katolików i punkt odniesienia dla większości dyplomacji ziemskiego globu. Nie ma drugiego takiego kompleksu zabudowań, który równałby się Watykanowi pod względem wzbudzanego zainteresowania i wagi historycznej oraz artystycznej. Całość, włączając w to dziedzińce, rozciąga się na 55 tys. m2. Można naliczyć około 1400 sal, kaplic i komnat.

Obszar ten, uznawany za „kulturowe dziedzictwo świata”, chroni Konwencja Haska. Samolotom nie wolno przecinać jego przestrzeni powietrznej, zaś satelitom szpiegować jego terenu. Oczywiście tylko w teorii, gdyż wystarczy wejść na popularną stronę internetową, aby zdobyć szczegółowy obraz satelitarny każdego zakątka tego miniaturowego państwa.

Wzgórze, które w epoce etruskiej i w czasach starożytnego Rzymu było miejscem, na którym odbywały się vaticinia (stąd sama nazwa), dzisiaj stanowi Stolicę Piotrową, siedzibę następców świętego Piotra, od dwóch tysięcy lat strzegących posłannictwa apostolskiego i przekazujących je z pokolenia na pokolenie. Dlaczego właśnie ono? To proste, gdyż na jego zboczach dokonało się męczeństwo Szymona Piotra, syna Jana, rybaka z Kafarnaum, tego, którego Jezus wybrał na przewodnika dla pierwszej grupy Jego apostołów. Jak głosi Ewangelista Mateusz, Nauczyciel zmienił mu nawet imię: „Ty jesteś Piotr”. Po dzień dzisiejszy ten, kto zostaje wybrany na papieża, „zmienia” imię otrzymane na chrzcie. Joseph Ratzinger jest szesnastym papieżem, który postanowił przybrać imię Benedykta.

Stając w centralnym punkcie placu, zaznaczonym przez owal umieszczony w płytach kamiennych, uzyskuje się efekt optyczny sprawiający, iż podwójna kolumnada stapia się w jeden ogromny rząd. Trudno oprzeć się pokusie zanurzenia w mury dziedzińca i przemierzenia atrium Carla Maderny, aby przekroczyć wielkie skrzydła brązowych portali i wejść do bazyliki, trzymającej pieczę nad doczesnymi szczątkami świętego Piotra i jego posłannictwem.

Jest pięć odrzwi. Najstarsze to Brama Filareta (trzecia od lewej), ukończona w 1445 roku przez florentczyka, Antonio Averulina zwanego Filaretem, czyli „tym, który miłuje cnoty”, pochodząca z dawnej bazyliki Konstantyna i będąca pierwszym renesansowym dziełem wykonanym w Rzymie. Ostatni portal po prawej stronie to Święta Brama, otwierana tylko przy okazji roku jubileuszowego. Jest to dzieło sieneńskiego rzeźbiarza, Vita Consoriego, ofiarowane przez szwajcarskich katolików w 1950 roku. Pierwsza Święta Brama została wykonana na zlecenie papieża Aleksandra VI z okazji Jubileuszu roku 1499. Po zakończeniu obchodów zamurowano ją ścianą składającą się z 3800 cegieł. Otworzył ją Jan Paweł II w noc z 24 na 25 grudnia 1999 roku. „Aperite mihi portas justitiae” (Otwórzcie mi bramy sprawiedliwości) - papież wypowiedział tę starożytną formułę. Podwoje Bramy zamknął 6 stycznia 2001 roku, na zakończenie wielkiego Jubileuszu początku nowego tysiąclecia.
 

 

Kamienne słupy umieszczone na skraju Placu Świętego Piotra zaznaczają granicę biegnącą między Państwem Watykańskim a Włochami. Wstęp jest zawsze wolny, chociaż w ostatnich latach znacznie zaostrzono wymogi bezpieczeństwa. Cały teren został ogrodzony i wyznaczono kilka przejść dla pieszych, zaopatrzonych w detektory metalu ułatwiające pracę służbom porządkowym. Na papieskie audiencje i na wielkie uroczystości religijne wejść można zazwyczaj tylko za okazaniem zaproszenia, którego udziela Prefektura Domu Papieskiego (tel. 06 69884857, w dni powszednie, godz. 9-13; fax 06 69885863). Zaproszenia są bezpłatne i można je odebrać w dni i w godzinach ustalanych przez biuro Prefektury leżące w głębi kolumnady, za bramą po prawej stronie. Bramy strzegą szwajcarscy gwardziści, którzy kierują petentów do pierwszych drzwi po prawej stronie, w Portyku Konstantyna. W sprawie audiencji środowej, informacji można zasięgnąć w dni poprzedzające ją, w poniedziałek i wtorek, między 9.00 a 13.00.

Należy pamiętać, iż na placu obowiązuje prawo Państwa Watykańskiego, chociaż kontrola przeprowadzana jest przez żandarmerię papieską przy współpracy policji włoskiej, która posiada swój Inspektorat Bezpieczeństwa Publicznego na Watykanie. Patrole piesze i zmotoryzowane - w małych elektrycznych pojazdach - nieustannie kontrolują Plac Świętego Piotra. Siedziba Inspektoratu mieści się przy Via del Mascherino 12 (tel. 06 6819161). Jednym z zadań biura jest także czuwanie nad osobą papieża podczas jego podróży na terenie Włoch.

***

„Ramiona” otwarte na świat   WATYKAN. Historie, ciekawostki, anegdoty, tajemnice, porady praktyczne, informacje dla pielgrzymów

Romeo Enzo

Jak jest zorganizowane i jak działa najmniejsze i najbardziej fenomenalne państwo świata?
W niniejszym przewodniku, oprowadzającym po zaułkach Watykanu, napisanym swobodnym i humorystycznym stylem dziennikarskim przez wybitnego włoskiego watykanistę, przeplatają się ze sobą historia, ciekawostki i praktyczne informacje.

Łatwo powiedzieć: Watykan. Na tym małym skrawku Rzymu, liczącym niecały kilometr kwadratowy, mieści się samo serce wiary wyznawanej przez dwa miliardy osób, a wraz z nim złożona i fascynująca machina, stworzona na przestrzeni wieków, by pomóc Namiestnikowi Chrystusa kierować Kościołem.

Wygraj tę książkę!!!