Przemówienie papieża Jana Pawła II podczas powitania w Pałacu Prezydenckim w Atenach

**93. Grecja, Syria i Malta (04-08.05.2001)**

publikacja 07.03.2006 11:20

Ateny, Grecja 4 maja 2001 r, (za KAI)

Przemówienie papieża Jana Pawła II podczas powitania w Pałacu Prezydenckim w
Atenach

1. Dziękuję Panu za skierowane do mnie uprzejme słowa powitania. Jestem bardzo szczęśliwy, iż mogę Pana pozdrowić z tej okazji, a przez Pana serdecznie pozdrowić członków Rządu i przedstawicielstw dyplomatycznych. Ze wzruszeniem zachowuję w pamięci Pańską styczniową wizytę w Watykanie i dziękuję za Pańskie zaproszenie do odwiedzenia Grecji. Również za Pańskim pośrednictwem kieruję serdeczne pozdrowienia do całego narodu Waszego kraju, pragnąc w jakiś sposób uznać wielki dług nas wszystkich wobec Grecji; istotnie, nie można ignorować trwałego wpływu, który wywarła jej wyjątkowa historia i kultura na cywilizację europejską a nawet ogólnoświatową.

W ubiegłym roku chrześcijanie na całym świecie obchodzili dwutysięczną rocznicę narodzenia Chrystusa. Żywo pragnąłem uczcić to wydarzenie, stając się pielgrzymem w miejscach związanych z historią zbawienia; wyraziło się to w mojej pielgrzymce na Górę Synaj i do Ziemi Świętej. Teraz właśnie jako pielgrzym przybywam do Grecji śladami św. Pawła, którego wielka postać wznosi się nad dwoma tysiącleciami historii chrześcijaństwa i którego pamięć pozostaje wyryta na ziemi tego kraju. Tutaj, w Atenach, Paweł założył jedną z pierwszych wspólnot w swej podróży na Zachód i misji na kontynencie europejskim; tutaj pracował niestrudzenie, nauczając o Chrystusie; tutaj cierpiał z powodu głoszenia Ewangelii; a jak nie pamiętać, że właśnie tutaj, w mieście Ateny, zawiązał się po raz pierwszy dialog między orędziem chrześcijańskim a kulturą helleńską, dialog, który trwale ukształtował cywilizację europejską?

2. Wpływ Grecji rozprzestrzeniał się szeroko na długo przed erą chrześcijańską. W samej literaturze biblijnej ostatnie księgi Starego Testamentu, z których niektóre zostały napisane po grecku, zostały głęboko naznaczone kulturą helleńską. Grecki przekład Starego Testamentu, znany pod nazwą Septuaginty, wywarł olbrzymi wpływ na Starożytność. Świat, z którym zetknął się Jezus, był mocno przesycony kulturą grecką. Same teksty Nowego Testamentu zostały upowszechnione w języku greckim, co pozwoliło im bardzo szybko się rozprzestrzenić. Lecz chodziło tu o coś więcej aniżeli tylko kwestię języka, gdyż pierwsi chrześcijanie zwrócili się do greckiej kultury, aby przekazać orędzie ewangeliczne.
Oczywiście, pierwsze spotkania między chrześcijanami a kulturą grecką były trudne. Świadczy o tym przyjęcie zgotowane Pawłowi, gdy nauczał w Areopagu (por. Dz 17, 16-34). Chociaż odpowiadał na głębokie oczekiwanie ludu ateńskiego poszukującego prawdziwego Boga, nie było mu łatwo głosić umarłego i zmartwychwstałego Chrystusa, w którym znajduje się pełen sens życia i cel wszelkiego doświadczenia religijnego. Dopiero pierwsi Apologeci, jak męczennik św. Justyn, zdołali wykazać, że możliwe jest owocne spotkanie między rozumem i wiarą. 3. Po przezwyciężeniu pierwszej nieufności chrześcijańscy pisarze zaczęli traktować kulturę grecką raczej jako sojuszniczkę aniżeli nieprzyjaciółkę, i wokół basenu Morza Śródziemnego powstały wielkie ośrodki chrześcijaństwa hellenistycznego.

Kiedy czytamy treściwe pisma Augustyna z Hippony i Dionizego Areopagity, widzimy, że chrześcijańska teologia i mistyka zaczerpnęły elementy z dialogu z filozofią platońską. Tacy autorzy jak Grzegorz z Nazjanzu, którzy byli przepojeni grecką retoryką, potrafili stworzyć literaturę chrześcijańską godną swej klasycznej przeszłości. Stopniowo świat helleński stał się chrześcijańskim a chrześcijaństwo w pewnym sensie stało się greckie; następnie narodziła się kultura bizantyńska na Wschodzie i kultura średniowieczna na Zachodzie, obie jednakowo nasycone wiarą chrześcijańską i kulturą grecką. A jak nie wspomnieć o sposobie myślenia św. Tomasza, który odczytując dzieło Arystotelesa z proponował wielka syntezę filozoficzną i teologiczną?

Malarskie dzieło Rafaela, „Szkoła Ateńska”, które znajduje się w Pałacu Watykańskim, ukazuje wkład szkoły ateńskiej w sztukę i kulturę Renesansu, okresu, w którym dokonała się wielka symbioza między klasycznymi Atenami a kulturą chrześcijańskiego Rzymu.

4. Dla hellenizmu charakterystyczne jest przywiązywanie wielkiej wagi do wychowania młodzieży. Platon kładł nacisk na potrzebę ćwiczenia umysłu młodzieży w poszukiwaniu tego, co jest dobre i uczciwe, jak i w poszanowaniu zasad boskich. Jak wielu filozofów i pisarzy greckich, poczynając od Sokratesa, Ajschylosa i Sofoklesa, wzywało swoich współczesnych do życia „cnotliwego”! Święci Bazyli i Jan Chryzostom nie przestają wychwalać wartości greckiej tradycji pedagogicznej z powodu jej troski o rozwój zmysłu moralnego u młodzieży, pomagając jej w swobodnym wyborze dobra.

Podstawowe elementy tej długiej tradycji pozostają wartościowe dla ludzi, w tym także młodych ludzi, naszych czasów. Wśród najtrwalszych elementów pozostają moralne aspekty zawarte w przysiędze Hipokratesa, która podkreśla zasadę bezwarunkowego poszanowania życia ludzkiego w łonie matki. Grecja jest również krajem, gdzie zrodziły się dwie wielkie tradycje sportowe: igrzyska olimpijskie i maraton. Te współzawodnictwa wyrażają znaczącą koncepcję osoby ludzkiej, w harmonii wymiaru duchowego i cielesnego w zdyscyplinowanym wysiłku, naznaczonym wartościami moralnymi i obywatelskimi. Możemy jedynie się cieszyć na widok, że te zawody przetrwały i nadal budują ścisłe więzi między narodami całej ziemi. 5. Inkulturacja Ewangelii w świecie greckim pozostaje wzorem dla wszelkiej inkulturacji. Głoszenie Ewangelii w relacjach z kulturą grecką wymagało wysiłku wnikliwego rozpoznania, ażeby przyjąć i docenić wszystkie pozytywne elementy, odrzucając równocześnie aspekty nie do pogodzenia z orędziem chrześcijańskim. Mamy tu stałe wyzwanie dla głoszenia Ewangelii w jej spotkaniu z kulturami i z procesem globalizacji. Wszystko to wzywa nas do szczerego i pełnego szacunku dialogu i wymaga nowych więzi solidarności, które może inspirować miłość ewangeliczna, prowadząc do swego wypełnienia ideał grecki „kosmopolis” w świecie, który jest prawdziwie zjednoczony i przepojony sprawiedliwością i miłością i braterstwem.

Znajdujemy się w decydującym momencie historii Europy, i żarliwie ufam, że wyłaniające się obecnie Europa na nowo i w sposób twórczy odkryje tę długą tradycję spotkania między kulturą grecką a chrześcijaństwem, ukazując, iż nie chodzi tu o ślady świata, który przeminął, lecz o prawdziwą podstawę rzeczywiście ludzkiego postępu, którego nasz świat pragnie.

Na frontonie Świątyni w Delfach wykute są słowa „Poznaj samego siebie”; wzywam więc Europę, by coraz głębiej poznawała samą siebie. Takie samopoznanie nastąpi tylko wtedy, jeżeli na nowo zbada ona korzenie swojej tożsamości, korzenie, które są głęboko zanurzone w klasycznym dziedzictwie helleńskim i w dziedzictwie chrześcijańskim, które razem prowadzą do powstania humanizmu opartego na przeświadczeniu, że każda osoba ludzka od samego początku została stworzona na obraz i podobieństwo Boże.

6. Geografia i historia postawiły wasz kraj, Panie Prezydencie, między Wschodem i Zachodem, co oznacza, że naturalnym powołaniem Grecji jest budowanie mostów i tworzenie kultury dialogu. To dzisiaj jest istotne dla przyszłości Europy. W ostatnim okresie runęły już liczne mury, lecz inne jeszcze pozostają. Zadanie zjednoczenia między wschodnią i zachodnią częścią Europy nadal jest skomplikowane; i pozostaje jeszcze wiele do zrobienia celem osiągnięcia harmonii między chrześcijanami Wschodu i Zachodu, ażeby Kościół mógł oddychać swymi dwoma płucami. Każdy wierzący winien czuć się zobowiązany do włączenia się w to zadanie. Kościół katolicki w Grecji pragnie lojalnie uczestniczyć we wspieraniu tej szlachetnej sprawy, która ma także pozytywne skutki w sferze społecznej.

Z tego punktu widzenia znaczący wkład wnoszą szkoły, w których kształci się młode pokolenie. Szkoła jest w całym tego słowa znaczeniu miejscem, gdzie dokonuje się integracja młodych ludzi o różnych horyzontach. Kościół katolicki, w harmonii z innymi Kościołami i wyznaniami chrześcijańskimi, pragnie współpracować z wszystkimi obywatelami na rzecz wychowania młodzieży. Pragnie on kontynuować swoje długie doświadczenie wychowawcze w waszym kraju, zwłaszcza przez działalność Braci Marystów i Braci Szkół Chrześcijańskich, sióstr urszulanek i sióstr św. Józefa. Te różne rodziny zakonne wykazały, że potrafią w sposób delikatny i w poszanowaniu tradycji kulturalnych młodzieży im powierzonej, wychowywać mężczyzn i kobiety, aby byli prawdziwymi Grekami pośród Greków.

Na koniec naszego spotkania, jeszcze raz gorąco dziękuję Panu, Panie Prezydencie, za Pańskie powitanie i równocześnie wyrażam moją wdzięczność wszystkim, którzy umożliwili moją pielgrzymkę śladami św. Pawła. Proszę Boga o obfite błogosławieństwa dla mieszkańców waszego kraju, ażeby w trzecim tysiącleciu Grecja mogła przynosić nowe i cudowne dary dla kontynentu europejskiego i dla rodziny narodów!

Tłum. Jan Jarco (KAI)