ARCHIDIECEZJA RIJEKA

zarządza: mons. Ivan Devčić
adres: Slaviše Vajnera Čiče 2, 51000 Rijeka
powierzchnia: 2 580 km kw.
mieszkańców: 289 050
katolików: 198 300
parafii: 90
księża diecezjalni/zakonni: 62/48
zakonnicy/zakonnice: 53/190
klerycy/seminarzyści: 13

Archidiecezja Rijecka w swoim obecnym kształcie powstała 25 maja 2000 r. na mocy decyzji Jana Pawła II o przekształceniu dotychczasowej diecezji rijecko-senjskiej w archidiecezję rijecką i utworzeniu diecezji gospićko-senjskiej. Nowa archidiecezji stoi więc na czele całej metropolii rieckiej, do której należą wspomniane dwie jednostki Kościoła lokalnego, a także diecezja krczańska i porecko-pulska.

Pewne wiadomości o istnieniu diecezji senjskiej pochodzą z połowy XII wieku, ale są też ślady wskazujące, że istniała już nawet w V wieku. Diecezja krbavska powstała w 1185 r. z siedzibą w Udbinie, a od 1460 z siedzibą w Modrušu. Na przestrzeni dziejów stolica diecezji zmieniała się a po bitwie z Turkami na Krbavskim Polu (w pd.-zach, Chorwacji, 1493) biskup przeniósł się w pewniejsze miejsce (Novi Vinodolski). W r. 1630 łączy się z diecezją senjską, a ściślej senjsko-modruską, która pod tą właśnie nazwą została utworzona w 1567 r.

W przeszłości na terytorium dzisiejszej archidiecezji miało zastosowanie chorwackie pismo - głagolica oraz liturgia w języku starochorwackim. Na prośbę biskupa senjskiego Filipa, papież Innocenty IV, zezwolił w r. 1248 na odprawianie nabożeństw w języku narodowym. Był to jedyny tego typu przypadek w Kościele katolickim tamtego okresu. W r. 1483 wydrukowano pierwszy mszał chorwacki w miejscowości Kosinj, gdzie znajdowała się też pierwsza chorwacka drukarnia. W 1631 roku Konregacja do spraw Krzewienia Wiary zgodziła się na wydrukowanie nowego głagolickiego mszału i brewiarza. DIECEZJA DJAKOVSKO-SRIJEMSKA

zarządza: mons. Marin Srakić
adres: Strossmayerov trg 6, Djakovo
powierzchnia: 11 296 km kw.
mieszkańców: 1 444 293
katolików: 477 428
parafii: 178
księża diecezjalni/zakonni: 209/48
zakonnicy/zakonnice: 50/387
klerycy/seminarzyści: 36

Diecezja położona jest w części Chorwacji zwanej Slavonią, słynącej jako „spichlerz Chorwacji”, a także w Srijemie, który częściowo znajduje się na terenie SR Jugosławii. W czasach, gdy chrześcijaństwo rozprzestrzeniło się między górnym działem rzeki Driny a górnym działem rzeki Vrbasa, podobnie jak w pozostałych częściach ówczesnej Panonii, także tutaj utworzono biskupstwo. Pierwsze wzmianki pochodzą roku 1088, a około 1250 r. biskup wraz z kapitułą przeniósł się do Djakova, prawdopodobnie z powodu konfliktu ze zwolennikami „Kościoła Bośniackiego” - patarenami lub bogomolcami.

Po zwycięstwie nad Turkami pod Wiedniem w 1683 uzyskuje również wolność Slavonija i większa część Srijemu, zreorganizowane zostają struktury kościelne w tym regionie. W r. 1773 papież Klemens XIV łączy diecezje bośniacką i srijemską w jedną „bośniacko-srijemską” z siedzibą w Djakovie. Tereny dawnej diecezji srijemskiej, powstałej w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, spustoszyli Hunowie i Awarowie. Biskupstwo to wygasa w r. 885 wraz ze śmiercią św. Metodego, by w r. 1231 na nowo zostać utworzone, a w 1773 połączone z djakovskim. Od 1963 r. nosi dzisiejszą nazwę i jest sufraganią metropolii zagrzebskiej. Jej najwybitniejszym biskupem był Josip Juraj Strossmayer, budowniczy monumentalnej katedry św. Piotra w Djakovie, wielki mecenas narodu chorwackiego i założyciel różnych instytucji kulturalnych. ARCHIDIECEZJA ZADARSKA

zarządza: mons. Ivan Prenda
adres: Zeleni trg 1, 23000 Zadar
powierzchnia 3 009 km kw.
mieszkańców: 164 965
katolików: 115 559
parafii: 117
księża diecezjalni/zakonni: 72/31
zakonnicy/zakonnice: 36/139

Archidiecezja, która dzisiaj bezpośrednio podlega Stolicy Apostolskiej, wspominana jest jako diecezja już w czasach Soboru w Salonikach w r. 530. W okresie najazdu Awarów miastu udaje się uniknąć zniszczeń, dzięki czemu może się ono rozwijać pod względem kościelnym, politycznym i etnicznym. Pierwszym biskupem zadarskim był św. Donat. W IX wieku zadarski bp Donat polecił wybudować monumentalny kościół Świętej Trójcy, którą potem od imienia pierwszego biskupa nazwano św. Donat. Diecezja zadarska do rangi archidiecezji i metropolii wyniesiona została w połowie XII wieku.

Papież Aleksander III w drodze do Wenecji, gdzie miał się spotkać z cesarzem Fryderykiem Barbarossą, zatrzymuje się 13 marca 1177 w Zadarze. Tutaj duchowni wraz z ludem przywitali go gromkimi brawami i pieśniami w „języku słowiańskim”.

W wyniku reorganizacji struktur Kościoła w Dalmacji (30 czerwca 1828) w okresie rządów austriackich, Zadar został zatwierdzony jako metropolia a do archidiecezji zadarskiej przyłączono sławną diecezję nińską. Po zawarciu pokoju w Rapallo 11 lutego 1920 r. Zadar wraz z czterema parafiami graniczącymi z nim od południa zostaje odłączony od Chorwacji i przyznany Włochom. Przestaje istnieć metropolia, pozostaje archidiecezja, która wraz z sufraganiami podlega Stolicy Apostolskiej. Taki stan trwa do końca II wojny światowej, a 1 marca 1948 Stolica Apostolska potwierdza status archidiecezji zadarskiej w jej starych granicach.

Miasto Zadar miało niegdyś trzydzieści kościołów. Część zabytków została zniszczona wskutek bombardowania w czasie II wojny światowej. W r. 1970 odrestaurowany został romański klasztor Panny Marii, w którym mieszkają siostry benedyktynki jeszcze od czasów narodowej dynastii chorwackiej (1091) i który stanowi drogocenne świadectwo chorwackiej kultury i tradycji wiary.

Od 1607 r. w Zadarze istnieje „Collegium Illiricum”. W mieście działają pisarze „głagoliccy” (1410-1820), a kościelne dokumenty na terenie archidiecezji pisane są głownie po chorwacku. Szczególne zasługi w pielęgnowaniu głagolicy mają klasztory franciszkańskie istniejące w Zadarze i okolicy od początku XIII wieku.

Katedra św. Stošije (Anastazji) zbudowana została na przełomie XII i XIII w. Znany jest także kościół Panny Marii, kościół franciszkański i dominikański oraz pozłacana srebrna trumna z ciałem św. Szymona. DIECEZJA DUBROWNICKA

zarządza: mons. Želimir Puljić
adres: Poljana M. Držić 2, 20000 Dubrovnik
powierzchnia: 1 368 km kw.
mieszkańcow: 86 642
katolików: 74 512
parafii: 61
księża diecezjalni/zakonni: 61/35
zakonnicy/zakonnice: 43/226
klerycy/seminarzyści: 4

Dzisiejsza diecezja jest kontynuacją diecezji starego Epidaurusu (Cavtatu) z pierwszego okresu Kościoła, kiedy to św. Paweł posłał Tytusa do Dalmacji. Gdy Awarowie w 639 r. zburzyli i spalili Epidaurus, biskup Ivan przeniósł się do nowo zbudowanego Dubrovnika. Początkowo diecezja była podporządkowana metropolii w Splicie, ale w r. 999 stała się archidiecezją i metropolią aż do r. 1828, kiedy na nowo została tylko diecezją, do której przyłączono część terenów diecezji stońskiej i korczulańskiej.

Kościół w Dubrovniku ma wielkie zasługi dla rozwoju szkolnictwa, wiedzy i sztuki. W okresie przejściowym między stylem romańskim a gotyckim wybudowano kościoły franciszkańskie i dominikańskie, natomiast kościół św. Błażeja (Vlaha) i kościół jezuicki reperezentują barok.