Piotr Legutko: Obserwując dramatyczne wydarzenia na Ukrainie, wracamy czasem myślami do chwil pięknych i wzniosłych związanych z tym krajem, choćby pielgrzymki Jana Pawła II.

Joaquin Navarro Valls: Doskonale pamiętam tamtą podróż, to było w czerwcu 2001 roku. Trudno zapomnieć atmosferę, jaka panowała wtedy w Kijowie, a zwłaszcza we Lwowie. I radość ojca świętego, który bardzo czekał na tę podróż. Ukraina to było jedno z jego osobistych marzeń, gdy planował kolejne pielgrzymki, stąd wzruszenie towarzyszące zwłaszcza spotkaniom z wiernymi.

Było też inne papieskie marzenie – Rosja.

Ukraina to było marzenie spełnione. Dwa niespełnione to właśnie Rosja i Chiny. Zgodnie ze wskazówkami papieża pojechałem zresztą i do Moskwy, nawet dwukrotnie, i do Pekinu, zabiegając o możliwość odwiedzenia obu krajów. Po moim powrocie ojciec święty bardzo dokładnie wypytywał o każdy szczegół rozmów, jakie tam prowadziłem. Z Moskwy przywoziłem oficjalne zaproszenia, najpierw od Gorbaczowa, potem od Jelcyna. Niestety, były to wyłącznie zaproszenia dla głowy państwa, na rozmowy polityczne w wąskim gronie, a papieżowi chodziło o spotkania ekumeniczne, z wiernymi. Na to z kolei w żaden sposób nie chcieli się zgodzić kolejni gospodarze Kremla. Z Pekinu nie nadeszło żadne zaproszenie, co więcej, gdy papież leciał do Korei Południowej, nie dostaliśmy zgody nawet na przelot nad niewielkim fragmentem terytorium Chin.