"Habemus papam", czyli jak w przeszłości wybierano papieży

Sięgamy do naszego archiwum i przybliżamy historię elekcji papieży. O tym jak wyglądało niegdyś konklawe z bp. Grzegorzem Rysiem, ówczesnym biskupem pomocniczym krakowskim, rozmawiał Jacek Dziedzina.

Na zdjęciu kardynał protodiakon Jean Louis Tauran tuż przed ogłoszeniem, że nowym papieżem został kard. Jorge Bergoglio, który przyjął imię Franciszek. Henryk Przondziono /Foto Gość

Jacek Dziedzina: Konklawe w sensie ścisłym to dość późny wynalazek. Jak w takim razie wybierano biskupa Rzymu w pierwszych wiekach chrześcijaństwa?

bp Grzegorz Ryś: – Do IV wieku papieża wybierał cały rzymski Kościół – zarówno duchowieństwo, jak i lud. Właściwie to kwestia nie tylko pierwszych czterech wieków, ale całego pierwszego tysiąclecia, że papieża wybierają wierni Rzymu, tyle tylko że w międzyczasie wprowadzano różne niuanse. Na przykład nie zawsze byli to wszyscy wierni, albo do wszystkich wiernych należał konsensus co do kandydata, a sam wybór był dokonywany przez duchowieństwo.

Organizowano jakieś tajne głosowanie?

– Nie, wybór dokonywał się przez aklamację. Zresztą tak samo wybierano biskupów w całym Kościele. Jeśli biskup umarł, osierocony Kościół zbierał się na modlitwie, wchodził człowiek, jak św. Ambroży do katedry w Mediolanie, i zapadała decyzja, że to on będzie następcą. I to był wybór powszechny. Leon Wielki (V w.) mówił, że ten, który wszystkim przewodzi, przez wszystkich musi być akceptowany. Stąd nawet jeśli od IV wieku w Rzymie wybór należał zasadniczo do duchownych, to pytano lud, czy zgadza się na wybranego. Bo jeśli biskup Rzymu ma przewodzić całemu Kościołowi, to cały Kościół powinien go przyjąć.

Kościół pierwszych wieków był bardziej demokratyczny niż dzisiejszy?

– Tu nie chodzi o demokrację, tylko o teologię urzędu biskupiego. Biskup jest wobec Kościoła obrazem Oblubieńca, którym jest Chrystus. Myślenie o urzędzie biskupim jest takie jak o małżeństwie. Biskup jest oblubieńcem, Kościół – oblubienicą, a ponieważ to jest małżeństwo, to musi być zgoda obu stron.