Urodzenie dziecka to poważy moment w życiu rodziny. Poprzedza je prawidłowy najczęściej przebieg ciąży, przedurodzeniowy i pourodzeniowy rozwój dziecka. Powinniśmy monitorować zdrowie kobiety przed ciążą, ciążę, poród, połóg, rozwój dziecka, analizować obecność i oddziaływanie potencjalnie niebezpiecznych czynników ryzyka, które mogą prawidłowy przebieg prokreacji zakłócić, być przyczyną niepłodności, poronień, wad rozwojowych, wcześniactwa, zgonów okołoporodowych. Jest to niedoceniana profilaktyka zdrowotna.

Medycyna skupia się obecnie raczej na wykrywaniu chorób i ich leczeniu, tam przekazywane są środki finansowe. Powodzenie prokreacji zależy też od innych, pozamedycznych czynników, przepisów prawa, warunków ekonomicznych, miejsca rodzicielstwa w systemie wartości, indywidualnych planów życiowych.

Obecna sytuacja demograficzna oznacza w niedalekiej przyszłości mniejszą liczebność roczników osób pracujących zawodowo, załamanie systemu emerytalnego, a w dalszej perspektywie wyludnianie Polski, z wszystkimi społecznymi, ekonomicznymi i politycznymi konsekwencjami. Na instytucjach, organizacjach i osobach zajmujących się finansowaniem, organizacją i bezpośrednim prowadzeniem opieki medycznej, dotyczącej prokreacji, ciąży obowiązek kompleksowych, ale skoordynowanych działań, ukierunkowanych na profilaktykę i promocję zdrowia. Leczenie jest droższe i mniej skutecznie, ale o tym nie pamiętamy, będąc pod ciśnieniem bieżących pilnych potrzeb.

Obecnie realizowane programy zdrowotne nie obejmują zdrowia prokreacyjnego w stopniu takim, jak na to zasługuje jego znaczenie dla kondycji zdrowotnej obecnego i przyszłego pokolenia. Zagadnienia te zniknęły też z najnowszej wersji Narodowego Programu Zdrowia. W całym teście tego programu nie ma słowa "poród". Owszem, finansowany jest program ukierunkowany na profilaktykę wtórną, wykrywanie wad wrodzonych przed urodzeniem dziecka. Nie zwraca się natomiast uwagi na pierwotną profilaktykę tych wad, programowanie zachowań prozdrowotnych. Bardzo ważne jest więc podjęcie wielokierunkowych, nawzajem się uzupełniających działań ujętych w programy zdrowotne o udowodnionej w badaniach naukowych i praktyce skuteczności, których celem byłoby zwiększenie szansy na prawidłowy przebieg procesów prokreacji oraz na zdrowy rozwój przyszłych pokoleń.

Profilaktyka najważniejsza

Duże zróżnicowanie geograficzne częstości niepowodzeń prokreacji w Polsce świadczy o tym, że istnieją możliwości poprawy stanu zdrowia matek i rodzących się dzieci. Konieczne jest więc zwrócenie uwagi na prewencję, na pierwotną profilaktykę – są to metody skuteczne, a nie wymagające dużych nakładów finansowych. Stąd propozycja do prawie natychmiastowej realizacji – w całości lub niektórych zadań wybranych z listy i przedstawionych poniżej. Konieczna jest zmiana postaw wobec płodności i rodzicielstwa, poprawa ekonomicznych postaw funkcjonowania rodzin, zmniejszenie częstości zaburzeń prokreacji, pomoc w wychowywaniu dzieci to niezbędne warunki przezwyciężenia kryzysu demograficznego w Polsce.

            Cele ogólne

• Poprawa stanu zdrowia kobiet, zwłaszcza matek i ich dzieci,
• Poprzez poprawę możliwości realizacji indywidualnych planów prokreacyjnych i zmianę postaw wobec rodzicielstwa.
• Zmniejszenie częstości niepowodzeń prokreacji, zwiększenie dzietności kobiet oraz zmniejszenie stopnia kryzysu demograficznego w Polsce.

Aby osiągnąć powyższe cele, należy wprowadzać w życie poniższe zadania:

1. Promocja wśród młodzieży zachowań sprzyjających zdrowiu

Pożyteczne skutki zdrowotne obejmują:

• mniejszą częstość zaburzeń emocjonalnych,
• nieplanowanych ciąż,
• zakażeń narządów płciowych,
• niepłodności, a w odleglejszej perspektywie
• mniejszą częstość raka szyjki macicy.

Oddziaływanie wychowawcze powinno zmierzać w kierunku opóźnienia inicjacji seksualnej, zwiększenia rangi rodziny, rodzicielstwa, szacunku dla życia, dla ciała.

2. Upowszechnienie zdrowego stylu życia i odpowiedzialności za własne zdrowie

Uporządkowane współżycie seksualne, życie bez papierosów, alkoholu, narkotyków, odpowiednie, zdrowe odżywianie, wypoczynek, aktywne spędzanie wolnego czasu to zmniejszone ryzyko niepłodności, zwiększa szansę na prawidłowy przebieg ciąży i rozwój dziecka. Wczesne rozpoznawanie i leczenie chorób, zwłaszcza zakażeń oraz schorzeń ogólnoustrojowych to zmniejszone ryzyko niepłodności, zwiększa szansę na prawidłowy przebieg ciąży i rozwój dziecka

3. Upowszechnienie modelu NaProTechnology, którego zasadą jest rozpoznawanie i leczenie zaburzeń prokreacji bez stosowania metod i środków niszczących naturalne jej mechanizmy.

Wykorzystując współczesną wiedzę i technologię w zakresie endokrynologii, chirurgii ginekologicznej, opierając się na cyklu miesiączkowym kobiety lekarz może w sposób skuteczny pomóc tym, którzy nie akceptują metod „sztucznego rozrodu” w przezwyciężeniu problemu niepłodności, diagnostyce i leczeniu niektórych chorób ginekologicznych i powikłań ciąży.

4. Przygotowanie i realizacja programu upowszechniania metod rozpoznawania płodności.

Znajomość objawów i oznak płodności to jeden z celów przygotowania młodych ludzi do życia w rodzinie. Wykorzystanie tej wiedzy może ułatwić wczesne rozpoznanie schorzeń ginekologicznych, zapłodnienie lub z ważnych powodów odłożenie zapłodnienia na później. Pomoże więc skutecznie realizować plany prokreacyjne dostosowując je do okoliczności życiowych, stanu zdrowia, uczy szacunku dla ciała, dla jego możliwości przekazywania życia, nie pociąga za sobą negatywnych następstw zdrowotnych.

5. Opracowanie i wdrożenie poradnictwa przedkoncepcyjnego

Udowodniono, że opieka medyczna podczas ciąży korzystnie wpływa na jej przebieg, pozwala uniknąć wielu powikłań, poprawić szanse na urodzenie zdrowego dziecka. Obecnie wiadomo, że objęcie kobiety opieką przed zapłodnieniem również jest korzystne dla udanej prokreacji. Wykonanie niezbędnych badań, modyfikacja przyjmowanych leków, zaprzestanie palenia, normalizacja wagi ciała, eliminacja szkodliwych czynników środowiskowych, zalecenie przyjmowania kwasu foliowego to podstawowe elementy opieki prekoncepcyjnej.

6. Zmniejszenie częstości poronień i wad rozwojowych

Profilaktyka poronień i wad rozwojowych polega na stosowaniu przed zapłodnieniem i we wczesnym okresie ciąży zdrowej diety wzbogaconej kwasem foliowym, unikaniu używek i narażeń na szkodliwe czynniki fizyczne, chemiczne i biologiczne w środowisku domowym i miejscu pracy. Korzystne efekty przyniesie stosowanie szczepień przed ciążą, badań przesiewowych pod kątem chorób metabolicznych i niektórych zakażeń.

7. Przygotowanie i upowszechnienie przygotowania do rodzicielstwa według zmodyfikowanego programu „Szkoły Rodzenia” uwzględniającego wszechstronne przygotowanie rodziny do nowej sytuacji i dialog z dzieckiem przed urodzeniem.

Zróżnicowane programowo, przystosowane do miejscowych potrzeb a przede wszystkim powszechnie dostępne, bezpłatne Szkoły Rodzenia spowodują zmniejszenie częstości powikłań ciąży, zwłaszcza wcześniactwa, powikłań porodu, cięć cesarskich, przemocy wobec dziecka i zaniedbania, trudności w funkcjonowaniu powiększonej rodziny, zmniejszenia częstości zgonów dzieci przed i po urodzeniu.

8. Zmniejszenie częstości wcześniactwa

Małej urodzeniowej masie ciała noworodków można zapobiec poprzez modyfikację stylu życia, prawidłową opiekę medyczną podczas ciąży, unikanie zakażeń i ich wczesne wykrywanie i leczenie. W krajach zachodnich doszło w ostatnich latach do zwiększenia częstości wcześniactwa w skutek upowszechnienia metod sztucznego rozrodu i późniejszego wieku matki rodzącej dziecko (Francja o 25%, USA o 20%, Wielka Brytania o 30%). Istnieją możliwości minimalizacji skutków wcześniactwa dla zdrowia i prawidłowego rozwoju dziecka w przyszłości

9. Zmniejszenie częstości zgonów i zachorowań okołoporodowych

Przygotowanie do ciąży, monitorowanie przebiegu ciąży i porodu, odpowiedni styl życia kobiety, stosowanie się do zaleceń lekarskich mogą zmniejszyć częstość zarówno zachorowań jak i zgonów okołoporodowych a więc urodzeń martwych dzieci i śmierci noworodków. Należy przygotować i wdrożyć standardy postępowania podczas patologicznej ciąży i powikłanego porodu

10. Upowszechnienie zasad prawidłowego postępowania po stracie dziecka
Odpowiednie podejście do rodziców, pomoc w przeżyciu żałoby oraz postępowania z ciałem dziecka po poronieniu lub zgonie okołoporodowym. Zastrzeżenia budzi nadal jakość opieki medycznej nad kobietą rodzącą martwe dziecko lub roniącą. Brakuje często atmosfery wsparcia psychicznego, wychodzenia naprzeciw oczekiwaniom rodziców dotyczących warunków w jakich odbywa się poronienie, są trudności w uzyskaniu dokumentów umożliwiających pogrzebanie ciała dziecka. Trudne doświadczenia powodują czasem odejście od realizacji planów prokreacyjnych, są źródłem przykrych wspomnień. Prawidłowe postępowanie w tych przypadkach sprzyja realizacji wcześniejszych planów prokreacyjnych

11. Przygotowanie i wdrożenie modelu porodu domowego w szpitalu

Pośrednią pomiędzy porodem w szpitalu a porodem w domu formą porodu stosowaną w wielu krajach jest poród w szpitalu pod opieką położnej, przy ograniczonym stosowaniu procedur medycznych, zwłaszcza inwazyjnych, w warunkach zbliżonych do domowych. W Szpitalu im. Św. Rodziny w Warszawie takie warunki zostaną stworzone w Szpitalnym Domu Narodzin.

12. Zwiększenie płodności kobiet i zmniejszenie częstości powikłań okołoporodowych poprzez ograniczanie częstości nieuzasadnionego wykonywania cięcia cesarskiego

U dzieci urodzonych w ten sposób częściej występują zaburzenia oddychania a nadmierna częstość wykonywania cięć cesarskich niekoniecznie służy zdrowiu dziecka, u kobiet po cięciach cesarskich częściej występują trudności z zajściem w ciążę, ciężkie powikłania podczas następnych ciąż i porodów. Wykonanie cięcia cesarskiego może też spowodować zmniejszenie planowanej przedtem liczby dzieci. Plaga cięć cesarskich zwiększa więc rozmiary kryzysu demograficznego.

13. Zmniejszenie częstości ciężkich zachorowań i zgonów matek związanych z ciążą, porodem i połogiem

Macierzyństwo powinno być bezpieczne. Ciężkim powikłaniom ciąży i porodu oraz zgonom matek można zapobiec poprzez wdrożenie standardów postępowania położniczego, lepsze wyszkolenie personelu, prawidłowa organizację opieki medycznej oraz systematyczną i przyczynowa analizę zgonów matek

14. Upowszechnienie inicjatywy „Szpital Przyjazny Dziecku” poprzez włączenie wszystkich szpitali do programu promocji karmienia piersią

Naturalne karmienie dziecka sprzyja jego prawidłowemu rozwojowi, zmniejsza częstość chorób, poprawia stan zdrowia matki po porodzie. Należy podjąć działania, by wszystkie szpitale w Polsce uzyskały ten tytuł jako warunek akredytacji.

15. Przygotowanie i realizacja programu kształcenia rodziców po porodzie w celu ułatwienia im radzenia sobie w trudnościach dotyczących matki, dziecka i rodziny

Pierwsze tygodnie po porodzie są dla niektórych rodzin bardzo trudne. Problemy należy identyfikować wcześnie, najlepiej jeszcze podczas ciąży lub zaraz po porodzie. Konieczne jest zorganizowanie pomocy medycznej i psychologicznej dla rodzin powiększających się po narodzinach dziecka. Mogą to być warsztaty lub poradnictwo indywidualne dostosowane do zgłaszanych problemów.