Był wczesny poranek 7 września 1303 roku, gdy papieską siedzibę w Anagni na wschód od Rzymu otoczyła duża grupa zbrojnych. „Niech żyje król Francji i Colonna!” – krzyczeli nieproszeni goście. Sciarra Colonna był członkiem potężnej włoskiej rodziny Colonnów i zawziętym wrogiem papieża Bonifacego VIII. To on, wraz z wysłannikiem króla Francji Wilhelmem Nogaretem, zwerbował najemników i napadł na następcę św. Piotra. Napastnicy śpieszyli się, bo następnego dnia papież miał ogłosić bullę z ekskomuniką na króla Francji Filipa IV Pięknego. Zanim przypuścili szturm, zażądali rezygnacji Bonifacego VIII z urzędu papieża. Ten odmówił. „Mój koniec jest bliski, przynajmniej ja umrę jak Papież” – miał powiedzieć. Ubrany w papieskie szaty, z krzyżem w ręce, oczekiwał dalszych wydarzeń. Dworzanie papiescy uciekli, pozostali przy papieżu tylko najwierniejsi, wśród nich kardynał Ostii, Niccolo Boccasini.

Zniewaga
Gdy najemnicy wpadli do sali, w której przebywał Bonifacy VIII, Sciarra Colonna podszedł do papieża z mieczem w dłoni i uderzył go w twarz. Być może chciał go zabić, ale podobno powstrzymał go Nogaret. Dworzanin króla Filipa planował przewieźć Bonifacego do Francji. Król chciał tam zwołać sobór, na którym zastraszeni przez niego biskupi mieli papieża osądzić i pozbawić urzędu. Byłoby to, oczywiście, zupełnie bezprawne, ale francuski władca nie dbał o takie rzeczy. Zbrojni rabusie pojmali więc namiestnika św. Piotra i poniewierali nim bezlitośnie, nie bacząc ani na jego godność, ani nawet na to, że miał już 84 lata. Napastnicy nie bardzo wiedzieli jednak, co robić dalej. Bali się, że w drodze do Francji ktoś zechce odbić więźnia. Nie mogąc się zdecydować, przez dwa dni siedzieli w pałacu papieskim, przy okazji rabując co popadło. W tym czasie narastało oburzenie wśród mieszkańców Anagni. Wielu mieszczanom zrobiło się wstyd, że dopuścili do pojmania papieża, który w dodatku był ich rodakiem, bo Anagni było rodzinnym miastem Bonifacego VIII. Na trzeci dzień mieszczanie zaatakowali najemników francuskiego króla i uwolnili papieża. W asyście zbrojnego orszaku poprowadzili go do Rzymu. Papież jednak był w bardzo złym stanie. Wydarzenia w Anagni nadszarpnęły mocno jego siły. Miesiąc po zbójeckim napadzie dostał silnej gorączki i 12 października, po złożeniu wyznania wiary, zmarł.

Nowy papież
10 dni później zebrani w Rzymie kardynałowie wybrali kolejnego papieża. Był nim kardynał Ostii, 63-letni Niccolo Boccasini – ten sam, który dzielnie wytrwał przy Bonifacym w czasie zamachu w Anagni. Ponieważ przez kilka lat był „prawą ręką” poprzedniego papieża, wydawało się, że teraz ostro rozprawi się z tymi, którzy podnieśli na Bonifacego rękę. Benedykt XI (bo takie imię przyjął) okazał się jednak człowiekiem skłonnym do pojednania. Krótko po wyborze zdjął z dwóch kardynałów z rodu Colonnów ekskomunikę, nałożoną na nich przez poprzednika. I choć nie zwrócił im kardynalskiej godności ani odebranych majątków, jego łaskawość oburzyła z kolei ludzi oczekujących raczej jeszcze cięższej kary na kardynałach i innych ludziach zamieszanych w zamach w Anagni. Doszło do tak wielkich awantur, że papież – nie mogąc ich znieść – wyniósł się z Rzymu do odległej o 135 km na północ Perugii. Tam było nieco spokojniej, ale przenosiny nie zlikwidowały największego kłopotu, jaki sprawiał król Francji. Choć papież Bonifacy już nie żył, Filip IV wciąż chciał się na nim zemścić. W tym celu rozpuszczał plotki o tym, że papież po zajściach w Anagni postradał zmysły i umarł w niegodny sposób. Wciąż też domagał się zwołania soboru, który – według jego planów – miał pośmiertnie potępić Bonifacego.

Ustępstwa
Benedykt XI nie mógł i nie chciał się zgodzić na zniewagę swojego poprzednika na tronie piotrowym. Uznał, że król Francji jest ekskomunikowany i nie powiadomił go oficjalnie o swoim wyborze. W związku z tym Filip IV zmiękł i przysłał posłów z prośbą o zdjęcie ekskomuniki. Papież wielkodusznie uwolnił króla od wszelkich zarzutów. Odwołał też wszystkie kary nałożone przez poprzednika na Francuzów. Przebaczenie uzyskali nawet napastnicy z Anagni z wyjątkiem przywódcy Wilhelma Nogareta. Papież wycofał się też z zakazu nakładania przez króla podatków na duchowieństwo swojego kraju bez zgody Rzymu. To uspokoiło Filipa IV, który przestał grozić zwołaniem soboru. Teraz papież oskarżył Nogareta i jego włoskich pomocników zamieszanych w zamach w Anagni o świętokradztwo. Nakazał im przybyć pod groźbą ekskomuniki do Rzymu przed 29 czerwca. Zanim to jednak nastąpiło, papież ciężko zachorował na dyzenterię. Zmarł w Perugii 7 lipca 1304 roku, niespełna rok po swoim wyborze. Został pochowany w kościele św. Dominika. Przy jego grobie zaczęły zdarzać się cudowne uzdrowienia. W 1736 roku został ogłoszony błogosławionym.

Marcin V
Benedykt XI (1303-1304)
Niccolo Boccasini, w odróżnieniu od większości średniowiecznych papieży, nie był szlachetnie urodzony. Jego ojciec był notariuszem, a matka praczką. Miał zaledwie 14 lat, gdy zgłosił się do zakonu dominikanów. Ponieważ okazał się bardzo zdolny, szybko został wykładowcą teologii. Pisał też komentarze do ksiąg biblijnych. W 1296 roku został generałem zakonu dominikanów.

Stanowczo opowiadał się za prawowitością wyboru Bonifacego VIII na papieża, z czym nie zgadzali się kardynałowie z rodu Colonnów, wspierani przez francuskiego króla. Papież Bonifacy, wdzięczny za wierność, mianował go w 1298 roku kardynałem. Niccolo Boccasini nieraz służył papieżowi w misjach dyplomatycznych, a swojej wierności dowiódł w czasie zamachu w Anagni, gdy nie odstąpił papieża w krytycznej chwili.

Jako papież okazał się człowiekiem łagodnym i dążącym do pokoju. Zmarł w opinii świętości. Był ostatnim papieżem „rzymskim” przed „niewolą awiniońską”. Jego następcy przez wiele lat pozostawali w Awinionie pod wpływem francuskich władców.