W ramach trzydniowej pielgrzymki Ojciec Święty spotka się na wspólnej modlitwie z mieszkańcami Wiednia, z pracownikami socjalnymi i wolontariuszami, a także złoży krótką wizytę w opactwie cystersów w Heiligenkreuz.

Zgodnie ze swoim życzeniem Benedykt XVI przybędzie przede wszystkim jako "pielgrzym wśród pielgrzymów". W ten sposób "włączy się duchowo w rzesze pielgrzymów, od 850 lat zdążających do Mariazell, które zawsze było miejscem spotkania różnych narodów i kultur i tym samym ma znaczenie dla integracji europejskiej".

Jednocześnie Benedykt XVI będzie oficjalnym gościem państwa austriackiego. Wraz z biskupami 7 września na podwiedeńskim lotnisku Schwechat powita papieża prezydent Austrii Heinz Fischer. Po południu tego samego dnia papież spotka się z prezydentem w jego rezydencji na wiedeńskim Hofburgu, a po tym spotkaniu - z korpusem dyplomatycznym akredytowanym w Wiedniu. Ze względu na fakt, że Wiedeń jest siedzibą wielu organizacji międzynarodowych, obserwatorzy oczekują, że w przemówieniu do dyplomatów papież poruszy problematykę europejską i pokojową.

Podróż apostolska Benedykta XVI do Austrii przebiegać będzie pod hasłem "Patrzeć na Chrystusa". "Jezus Chrystus stanowi sens i fundament wiary chrześcijańskiej" - wyjaśnił KAI znaczenie hasła pielgrzymki Egon Kapellari biskup Grazu, na terenie której to diecezji znajduje się Mariazell.

Według bp. Kapellariego, również na słynącą łaskami cudowną figurkę Matki Bożej z Mariazell należy spojrzeć przez pryzmat hasła pielgrzymki. Rzeźba przedstawia Maryję, która na jednej ręce trzyma Jezusa, a drugą wskazuje na Niego. - Od stuleci wskazuje Ona milionom pielgrzymów na Chrystusa i to jest przesłanie z Mariazell - powiedział biskup Grazu. Dodał, że "patrzeć na Chrystusa" oznacza również patrzeć na ludzi, "ze wszystkimi ich wzlotami i upadkami" i wyraził nadzieję, że to hasło Ojciec Święty rozwinie podczas swojej pielgrzymki.

Będzie to pierwsza wizyta Benedykta XVI w Austrii, jedyna w tym roku w kraju europejskim. Jego poprzednik, Jan Paweł II, przebywał w Austrii trzykrotnie: 10-13 września 1983 r. odwiedził Wiedeń i Mariazell; 23-27 czerwca 1988 r., ponownie Wiedeń oraz Eisenstadt, Mauthausen, Salzburg, Lorch, Gurk i Innsbruck. W 1998 r. w dniach 19-21 czerwca pod hasłem: "Przybądź, Duchu Stworzycielu" odwiedził Wiedeń, Salzburg i St. Pölten.

Kościół posoborowy i otwarty
Konsekwencją Soboru Watykańskiego II była wielka odnowa Kościoła, zwłaszcza gdy chodzi o liturgię oraz nowe formy duszpasterstwa. W Austrii przyszło to w sposób niemal naturalny, bowiem już na długo przed Soborem różne grupy w Kościele Austrii starały się wprowadzać inicjatywy, będące później tematem obrad ojców Soboru.

Bardzo wcześnie zaczęły m.in., działać ruch liturgiczny i ruch biblijny, już podczas Katholikentagu w 1933 r. odprawiono pierwszą Mszę św., podczas której modlitwy śpiewano. Na podstawową działalność Kościoła katolickiego składa się liturgia i nabożeństwa, apostolat i "caritas".

Te służby sprawują księża diecezjalni i zakonni, bracia i siostry zakonne oraz świeccy - zatrudnieni na etacie i wolontariusze. Zakony męskie skupione są w konferencji przełożonych, a żeńskie - w stowarzyszeniu zakonów żeńskich.

Poza duszpasterstwem Kościół katolicki w Austrii prowadzi szeroką działalność oświatową i wychowawczą (szkoły katolickie, nauczanie pozaszkolne dzieci i młodzieży, kształcenie dorosłych), ma szpitale zakonne i hospicja, prowadzi też szeroką działalność charytatywną. Z wielką dynamiką działają w obszarach kataklizmów: jako pierwsza, austriacka Caritas pospieszyła z pomocą na wiadomość o tsunami w Azji Południowo-Wschodniej. Obecnie, po trzęsieniu ziemi w Peru, na miejscu katastrofy obok Caritas pracuje też austriacka młodzież salezjańska.

Aktywni świeccy
Działają w radach parafialnych, w różnych gremiach diecezjalnych, w Akcji Katolickiej i Radzie Katolików Świeckich oraz w wielu ruchach apostolskich katolików świeckich - ogółem w ponad 50 organizacjach. Niektóre z nich, takie jak "Canisiuswerk", kształtujący powołania kapłańskie, Caritas Socialis, Instytut Duszpasterski, czy Apostolat Liturgiczny, powstały w okresie międzywojennym.

Obok nich aktywnych jest szereg innych organizacji, ruchów odnowy, charytatywnych i apostolskich. Zaangażowanie świeckich oraz ich współodpowiedzialność za Kościół, któremu brakuje kapłanów, są w Austrii szczególnie cenne. W ten sposób utrwala się pozytywny związek wiernych z Kościołem, silne zaangażowanie, które nieraz w historii przybierało nawet formę wrogości wobec groźby zobojętnienia na jego sprawy. Kościół misyjny
Wiele organizacji katolickich, zwłaszcza austriacka Caritas, angażowało się w pomoc krajom "za żelazną kurtyną", poprzez organizację pomocy humanitarnej również dla Polski. W czasach "Solidarności" w podwiedeńskim Traiskirchen znaleźli schronienie i opiekę polscy uchodźcy polityczni. Przez 50 lat działał Instytut "Janineum", umożliwiający studyjne pobyty w Austrii ludziom kultury i nauki, głównie z Polski, a potem z innych krajów bloku wschodniego. Stypendystami "Janineum" było blisko pięć tys. osób.

Wśród różnorodnych inicjatyw katolików austriackich należy wymienić choćby takie, które przyjęły się również w Polsce, m.in. akcja biura misyjnego MIVA, zbierająca fundusze na zakup środków lokomocji dla misjonarzy, czy Betlejemskie Światło Pokoju.

Ważne miejsce w życiu społecznym zajmuje "Aktion Leben" (Akcja Życie). Ta istniejąca od 50 lat inicjatywa świeckich katolików zajmuje się opieką nad kobietami w trudnych sytuacjach życiowych, prowadzi praktyczne poradnictwo dla ciężarnych kobiet, a gdy te urodzą dzieci, stara się zapewnić im mieszkanie oraz utrzymanie. Akcja często zabiera głos w ważnych sprawach dotyczących życia ludzkiego. Gertraude Steindl, wieloletnia sekretarz generalna tej fundacji, za tę działalność została niedawno odznaczone najwyższym odznaczeniem papieskim dla kobiet - Orderem św. Sylwestra.

Zjawiskiem "typowo austriackim" jest ogromne zaangażowanie w życie wspólnoty - lokalnej, parafialnej, środowiskowej, zwłaszcza w działalność charytatywną. Na zasadzie wolontariatu udziela się prawie połowa wszystkich Austriaków powyżej 15. roku życia. Są zorganizowani w Czerwonym Krzyżu, w Caritas, a od niedawna w nowym ruchu hospicyjnym i opiece paliatywnej. - To właśnie ci, pracujący honorowo, zostali zaproszeni przez kard. Schönborna i socjaldemokratę prezydenta Heinza Fischera na spotkanie z papieżem w wiedeńskim Konzerthaus.

- Odzwierciedla to cudowne oblicze tych "honorowych obowiązków" - zauważa Gabriele Neuwirth, przewodnicząca Stowarzyszenia Katolickich Publicystów Austrii. - Na pierwsze tego rodzaju spotkanie z papieżem pójdą bowiem ludzie, którzy są gotowi do pomocy, bez względu na pochodzenie, religię, czy światopogląd. Jako przykład wymienia akcję "72 godziny bez kompromisu". Każdego roku skupia ona 5 tys. młodych ludzi, nie tylko katolików, którzy przez trzy dni pracują w 350 miejscach jako wolontariusze. Tę największą akcję socjalną prowadzi młodzież z Caritas wraz z popularną rozgłośnią muzyczną Ö3. Katolickie media
Media katolickie w Austrii odgrywają znaczącą rolę ewangelizacyjną, choć ich nakłady nieustannie spadają, podobnie jak liczba katolików - zauważa Gabriele Neuwirth. Każda spośród dziewięciu diecezji ma swój tygodnik katolicki: gazeta diecezjalna w Klagenfurcie wychodzi również w wersji słoweńskiej pod tytułem "Nedelja". Ze względu na trudności finansowe pięć diecezji ma wspólną część "ogólnokościelną" w swoich gazetach.

W tym roku 60-lecie obchodzi katolicka agencja prasowa "Kathpress", którą od 1981 r. kieruje prof. Erich Leitenberger. Agencja dostarcza informacje z życia Kościoła dla prasy, radia i telewizji, a także dla wielu firm, organizacji i osób prywatnych. Jest medium powszechnie cenionym za wysoki profesjonalizm i niezależność informacji.

W Austrii działają też rozgłośnie katolickie: w Wiedniu Radio Stephansdom oraz Radio Maria należące do Światowej Rodziny Radia Maryja (World Family of Radio Maria). Kieruje nim benedyktyn o. Clemens M. Reischl. Rozgłośnia działa jako instytucja niezależna w ramach Kościoła katolickiego, nie będąc jednak jego własnością. Jest finansowana wyłącznie z dobrowolnych składek słuchaczy. Katolickie programy są także regularnie nadawane przez państwową telewizję oraz radio ORF.

Szkolnictwo katolickie
W Austrii utrzymuje się do dziś stara tradycja nauczania i wychowania przez klasztory; gimnazja prowadzą m.in. cystersi, franciszkanie, jezuici, urszulanki, salezjanie. Ogółem w Austrii są 334 prywatne szkoły katolickie, do których uczęszcza 69 tys. uczniów (5,7 proc. wszystkich uczniów w kraju). Znaczny jest także udział zakonów w kształceniu kapłanów. Wymienić tu należy choćby Wyższą Szkołę Filozoficzno-Teologiczną cystersów w Heiligenkreuz.

Jezuici kierują wydziałem teologicznym na uniwersytecie w Innsbrucku, a benedyktyni w Salzburgu. Wydziały teologiczne istnieją także na uniwersytetach w Wiedniu i Grazu, w Linzu - prywatny uniwersytet teologii katolickiej, a w St. Pölten Wyższa Szkoła Filozoficzno-Teologiczna. W Archidiecezji Salzburg działa centrum kształcenia kobiet-teologów. Specjalne uczelnie - Akademie Pedagogiki Religii - w 6 ośrodkach w głównych miastach Austrii kształcą nauczycieli religii dla szkół państwowych - podstawowych i średnich. Ekumenizm w środku Europy
Od 1958 r. działa w Austrii Ekumeniczna Rada Kościołów (ÖRKÖ). Od 1994 r. jej członkiem jest również Kościół katolicki, który wcześniej - od 1970 r. - miał status obserwatora. Obecnie jest w niej 14 Kościołów i wspólnot członkowskich, a ponadto - jako obserwatorzy - szereg Kościołów i organizacji kościelnych. Osobowość prawną ma 10 Kościołów i wspólnot wyznaniowych. Według ostatnich danych, w liczącej 8,2 mln mieszkańców Austrii, największym wyznaniem są katolicy (ok. 70 proc), kolejną grupą są niewierzący i ateiści - 12 proc.; protestanci stanowią 5,5 proc. ludności, muzułmanie 4,2 proc., wyznawcy innych religii 4,7 proc.

Współpraca ekumeniczna układa się dobrze. Kościoły członkowskie podejmują szereg wspólnych inicjatyw w ważnych sprawach społecznych dotyczących kraju, np. w sprawie zmian w konstytucji, czy w bardzo szeroko dyskutowanej obecnie kwestii badań na komórkach macierzystych. W 2005 r. opublikowano poprzedzony szerokimi konsultacjami ważny dla społeczności chrześcijańskiej w Austrii dokument o sytuacji społecznej w kraju.

Niewątpliwie jednym z sukcesów Rady było goszczenie w 1997 r. w Grazu 2. Europejskiego Zgromadzenia Ekumenicznego, największego europejskiego forum Kościołów obradującego pod hasłem "Pojednanie - dar Boży i źródło nowego życia". Wzięło w nim udział ponad 10 tys. osób z ponad 160 Kościołów w 40 krajach.

Szczególne miejsce w życiu ekumenicznym Austrii zajmuje fundacja "Pro Oriente". Założył ją w 1964 r. kard. Franz König w celu rozwijania stosunków ekumenicznych między Kościołem katolickim a Kościołami tradycji wschodniej. Dzięki licznym kontaktom, konsultacjom i inicjatywom fundacji udało się pozyskać zaufanie Kościołów wschodnich i przygotować drogę dla spotkań i umów na płaszczyźnie oficjalnej.

Jedną z zalet pracy "Pro Oriente" jest nieoficjalny charakter jej inicjatyw, co otwiera możliwość swobodnych rozmów niezależnie od oficjalnych stanowisk Kościołów. Często bywa więc, że owoce pracy "Pro Oriente" stają się podstawą dialogu na płaszczyźnie oficjalnej.

"Pro Oriente" zajmuje się też dialogiem międzyreligijnym. Ogranicza się jednak do krajów, w których istnieją Kościoły chrześcijańskie, np. w społeczeństwach o przewadze muzułmanów, m. in. w Syrii, Libanie, Iraku, czy Jordanii. Bardzo angażuje się też w pomoc chrześcijanom na Bliskim Wschodzie. Austria katolicka?
Bywały czasy, gdy katolicy stanowili 90 proc. społeczeństwa Austrii, dziś jest ich 72,7 proc. Ciągle niepokoi występowanie z Kościoła. Ma na to wpływ niewątpliwie postępująca laicyzacja, ale katolicy reagują w ten sposób także na zjawiska w Kościele, których nie chcą akceptować. Charakterystyczną cechą austriackich katolików jest wiara oparta na własnej decyzji, a nie wiara "z tradycji".

Niezadowolenie płatników podatku kościelnego budzą też skandale wstrząsające co pewien czas życiem kościelnym. Liczba katolików dwukrotnie malała w sposób drastyczny po dwóch głośnych skandalach, jakie były doświadczeniem Kościoła w Austrii: w 1995 r., gdy ujawniono, że ówczesny arcybiskup Wiednia, kard. Hans Hermann Groer, 20 lat wcześniej prawdopodobnie wykorzystywał seksualnie kleryka, z Kościoła wystąpiło ponad 20 tys. osób. W 2004 r. po ujawnieniu skandalu w seminarium duchownym w St. Pölten, które doprowadziło do odwołania przez Watykan bp. Kurta Krenna, z Kościoła wystąpiło najwięcej, bo 50 tys. katolików. Ogółem w latach 1993-2003 liczba katolików zmniejszyła się o 7,4 proc., a tylko w latach 1995-2004 z Kościoła wystąpiło ogółem 392 946 wiernych. Spośród wszystkich katolików, którzy wystąpili z Kościoła w 2005 r., prawie 99 proc. stanowią wiedeńczycy.

Ale zarówno kard. Schönborn, jak i inni członkowie episkopatu Austrii mają nadzieję, że ten niekorzystny proces został zahamowany. W 2005 r. odnotowano najmniej wystąpień z Kościoła, bo tylko 14 tys. osób ( o 7876 mniej niż w 2004), a jednocześnie zwiększyła się liczba osób powracających na łono Kościoła - w Wiedniu 1300. W 2006 r. liczba wystąpień była mniejsza o kolejnych 7 tysięcy.

Prof. Paul Zulehner, znany socjolog religii z Uniwersytetu Wiedeńskiego, tłumaczy to mianem "respirytualizacji", coraz większej potrzeby duchowości i wspólnoty religijnej. Kościół bardzo stara się o to, aby religię i jej praktykowanie uczynić atrakcyjnymi. Coraz więcej osób skupiają ruchy i organizacje katolickie, coraz więcej osób wyrusza na piesze pielgrzymki.

Innym problemem jest gwałtownie wzrastająca liczba muzułmanów. W latach 1961-2001 ich liczba zwiększyła się dziesięciokrotnie i wyniosła 338 988 osób. Kiedy w grudniu 2004 r. w wiedeńskim ratuszu wspólnota muzułmańska w Austrii obchodziła swoje 25-lecie, informowano, że 40 tys. muzułmańskich dzieci uczęszcza do 2700 szkół, w szkolnictwie pracuje 325 muzułmańskich nauczycieli. Wspólnota ma swoją akademię pedagogiczną. W przyjaznej dla cudzoziemców Austrii muzułmanie jednak nie starają się integrować.

Arcybiskup Wiednia z uznaniem mówi o pracy duszpasterskiej księży z Polski. W parafiach archidiecezji wiedeńskiej pracuje ich 180, a więc 10 proc. wszystkich księży wiedeńskich. - Nie mogę sobie wyobrazić, jak wyglądałaby nasza archidiecezja bez polskich księży - przyznał kard. Schönborn. Jednocześnie wyraził nadzieję, że spośród wielu młodych polskich katolików mieszkających w Wiedniu znajdzie się być może ktoś, kto poczuje w sobie powołanie zakonne, a może nawet kapłańskie. - Jeszcze są u nas wolne miejsca, nie grozi bezrobocie - mówi przewodniczący Konferencji Biskupów Austriackich.