Ojciec Święty spędził w Mediolanie 11 godzin, spotykając się w tym czasie rodzinami uchodźców i imigrantów, kapłanami i osobami konsekrowanymi, więźniami, dziećmi oczekującymi na przyjęcie sakramentu bierzmowania. Kilkakrotnie odpowiadał na skierowane do niego pytania. Odprawił też Mszę św. w Monzie z udziałem miliona wiernych.

Jestem tu jako ksiądz

Swa wizytę w stolicy Lombardii papież rozpoczął od peryferyjnej dzielnicy Forlanini. Najpierw odwiedził dwie rodziny w ich mieszkaniach, w tym jedną muzułmańską.

- Jestem tu pośród was jako kapłan, wkraczam do Mediolanu jako ksiądz - powiedział Franciszek podczas spotkania z mieszkańcami osiedla Białe Domy. Podkreślił, że Kościół nie zostaje w centrum, aby czekać, ale wychodzi na spotkanie wszystkich, na obrzeża, wychodzi także na spotkanie niechrześcijan, również osób niewierzących, „i niesie wszystkim Jezusa, który jest miłością Boga, który stał się ciałem, który nadaje sens naszemu życiu i zbawia je od zła”.

Podziękował też za otrzymane tu dary: ręcznie zrobioną stułę, przypominającą, że „chrześcijański kapłan jest wybierany spośród ludu i aby służyć ludowi”, oraz odnowiony obraz Matki Bożej. Odnosząc się do jego renowacji papież podkreślił, że Kościół zawsze potrzebuje „renowacji”, bo składa się z grzeszników. - Pozwólmy, aby Bóg dokonał naszej renowacji swoim miłosierdziem. Dajmy sobie oczyścić serce, szczególnie w tym czasie Wielkiego Postu" - zachęcił Franciszek.

Z osiedla „Białe Domy” Franciszek udał się do mediolańskiej katedry na spotkanie z kapłanami i osobami konsekrowanymi, gdzie powita go arcybiskup Mediolanu kard. Angelo Scola, po czym odpowie on na kilka pytań zadanych mu przez obecne tam osoby.

Przestrzega przed uniformizmem i relatywizmem

Przed nadmiarem uniformizmu i relatywizmem, które próbują usunąć jedność z różności w społeczeństwie wielokulturowym, wieloreligijnym i wieloetnicznym przestrzegł Franciszek podczas spotkania z kapłanami i osobami konsekrowanymi w mediolańskiej katedrze. Papież przypomniał, że jednym z zadań kapłana jest kształtowanie do rozeznania we współczesnej „kulturze obfitości”. Zwracając się do diakonów stałych przypomniał, że nie są oni pół-księżmi i pół-świeckimi co oznaczałoby „funkcjonalizację” diakonatu ale są „sakramentem służby Bogu i braciom”. Zakony zachęcił do wyjścia na peryferie egzystencjalne. „Wybierzcie obrzeża, rozbudzajcie procesy, rozpalajcie na nowo nadzieję zgaszoną i stłumioną przez społeczeństwo, które stało się niewrażliwe na ból innych” - powiedział Ojciec Święty w czasie spotkania, które miało charakter dialogu ze zgromadzonymi.

Papież modlił się przed grobowcem św. Ambrożego, przywitał się i chwilę rozmawiał z obecnymi w katedrze przedstawicielami innych Kościołów i wyznań chrześcijańskich oraz innych religii, imigrantów i mieszkańców miasta. Podszedł również do chorych i ich opiekunów.

Po opuszczeniu katedry Ojciec Święty wyszedł na plac, gdzie czekały na niego wielkie rzesze ludzi. Podziękował im za gorące przyjęcie, poprosił o modlitwę za siebie, aby mógł nadal pełnić swą posługę, odmówił z zebranymi modlitwę Anioł Pański.

Obiad w więzieniu

Podczas papieskiej wizyty nie zabrakło też spotkania z więźniami. Odbyło się ono w zakładzie karnym San Vittore, w którym przetrzymywanych jest 900 więźniów. Papież przeznaczył na to dwie godziny.

Program wizyty przewidywał spotkanie z więźniami, którzy z tej okazji na własną prośbę przybyli z innego zakładu karnego w Mediolanie. Są to kobiety, które odbywają karę wraz ze swymi małymi dziećmi. Franciszek spotkał się z nimi w specjalnym, przyjaznym dla dzieci pomieszczeniu, tuż obok wejścia do więzienia.

Centralnym punktem wizyty był obiad z setką więźniów. Franciszek przyjął też od nich osobiste dary, między innymi wykonany przez nich szal. Wszyscy więźniowie mogli napisać na osobnych kartkach imiona swoje i swych bliskich. Papież zabierze je do Watykanu i za nich wszystkich odprawi w najbliższych dniach Mszę w Domu św. Marty.

Po obiedzie Franciszek udał się do pokoju kapelana więziennego na krótki odpoczynek.

Milion ludzi na papieskiej Mszy

Po południu Ojciec Święty odprawił Mszę św. dla wiernych metropolii mediolańskiej. W liturgii w parku w Monzy, położonej 12 km od Mediolanu, wzięło udział około miliona wiernych. Entuzjastycznie pozdrawiali oni Ojca Świętego, przejeżdżającego pomiędzy sektorami w papamobile.

Msza św. odprawiana była w rycie ambrozjańskim - sięgającym czasów św. Ambrożego (IV w.) obrządku Kościoła zachodniego, różniącym się niektórymi detalami od rytu rzymskiego. Stosowany jest on w liturgii w Lombardii i we włoskim kantonie Ticino.

W homilii papież zwrócił uwagę, że w naszych czasach „spekuluje się na życiu, pracy, rodzinie. Spekuluje się na ubogich i imigrantach; spekuluje się na młodych i ich przyszłości. Wszystko zdaje się sprowadzać do cyfr, godząc się, z drugiej strony, aby codzienne życie wielu rodzin było naznaczone niepewnością i brakiem bezpieczeństwa. Gdy cierpienie puka do wielu drzwi, gdy w wielu ludziach młodych rośnie niezadowolenie z braku realnych szans, wszędzie obfituje spekulacja”.

Franciszek przestrzegł przed zawrotnym tempem życia, które okrada człowieka z nadziei i radości. „Paradoksalnie, kiedy wszystko ulega przyspieszaniu, aby budować - teoretycznie - lepsze społeczeństwo, w końcu nie mamy czasu na nic i dla nikogo. Tracimy czas dla rodziny, czas dla społeczności, tracimy czas na przyjaźń, na solidarność i na pamięć” - mówił papież i zachęcił do zadania sobie pytań: „Jak można żyć radością Ewangelii dzisiaj w naszych miastach? Czy możliwa jest chrześcijańska nadzieja w tej sytuacji, tu i teraz?”.

Papież podkreślił, że pytania dotyczą naszej tożsamości, życia naszych rodzin, naszych krajów i miast, życia naszych dzieci, młodzieży i wymagają nowego sposobu umiejscowienia siebie w historii. Stwierdził, że jeśli nadal możliwa ma być radość i nadzieja chrześcijańska, to w obliczu tak wielu bolesnych sytuacji pozostać jedynie zwykłymi widzami patrzącymi w niebo.

Wskazał na trzy klucze jakie daje nam anioł, aby nam pomóc zaakceptować powierzoną nam misję: „przywołać pamięć”, „przynależność do Ludu Bożego” i „możliwość tego, co niemożliwe”.

Zwrócił uwagę, że podobnie jak Dawid i Maryja również my jesteśmy dziś zaproszeni do upamiętnienia, do spojrzenia na naszą przeszłość, aby nie zapomnieć, skąd pochodzimy. Wezwał, by nie zapominać o naszych przodkach, naszych dziadkach i tym wszystkim, co nam przekazali, aby dotrzeć tu, gdzie jesteśmy dzisiaj. Przypomniał, że ta ziemia i jej mieszkańcy doświadczyli bólu dwóch wojen światowych. „Pamięć pomaga nam, byśmy nie byli więźniami mów siejących pęknięcia i podziały jako jedynego sposobu rozwiązywania konfliktów. Przywołanie pamięci jest najlepszym antidotum, jakim dysponujemy, w obliczu magicznych rozwiązań podziału i wyobcowania” - przekonywał Franciszek.

Stwierdzając, że „warto, abyśmy pamiętali, że jesteśmy członkami ludu Bożego”, przypomniał, iż Mediolańczycy to spadkobiercy św. Ambrożego i członkowie wspaniałego ludu Bożego tworzonego z tysięcy twarzy, historii i miejsc pochodzenia, ludu wielokulturowego i wieloetnicznego. „To jedno z naszych bogactw. Jest to lud, który nie boi się użyczenia gościny tym, którzy jej potrzebują, bo wie, że jest tam obecny jego Pan” - powiedział Ojciec Święty.

Mówiąc o „możliwości tego, co niemożliwe” Franciszek przestrzegł przed myśleniem, że wszystko zależy tylko od nas, gdyż wtedy pozostajemy więźniami naszych zdolności, naszych sił, naszych krótkowzrocznych perspektyw. „Kiedy natomiast jesteśmy gotowi, aby nam dopomożono, udzielono nam rady, kiedy otwieramy się na łaskę, wydaje się, że niemożliwe zaczyna stawać się rzeczywistością” - zaznaczył papież.

Na zakończenie stwierdził: „Bóg nadal przemierza nasze dzielnice i ulice, idzie wszędzie w poszukiwaniu serc zdolnych do usłyszenia Jego zaproszenia, aby je ucieleśnić tu i teraz. Niech Pan rozwija w nas wiarę i nadzieję”.

Przed końcowym błogosławieństwem kard. Angelo Scola podziękował Franciszkowi za dzień spędzony w archidiecezji mediolańskiej, co zgromadzeni potwierdzili długotrwałymi oklaskami. Przypomniał słowa św. Ambrożego: „Tam, gdzie jest Piotr, tam jest Kościół, a tam gdzie jest Kościół, tam nie ma śmierci, lecz jest życie wieczne”. W prezencie od archidiecezji „wręczył” papieżowi 50 mieszkań dla rodzin przeżywających trudności finansowe, co oklaskami nagrodził z kolei Franciszek. Metropolita Mediolanu oddał też papieską posługę w opiekę Matki Bożej.

Jak przekazywać piękno wiary?

Z Monzy Franciszek wrócił do Mediolanu, gdzie na stadionie San Siro spotkał się z 80 tys. dzieci przygotowujących się do przyjęcia sakramentu bierzmowania. Odpowiadał tam na pytania, zadane mu przez jedno z dzieci, parę rodziców i katechetkę.

Odpowiadając na pytanie chłopca, co pomogło mu wzrastać w przyjaźni z Jezusem, Franciszek odpowiedział: dziadkowie, zabawy i przyjaciele oraz parafia.

Jemu osobiście babcie i dziadkowie opowiadali o sprawach życia. Jeden z dziadków mówił: nie idź spać, zanim nie powiesz „dobranoc” Jezusowi. Babcie i mama uczyły go modlitwy. Wszyscy oni mieli wielką mądrość życiową, dzięki której uczyli, jak iść za Jezusem. Papież dał młodym radę: rozmawiajcie z dziadkami, zadawajcie im wszystkie pytania, jakie chcecie.

Z kolei zabawy z rówieśnikami dają radość wspólnej zabawy, uczą szacunku do drugiego człowieka, działania zespołowego. A gdy się pokłócicie, trzeba się przeprosić, żeby zamknąć sprawę - radził Franciszek.

Zadał dzieciom pytanie czy lubią chodzić do oratorium w parafii. Zabrzmiało gromkie „tak”. Gdy zapytał, czy lubią chodzić na Mszę - większość dzieci szczerze odpowiedziała „nie”. Papież zachęcił ich do chodzenia do parafii, gdyż tak jak rozmowy z dziadkami i zabawy z rówieśnikami nauczy to ich modlitwy, która łączy te trzy elementy.

Rodzice - Monica i Alberto - pytali jak przekazywać naszym dzieciom piękno wiary. Franciszek stwierdził, że jest to jedno z kluczowych pytań, które dotyka życia rodziców, duszpasterzy i wychowawców i zaproponował rodzicom, aby na kilka minut stali się znów dziećmi i przypomnieli sobie osoby, które pomogły im w wierze. Jemu osobiście pomógł kapłan z włoskiej diecezji Lodi, który go ochrzcił a potem towarzyszył, aż do czasu wstąpienia do nowicjatu. - Zawdzięczam to wam, Lombardczycy, dziękuję! - wyznał Ojciec Święty.

Zwrócił uwagę, że dzieci stale patrzą na dorosłych i znają ich radości, smutki i troski. - Potrafią wychwycić wszystko a – biorąc pod uwagę fakt, że mają wiele intuicji – wyciągają swoje wnioski i własne nauki. Wiedzą, kiedy zastawiamy na nie pułapki a kiedy nie. Dlatego jedną z pierwszych spraw, które chciałbym wam powiedzieć, to: troszczcie się o ich serca, o ich radości i ich nadzieje - zachęcił Franciszek i dodał, że wiara jest jedną z najlepszych spuścizn, jakie otrzymuje się od rodziców i przodków.

Zachęcił rodziców do pielęgnowania bardzo pięknej tradycji wspólnego chodzenia na niedzielną Mszę św., a po niej spędzania czasu w parku i na wspólnej zabawie. Podkreślił, że niedziela to najlepszy dzień, żeby odwiedzić rodzinę i odprężyć się.

Wskazał także na potrzebę „rodzinnego wychowania w solidarności”. - Nie ma święta bez solidarności, podobnie zresztą jak nie ma solidarności bez święta - zaznaczył papież i zachęcił, aby nie dawać z tego, na czym nam zbywa, ale uczynić innych uczestnikami tego, co mamy.

Katechetka Valeria wskazała na ideę tworzenia „wspólnot wychowujących”, w których braterskie dzielenie się doświadczeniami przez katechetów, wychowawców, rodziców i nauczycieli wspiera wspólną misję edukacyjną i zapytała o radę, aby otworzyć się na słuchanie i dialog ze wszystkimi wychowawcami, mającymi do czynienia z naszymi dziećmi?

Papież doradził wychowanie oparte jest na zasadzie myśleć – czynić – słuchać (głową – rękoma – sercem). Nie można rozdzielać tych trzech sfer wychowania, które powinno być harmonijne, obejmować jednocześnie idee, postawy i wartości.

Opowiedział historię chłopca, który znakomicie grał w piłkę nożną a zarazem zachowywał się nieznośnie w klasie. Zastosowano wobec niego zasadę, że jeśli nie będzie dobrze się zachowywał, będzie musiał porzucić piłkę. I gdy nadal był niegrzeczny, przez dwa miesiące nie mógł grać a to jeszcze bardziej pogorszyło sprawę. Pewnego dnia trener porozmawiał z dyrektorką szkoły i poprosił, aby ów chłopieć mógł wznowić grę. Zrobił z niego kapitana drużyny. Wówczas chłopak poczuł się doceniony, poczuł, że może dać z siebie to, co najlepsze i nie tylko zaczął dobrze się zachowywać, ale też poprawił swoją grę. - Wydaje mi się to bardzo ważne w wychowaniu. Wśród naszych uczniów są tacy, którzy mają szczególne zdolności sportowe, a nie bardzo pociąga ich nauka i są inni, którzy mają większe osiągnięcia w sztuce, niż w matematyce, jeszcze inni – bardziej w filozofii niż w sporcie. Dobry nauczyciel, wychowawca czy trener umie pobudzać dobre cechy swych podopiecznych i nie zaniedbywać innych - powiedział Franciszek.

Sprzeciwił się przypadkom znęcania się w szkole nad kolegami, bo są brzydsi, grubsi itp. Poprosił kandydatów do bierzmowania, by nigdy więcej tego nie robili i nie pozwalali innym robić, co spotkało się z entuzjastycznym przyjęciem zgromadzonych i głośno obiecali to papieżowi, a następnie Jezusowi.

Na zakończenie kandydaci do bierzmowania śpiewem przywołali Ducha Świętego, by zamieszkał w nich. Towarzyszyła temu prezentacja artystyczna, za którą Franciszek podziękował wykonawcom. Razem ze zgromadzonymi odmówił modlitwę „Ojcze nasz”, udzielił im swego błogosławieństwa i poprosił o modlitwę w swojej intencji.

Był to ostatni punkt jednodniowej wizyty papieża w Mediolanie. Franciszek był szóstym papieżem odwiedzającym stolicę Lombardii. Przed nim przyjechali tu: Aleksander II, Urban II, Marcin V, Jan Paweł II i Benedykt XVI.